Endocrinologische Gynaecologie Kris Poppe Endocrinologie Peter Platteau Reproductieve

Endocrinologische & Gynaecologie Kris Poppe – Endocrinologie Peter Platteau – Reproductieve GK

Topics • Hyperprolactinemie • Hirsutisme • Thyroid – hypo-t – hyper-T

waarom gynae-endo ? • eerste consultatie vaak bij gynaeoloog voor – – – amenorroe galactorroe miskraam infertiliteit hirsutisme • bij fysiek onderzoek – goiter – galactorroe – hirsutisme

Hyper. PRL

Symptomen • Premenopausale vrouwen – amenorroe (90 %) – galactorroe (30 %) – visusstoornissen, hoofdpijn • macroadenoom – hypotensie • zo andere assen insufficient

Etiologie Hyperprolactinemia > 7500 m. U/l prolactinoma < 7500 m. U/l pseudohyper. PRL fysiologische etio -zwangerschap macro. PRL -stress -hypothalamofunctionele etio hypofysaire -medicatie proces -thorax lesie -niet secreterend -1° hypothyroidie adenoom -CNI -PCOS

Uitwerking • 2 -aire reden uitsluiten • TRH test – normaal • cf grafiek – pathologisch • geen – tot minimale respons • MR (hypofyse) – na TRH test

Behandeling • 2 - aire aandoening • stoppen medicaties • minimale invasieve chirurgie vs dopamine agonisten – persoonlijke keuze – massa (effect) – zwangerschapswens ?

• medicatie Behandeling - 2 – dopamine agonisten • Parlodel – kortwerkend – tot 15 mg/dag • Sostilar (0, 5 mg) – langwerkend – ½ CO / week (op te drijven ft PRL) • CV 205 -502 – non-ergotderivaat • nevenwerking – hypotensie, misselijkheid, hallucinaties. . . » medicatie ‘s avonds toedienen

Behandeling - 3 • tijdens zwangerschap. . . • microadenoom (< 1 cm) – behandeling stoppen • macroadenoom (> 1 cm) – zo volumecontrole onder medische behandeling » verder – zo progressie » eerste HK

Macro (bb) PRL • Dissociatie labo/kliniek – – PRL afwezigheid menstruele stoornissen galactorroe ---------- (PEG precipitatie !) -----------

Hirsutisme

Definitie • Hirsutisme – “de ontwikkeling van androgeen-dependent terminaal lichaamshaar bij een vrouw, volgens een mannelijke distributie” • Ferriman-Gallwey schaal (> 8 punten) • DD – vellus, – hypertrichosis • fenytoine, minoxidil, cyclosporine

Anamnese / FO • Anamnese – familiale ATCD ? – fertiliteitsproblemen ? – menses ? galactorroe ? • FO – overbeharing – overgewicht (QI=BMI), Cushing ? – hypotensie ? galactorroe ?

Androgenen • DHEA(s) – bijnieren Adashi, EY. The climacteric ovary: A viable endocrine organ. Semin Reprod Endocrinol 1991; 9: 200.

20, 78 % 2%

Uitwerking – labo (foll. fase) • LH/FSH (2: 1), SHBG, 17 -OH progesterone • androgenen – androsteendion, testosterone en DHEA-s • PRL – 30 % PCO • nadien ev. – glucose, C-peptide (OGTT) – ACTH/Cortisol (kliniek !) – beeldvorming • CT-bijnieren/kleine bekken • TV-echo

Behandeling • androgeensecretie – – – dieet contraceptieve pil cyproterone-acetaat insuline-sensitizers Gn. RH analogen • androgeengevoeligheid – – spironolactone cyproterone-acetaat flutamide finasteride • esthetisch – dermato (laser)

Behandeling • PCOS – gewichtscontrole – insuline-sensitizers – metfomine 2 x 500 mg/d – PPAR agonisten ? – contraceptie – type Diane + Androcur 10 50 mg 10 d vd cyclus of continu – andere – spironolactone 100 tot 200 mg » ionogram, BD ! – ? metabool syndroom Þ zo kinderwens Þ Clomifeen-citraat of “ovarian drilling”

Behandeling • bijnier origine – adenoom > 4 cm of • Cushing • AHT twa Conn • maligniteit – heelkunde – zo geen van deze criteria – dexamethasone suppressie » (0, 2 à 0, 3 mg rond 22 u) – laattijdig (partiële) bn blok • dexamethasone suppressie (0, 2 à 0, 3 mg rond 22 u) – ACTH en androgenen opvolgen

Behandeling • andere – Flutamide (Flutamide*) • androgeen receptor blokker • 250 -500 mg/d – Finasteride (Proscar*) • 5 -alfa-reductase inhibitor • 5 mg/d – Gn. RH agonisten • duur • samen met klassieke pil

Thyroid

Glinoer D. The regulation of thyroid function in pregnancy: pathways of endocrine adaptation from physiology to pathology. Endocr Rev. 1997 Jun; 18(3): 404 -33.

Hypothyroidism (2. 5 %) • obstetrical complications • intrauterine foetal dismiss • gestational hypertension • placental abruption • poor perinatal outcome

Abramson J, Stagnaro-Green A Thyroid antibodies and fetal loss: an evolving story. Thyroid. 2001 Jan; 11(1): 57 -63.

Hyperthyroidism (0. 1 -0. 4 %) ü Graves-Basedow 90 % of cases • 9 -fold increase in fetal complications • fetal hyperthyroidism • stillbirth • premature deliveries • malformations ü h. CG-induced ü others (rare)

Hyperthyroidie behandelen ? • onderdrukte TSH – fysiologisch (h. CG) ? • zo FT 3 steeds normaal – geen behandeling – verhoogde FT 4 en FT 3 • twa Graves’ (TSI, TPO-ab +) versus h. CG geinduceerd – laagste dosis PTU (suppo’s), meestal slechts enkele weken • zo Graves’ opvolging gedurende zwangerschap en nadien – TSI + bij foetus ?

Rationale voor screening ( TSH, f. T 4 en a. TPO) - Voor zwangerschap Poppe K et al. Thyroid dysfunction and autoimmunity in infertile women. Thyroid. 2002 Nov; 12(11): 997 -1001. - Tijdens zwangerschap -increased risk of miscarriage - risk of progressive hypo during gestation - psychoneurointellectual development in offspring - risk of PPT (50 % of anti-TPO positive) and PPD ?

Gedurende 12 -20 week zwangerschap TPO-Ab + FT 4 + TSH Ab- gn therapie adapted from D. Glinoer et al. 2000 Trends in metabolism Ab+/TSH<2 Ab+/TSH 2 -4 FT 4 laag/ normaal gn therapie controle TSH, FT 4 na 6 m zw. & follow-up PP therapie L-T 4 & follow-up PP TSH >4 US, TRHtest ? therapie L-T 4 & follow PP