Encephalon tm beyin Merkezi sinir sisteminin kafatas iinde

Encephalon (tüm beyin): Merkezi sinir sisteminin kafatası içinde kalan bölümüne encephalon denir. Yaklaşık olarak 1400 gr ağırlığındadır (vücut ağırlığının %2’si kadar). 1

Beyin embriyolojik olarak 3’e mesencephalon, ve prosencephalon) ayrılır. (rhombencephalon, Rhombencephalon (arka beyin): Bulbus, pons ve cerebellum olarak üç kısma ayrılır. prosencephalon mesencephalon pons rhombencephalon cerebellum bulbus 2

Bulbus (medulla oblangata: omurilik soğanı): Bulbus beyin sapının en alt bölümünü oluşturur. Yukarıda pons, aşağıda ise medulla spinalis ile devam eder. pons Pons ile arasındaki oluğa sulcus bulbopontinis denir. sulcus bulbopontinis 3

Dış yüzünde medulla spinaliste bulunan oluklar ve yarıklar bulbusta da devam eder. Bulbus’un ön yüzünde bulunan yarığın (fissura mediana anterior) her iki yanında bulunan kabarık yapılara pyramis ismi verilir. Pyramis içerisinden tr. corticospinalis lifleri geçer. Bulbus’un alt yarısında iki tarafın lifleri çapraz yapar. Bu çapraza decussatio pyramidum denir. Bu çapraz sayesinde beynin sağ yarımı vücudun sol yarımını, beynin sol yarımı da vücudun sağ yarımını kontrol eder. fissura mediana anterior decussatio pyramidum pyramis 4

Bulbus’un arka tarafında tam orta hatta sulcus medianus posterior, bunun dış tarafında sulcus posterolateralis bulunur. Bu oluklar medulla spinalis’teki aynı oluklarla devam eder. sulcus posterolateralis sulcus medianus posterior 5

Bulbus’un arka yüzünün üst kısmı IV. karıncığın tabanının (fossa rhomboidea) alt kısmını oluşturur. 12 kranial sinirin son 4’ünün (IX, X, XII. kranial sinirler) çekirdekleri bulbus’ta bulunur. Solunum ve dolaşım merkezleri burada bulunduğu için hayati öneme sahiptir. fossa rhomboidea 6

Metencephalon: Pons ve cerebellum’a birlikte metencephalon denir. Pons: Beyin sapının orta bölümünü oluşturan pons, beyinciğin önünde, bulbus’un üstünde ve mesencephalon’unaltında bulunur. Kelime anlamı köprü olan pons, yaklaşık 2. 5 cm uzunluğundadır ve beyinciğin her iki hemisferini birbirine bağlar. pons 7

Pons’un ön ve arka olmak üzere iki yüzü vardır. Ön yüz kabarık olup ortasında görülen oluğa sulcus basilaris denir. Burada a. basilaris bulunur. Oluğun her iki yanında pyramidal yolların oluşturduğu eminentia pyramidalis denilen kabarık yapılar bulunur. sulcus basilaris eminentia pyramidalis a. basilaris 8

VI. V. VIII. Pons’un ön yüzünün yan kısmından n. trigeminus, pons ile bulbus arasındaki oluktan içten dışa doğru VI. , VII. ve VIII. kranial sinirler çıkar. 9

Cerebellum (beyincik): Fossa crani posterior’da, bulbus ve pons’un arkasında ve oksipital lobun altında yerleşmiştir. lobus occipitalis pons bulbus cerebellum 10

Yaklaşık 150 gr ağırlığındadır. Beyincik ile beynin oksipital lobları arasında duramater’in yaptığı tentorium cerebelli bulunur. tentorium cerebelli 11

Beyincik iki yarım küreden (hemispherium cerebelli) ve bunların ortasında yer alan vermis cerebelli adındaki parçadan meydana gelmiştir. hemispherium cerebelli vermis cerebelli 12

Beyinciğin dış yüzü cortex cerebelli denilen gri cevher ile örtülüdür. Bunun altında kalın bir beyaz cevher kitlesi bulunur. cortex cerebelli arbor vitea 13

Beyincik çizgili kasların tonusunu ayarlamak (sinerjist ve antagonist kaslar arasında koordinasyon sağlayarak) suretiyle vücut dengesinin ayarlanmasında önemli rol oynar. Beyincik yarım küreleri beyin yarım kürelerinin aksine aynı taraftaki vücut yarımını kontrol eder. Beyinciğin hasarlarında, dengede bozukluk ortaya çıkar. Hasta sarhoş gibi sallanarak yürür. Hareketlerin akıcılığı bozulur. Konuşma düzgün yapılmaz. Asynergi ve dysmetri ortaya çıkar 14

Mesencephalon: Orta beyin de denilen mesencephalon, beynin en küçük parçası olup yaklaşık 2 cm uzunluğundadır. Pons ile diencephalon arasında bulunur. diencephalon pons mesencephalon 15

Ön yüzde pons ile mesencephalon arasındaki oluğa sulcus pontocruralis denir. crus cerebri sulcus pontocruralis 16

Mesencephalon içerisinden III. ve IV. ventrikülleri birbirine bağlayan aquaductus mesencephali geçer. Bu kanal mesencephalon’u ikiye böler. Kanalın önünde bulunan kısmına pedinculus cerebri, arkasında bulunan kısmına ise tectum mesencephalicum denir. pedinculus cerebri tectum mesencephalicum aquaductus mesencephali 17

Mesencephalon içerisinde çekirdekleri bulunur. III. ve IV. kranial sinirlerin substantia nigra nucleus ruber 18

Prosencephalon: Ön beyin kesesinden gelişen prosencephalon diencephalon ve hemispherium cerebri olarak iki kısma ayrılır. hemispherium cerebri diencephalon 19

Diencephalon (ara beyin): Mesencephalon ile beyin yarım küreleri arasında bulunan diencephalon’un sadece alt yüzü görülebilir. Bu yüzde chiasma opticum, infundibulum ve corpus mamillare görülür. chiasma opticum infundibulum corpus mamillare 20

Diencephalon’nun diğer yüzleri beyin yarım küreleri tarafından örtülmüştür. Sağ ve sol iki diencephalon arasında kalan dar aralık III. ventrikül olarak isimlendirilir. III. ventrikül 21

Diencephalon 5 alt kısma ayrılır. 1 -Epithalamus: Thalamus’un arka üst kısmında yer alan yapılardan meydana gelir. commissura posterior trigonum habenula corpus pineale 22

2 -Metathalamus: Corpus geniculatum laterale ve corpus geniculatum mediale’den oluşur. Bu çıkıntılar thalamus’un arka dış tarafında bulunur. Dışta bulunan corpus geniculatum laterale görme yolları ili ilgilidir. İçte bulunan corpus geniculatum mediale işitme yolları ile ilgilidir. corpus geniculatum laterale corpus geniculatum mediale 23

3 -Thalamus: Diencephalon’un en büyük parçasıdır. Çok sayıda çekirdekten oluşmuş gri cevher kitlesidir. III. karıncığın yan duvarını oluşturur. Alt yüzü hypothalamus ile devam eder. İki yapı arasında iç yüzde bulunan oluğa sulcus hypothalamicus denir. thalamus hypothalamus sulcus hypothalamicus 24

Thalamus’un ön uçları III. ventrikül ile yan ventirükülleri birleştiren foramen interventriculare’ye kadar uzanır. nucleus caudatus Thalamus, koku duyusu hariç bütün duyuların kortekse ulaşmadan önce uğradığı bir merkezdir. Bu duyular thalamus’da değerlendirildikten sonra kortekse ulaşır. 25

4 -Subthalamus 26

5 -Hypothalamus: Diencephalon’un thalamus’un altında kalan kısmıdır. Nucleus hypothalamicus, corpus mamillare, infundibulum, tuber cinerium ve chiasma opticum’dan oluşur. Hypothalamus otonom sisteme ait yüksek merkezleri bulundurur. Kan dolaşımı, vücut ısısının ayarlanması, salgı bezlerinin kontrolü ve genital organların çalışmasını kontrol eder. Kısacası otonom sistem ile endokrin sistem arasındaki koordinasyonu sağlar. chiasma opticum infundibulum tuber cinerium corpus mamillare 27

fissura longitudinalis cerebri falx cerebri hemispherium cerebri Telencephalon: Beyin yarım küreleri (hemispherium cerebri) ve bunları birleştiren yapılardan oluşur. Her iki beyin yarım küresi arasında önden arkaya doğru uzanan yarığa fissura longitudinalis cerebri denir. Bu yarıkta dura mater’e ait falx cerebri bulunur. 28

Her iki beyin yarım küresi birbirinden uzaklaştırıldığında ortada iki beyin yarım küresinin eş merkezlerini birbirine bağlayan beyaz cevherden oluşan corpus callosum ortaya çıkar. corpus callosum 29

Hemispherium cerebri’lerin arka tarafındaki en çıkıntılı noktasına polus occipitalis, ön taraftaki en çıkıntılı noktasına polus frontalis ve yan taraftaki en çıkıntılı noktasına polus temporalis denilir. polus frontalis polus temporalis 30 polus occipitalis

Her bir hemispherin üç yüzü (facies superolateralis, facies medialis ve facies inferior) bulunur. sup facies medialis ero l ate ral is facies inferior fac ies 31

Her bir hemispherin üç kenarı (margo superior, margo inferior ve margo medialis) vardır. margo superior margo inferior margo superior margo medialis margo inferior 32

Hemisferlere dıştan bakıldığında çeşitli girinti ve çıkıntılar görülür. Hemisferlerin dış kısımlarında görülen çıkıntılara gyrus, girintilere ise sulcus denir. Sulkuslardan bazıları sığ, bazıları ise derindir. Derin oluklar loblar arasında sığ oluklar ise gyruslar arasında bulunur. sulcus gyrus 33

Beyin dış yüzündeki büyük oluklar: Beynin dış yüzünde bulunan ve lobları birbirinden ayıran oluklar şunlardır: Sulcus centralis (Rolando yarığı); Hemisferlerin üst kenarının ortasına yakın olarak iç yüzden başlar ve üst kenarı çaprazlayarak dış yüzde aşağı doğru uzanır. Frontal ve parietal lobları birbirinden ayırır. sulcus centralis 34

Sulcus lateralis (Sylvius yarığı); Hemisferlerin alt yüzünden başlar ve dış yüze gelir, burada yukarı ve arkaya doğru uzanır. Bu oluk frontal ve temporal lobu birbirinden ayırır. sulcus lateralis 35

Sulcus lateralis’in derininde dıştan bakıldığında görülmeyen ancak lobus frontalis ve lobus temporalis birbirinden uzaklaştırıldığında görülebilen insula (lobus insularis) bulunur. insula 36

Beynin lobları (lobi cerebri): Beyin yarım küreleri çeşitli oluklarla loblara ayrılır. Bunlar lobus frontalis, lobus parietalis, lobus temporalis ve lobus occipitalis’tir. lobus parietalis lobus frontalis lobus occipitalis lobus temporalis 37

Lobus frontalis: Hemisferlerin ön bölümünde bulunur. Dış yüzdeki arka sınırını sulcus centralis, alt sınırını ise sulcus lateralis oluşturur. sulcus precentralis gyrus precentralis 38

Frontal lob motor fonksiyonlarla ilgili olarak istemli hareketleri ve konuşmayı idare eder. Ayrıca kişilik ve davranışlarla ilgili (zeka, düşünce, fikir vs. ) merkezler vardır. gyri orbitales gyrus rectus tractus olfactorius 39

Lobus parietalis: Sulcus centralis, sulcus lateralis ve sulcus parieto-occipitalis arasında bulunur. lobus parietalis 40

Parietal lobta temel duyuların ve tat duyusunun toplandığı merkezler bulunur. precuneus 41

Lobus occipitalis: Hemisferlerin sulcus parietooccipitalis’in arkasında kalan kısmına lobus occipitalis denir. lobus occipitalis 42

Piramid şeklindedir. Occipital lobta görme merkezleri yer alır. Lobus occipitalis 43

Lobus temporalis: Hemisferlerin alt dış bölümünde yer alır. Üstte sulcus lateralis ile frontal ve parietal lobdan ayrılmıştır. Arkada belirgin bir sınır olmaksızın oksipital lob ile uzanır. lobus temporalis 44

Temporal lobun sulcus lateralise bakan üst kısmında Heschl gyrusları bulunur. Bu gyruslar kortikal işitme merkezidir. gyri temporales transversi 45

Lobus insularis (Insula): Sulcus lateralis’e komşu olan frontal, parietal ve temporal loblar birbirinden uzaklaştırıldığında görülebilen bu lob, sulcus lateralis’in derininde bulunur. lobus insularis 46

Beyin hemisferlerinin iç yüzlerine bakıldığında hemisferleri birbirine bağlayan beyaz cevherden yapılı corpus callosum görülür. Corpus callosum’un üstünde yer alan oluğa sulcus corporis callosi denir. Bu oluğun üstünde bulunan uzun geniş kıvrıma gyrus cinguli denir. sulcus cinguli gyrus cinguli sulcus corporis callosi corpus callosum 47

Beyin hemisferlerinin beyaz cevheri (substantia alba encephali): Beyin hemisferlerinden bir kesit alındığında dışta gri cevherin (cortex: substantia gricea), içte ise beyaz cevherin (substantia alba) yer aldığı görülür. Beyaz cevheri oluşturan sinir liflerinin meydana getirdiği yollar seyrettikleri yönlere göre üç grupta incelenirler. substantia alba substantia gricea 48

Beyin hemisferlerinin gri cevheri (subcortical çekirdekler: basal ganglionlar): Beyin hemisferlerinin beyaz cevheri içerisinde yerleşmiş gri cevher kitleleri bulunur. Bunlar thalamus ile korteks arasında yer alırlar. Bu çekirdekler nuc. caudatus, nuc. lentiformis, claustrum ve corpus amygdaloideum’dur. 49

BOS dolaşımı ve ventriküller Liquor cebrospinalis: Berrak ve renksiz bir sıvıdır. Canalis centralis, beyin karıncıkları ve cavum subarachnoidale’yi doldurur. Sıvının içerisinde az miktarda protein, glukoz ve inorganik tuzlar bulunur. Miktarı toplam 80 -150 cm 3 kadardır. BOS merkezi sinir sistemini travmalara karşı korur. Yastık görevi görür. BOS karıncıklarda bulunan plexus choroideus’lar tarafından salgılanır. Günde yaklaşık olarak 840 ml sıvı salgılanır. 50

Büyük bölümü lateral ventrükülerde salgılanan BOS for. interventriculare’den geçerek üçüncü karıncığa (ventriculus tertius) gelir. Burada salgılanan BOS’la birlikte aquaductus cerebri’den geçerek dördüncü karıncığa (ventriculus quartus) gelir. 51

Dördüncü karıncığın tavanında bulunan apertura mediana (for. Magendi) ve apertura lateralis (for. Luschka) yoluyla subarachnoid aralığa geçer. 52

Buradan granulationes arachnoidales tarafından (Pacchioni korpüskülleri) emilerek venöz sisteme geçer. Dışarıda 1500 gr gelen beyin BOS içerisinde 50 gr kadar gelir. Buda beynin korunmasında önemli rol üstlenir. 53

BOS’daki patolojik bir durumu teşhis etmek amacıyla L 3 -4 arasında subarochnoid aralığa girilerek sıvı alınır. Bu işleme lumbal ponksiyon denir. 54

Beyinde toplam 4 tane ventrikül bulunur. Bunlardan hemisferlerin içerisinde yer alanlara ventriculus lateralis, iki hemisferin arasında bulunana ventriculus tertius ve bulbus, pons ve beyincik arasında yer alana ventriculus quartus denir. ventriculus lateralis ventriculus tertius ventriculus quartus 55

Ventriculus lateralis (yan karıncık): Beyin yarımküreleri içerisinde bulunan boşluklar olup her bir lateral ventricülün hacmi 7 -10 cm 3 kadardır. Her iki hemisferde bulunan ventriküller, septum pellucidum adı verilen bölme ile birbirinden ayrılmıştır. Lateral ventriküller for. interventriculare (Monro deliği) ile üçüncü ventriküle açılırlar. for. interventriculare 56

Dört bölümde incelenirler. Pars centralis: Foramen interventriculare’den başlar, cornu inferius ve cornu posterius’un birleşme yerine kadar devam eder. Üst duvarını corpus callosum, alt duvarını nuc. caudatus ve thalamus oluşturur. İç duvarını septum pellucidum oluşturur. Kesitlerde üçgen şeklindedir. septum pellucidum pars centralis 57

Cornu frontale (anterior): Yan karıncığın frontal lob içerisinde uzanan bölümüdür. Foramen interventriculareden öne doğru uzanır. cornu frontale 58

Cornu occipitale (posterior): Lateral ventrikülün occipital lob içerisinde uzanan bölümüdür. cornu occipitale 59

Cornu temporale (inferior): Lateral ventrikülün temporal lob içerisinde uzanan bölümüdür. cornu temporale 60

Foramen interventriculare: Yan ventriküllerle üçüncü karıncığı birbirine bağlayan deliktir. İçerisinden BOS ve plexus choroideus geçer. foramen interventriculare 61

Plexus choroideus: BOS sıvısını salgılayan yapı olup iki tabaka pimater ve ependim hücrelerinden oluşur. Karıncıklar içerisinde bulunur. Yüzeyi 40 cm 2 kadardır. plexus choroideus 62

Ventriculus tertius (üçüncü karıncık): Her iki tarafın thalamus ve hipothalamus’ları arasında kalan dar bir aralıktır. Foramen interventrikülare ile yan karıncıklara, arka bölümünde yer alan aquaductus cerebri ile dördüncü ventriküle bağlanır. ventriculus tertius aquaductus cerebri 63

Ventriculus quartus (dördüncü karıncık): Bulbus, pons ve beyincik arasında oluşan boşluğa 4. ventrikül denir. Canalis centralisin genişlemesiyle oluşur. Çadır şeklindedir. Yukarıda aquaductus cerebri, aşağıda canalis centralis ile devam eder. ventriculus quartus 64

Dördüncü ventrikülün arka duvarının alt yarısında üç tane geçit (delik) bulunur. Bunlardan tek ve orta hatta olanı apertura mediana ventriculi quarti (for. Magendi) adını alır. Çift olan ve recessus lateralislerin uçlarında yer alana ise apertura lateralis ventriculi quarti (for. Luschka) denir. Bu geçitler dördüncü ventrikülü subarachnoid aralığa bağlar. İçerisinden BOS geçer. apertura lateralis ventriculi quarti apertura mediana ventriculi quarti 65

Merkezi sinir sisteminin zarları: Merkezi sinir sistemi dıştan üç tabaka zar ile kuşatılmıştır. Bu zarlar dıştan içe doğru dura mater, arachnoidea mater ve pia mater’dir. dura mater arachnoidea mater pia mater 66

Dura mater: Beyin zarlarının en dışta bulunanı ve en kalın olanıdır. İki tabakalıdır. Bu tabakalar kafatası içerisinde venöz sinusların bulunduğu yerler dışında tek tabaka şeklindedir. Dura periostealis dura encephali 67

Dura mater’in beyni kuşatan bölümüne dura mater encephali, medulla spinalis’i saran bölümüne ise dura mater spinalis denir. 68

Arachnoidea mater: Dura mater ile pia mater arasında yer alan damarsız bir zardır. Örümcek ağı manzarasındadır. Dura mater ile arachnoidea mater arasında spatium subdurale, arachnoidea mater ile pia mater arasında da spatium subaracnoideum (bu aralık BOS ile doludur) bulunur. Arachnoidea mater 69

Spatium subarachnoideum: Arachnoidea mater ile pia mater arasında kalan boşluktur. Hem beyin çevresinde, hem de medulla spinalis çevresinde bulunur. Birbirinin devamı şeklindedir. Bu boşluk BOS ile doludur. spatium subarachnoideum 70

Granulationes arachnoideae (Pacchioni korpüskülleri): Sinus sagittalis superior’a yakın bölgelerde arachnoidea mater üzerinde görülen küçük kabartılar dura mater’in iç yaprağından geçerek sinuslara sokulurlar. granulationes arachnoideae 71

Bu yapılar cavum subarachnoidea’dan gelen BOS’u venöz sisteme aktarır. Dura mater sinusları kollabe olmazlar ve ayakta iken içlerindeki basınç negatiftir. Bu sebeple cavum subarachnoideum’da bulunan sıvı dura mater’in iki yaprağı arasındaki venöz sinuslara akar. granulationes arachnoideae 72

Pia mater: Beyni çevreleyen zarların en içte bulunanıdır. İnce ve yumuşak olan bu zar beyin dokusuna yapışık olup, beyin ve medulla spinalis içerisine kan damarlarını taşır. Beyin etrafında bulunan kısmına pia mater encephali denir. Tüm beyin ve beyincik yüzlerini, gyruslar arasındaki olukları sarar. Pia mater 73

Beyin bölümlerinin aralarından derinlere girerek 3. ve 4. karıncığın tavanında bulunan tela choroidea ventriculi tertii ve quarti’yi oluşturur. Bunlar da daha derinde bulunan ependim takası ile beraber plexus choroideus tertii ve quarti’yi oluşturur. plexus choroideus 74

Sinus durae matris (dura mater sinusları): Dura mater sinusları beyin ve kafatası kemiklerinden gelen kanın ve BOS’un toplandığı venöz kanallardır. Dura mater encephali’nin iki yaprağı arasında bulunurlar. Dura mater sinuslarında kapakçık bulunmaz ve duvarlarında kas dokusu yoktur. Sinus durae matris 75

Sinus sagittalis superior: Falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. Önde crista galli yakınından başlar. Arkaya doğru gittikçe genişler. Calvaria’da bulunan sulcus sinus sagittalis superior içerisinde uzanarak crista occipitalis interna yakınında sağ taraftaki sinus transversus ile devam eder. Sinus sagittalis superior’a v. superior cerebri’ler açılır. Sinus sagittalis superior sinus sagittalis inferior 76

Sinus sagittalis inferior: Falx cerebrinin alt kenarında ve arka 2/3’ünde bulunur. Arkaya doğru seyrederken çeşitli venleri toplayarak genişler. Tentorium cerebelli’nin ön kenarında v. magna cerebri ile birleşerek sinus rectus’u oluşturur. sinus sagittalis superior sinus sagittalis inferior 77

Venae diploicae: Kafatası kemiklerinin lamina externa ve lamina interna tabakaları arasında yer alan diploe katında bulunan ve kapakçık ihtiva etmeyen venlerdir. Dura mater venleri, dura mater sinusları ve pericranium venleri ile bağlantı kurarlar ve en yakın sinusa dökülürler. Venae diploicae 78

Venae emisseria: Kafatası duvarındaki deliklerden geçerek dura mater sinusları ile kafatası dışındaki venler arasında bağlantı kuran venlerdir. Venae emisseria 79