EMZRMEY DEERLENDRMEK T C SALIK BAKANLII HALK SALII

EMZİRMEYİ DEĞERLENDİRMEK T. C SAĞLIK BAKANLIĞI HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Çocuk ve Ergen Sağlığı Dairesi Başkanlığı 1

Amaç ve Hedefler Amaç: Başarılı bir emzirme sürecini değerlendirmek ve etkileyen faktörleri açıklamak Hedefler: 1. Emzirmeyi gözlemleyebilmek 2. Başarılı ve rahat emzirme için pozisyonun anahtar noktalarını açıklamak 3. Pozisyon ve memeye iyi yerleşmenin belirtilerini tanınması açıklamak 4. Anneye, bebeği memeye yerleştirme ve pozisyon için gerekli bilgileri öğretme 5. Emzirme desteğinin gerekeceği zamanı anlayabilmek 6. Bebeğin memeye yerleşmesindeki güçlüklerin nedenlerini saptayabilmek. 2

1. Emzirme Pozisyonları 3

Emzirme Pozisyonları 1. Kucak pozisyonu: bebeğin başı kolun iç dirsek kısmına poposu ise aynı kol elinin içerisinde olacak şekilde, yüzü memeye dönük ve yatay kucaklanmasıdır. Diğer el ise meme başını bebeğin ağzına yerleştirmek için kullanılır. 2. Ters kucak: Bu tekniğin kucak pozisyonundan farkı; bu teknikte bebeğin yön olarak aynı pozisyonda olmasına karşın, annenin bebeğini kucaklamak için diğer kolunu kullanıyor olmasıdır. Bir başka ifadeyle; bu kez bebeğin başı iç dirsekte değil, diğer elinin avuç içine doğru yaslanmıştır.

Emzirme Pozisyonları 1. Futbol tutuşu: Ters kucak tekniğinin bebeği koltukaltına kaydırılarak kullanılmasıdır. Bebeğin ayakları annenin arkasıza doğru, baş kısmı ise öndedir. Bu pozisyon sezaryenle doğum yapmış anneler ve ikiz anneleri için de uygun bir tekniktir. 2. Yatarak emzirme: Annenin sırtına ve başının altına destek olmak üzere yastık koyarak yan yatması sağlanır. Amaç anneyi konforlu bir şekilde, yormadan kısmen ya da tamamen yatar durumda tutabilmektir. Bebek anneye dönük olmak üzere yan yatar pozisyonda olmalıdır. Anne bir elinin iç kısmıyla destek olmalıdır.

İkizler İçin Pozisyonlar 6

İkizler İçin Pozisyonlar 7

Uygun Pozisyonun Göstergeleri • Bebeğin gövdesi annesine dönüktür. • Bebeğin gövdesi annesine yakındır. • Bebeğin tüm gövdesi desteklenmiştir. • Bebeğin boynu düz ya da hafifçe geriye doğrudur. 8

Emzirme Pozisyonları 9

2. Emzirmenin Değerlendirilmesi 10

Emzirme değerlendirmesi ile sağlayabileceklerimiz: • Anne ve bebeğin iyi uygulamalarını saptayıp bunları desteklemek, • Emzirmeye ilişkin güçlüklerle ilgili gerekli yardımı sunmak, • Sürdürülmesi durumunda ileride soruna yol açabilecek uygulamaları belirlemek 11

Gözlem İçin Hazırlık • Uygun ortam (mahremiyeti sağlanmış, sessiz, temiz, havadar vs. bir oda yada bölüm ) • Hem anne hem de danışman rahat bir konumda olmalıdır - Anne konuşmak istemeyebilir. - Rahat olmayan danışman işini çabuk bitirmek için telaş edebilir • Uygun oturma şekli – Dik durumda – Sırt desteklenmiş – Rahat 12

Soru • Hangi bebeklerde emzirmeyi mutlaka değerlendirmeliyiz? 13

Emzirmenin değerlendirileceği durumlar • İki aydan küçük tüm bebekler • Emzirilen ve beslenme ve/veya emzirme sorunu olan bebekler 14

Emzirme muayenesi basamakları • Anneye işlemi açıklayın • Emzirme öyküsünü alın • Annenin bebeği emzirmesini gözlemleyin – En az 4 dakika süreyle • Gözleminizle ilgili anneye mutlaka geri bildirim verin 15

E–M–Z–İ–R–M–E GÖZLEM FORMU Annenin adı : . . . . Bebeğin adı : . . . . Tarih : . . Bebeğin yaşı : . . . . (Parantez içindeki belirtiler sadece yeni doğana aittir) Emzirmenin iyi gittiğinin belirtileri VÜCUT POZİSYONU Anne gevşek ve rahat Bebeğin vücudu yakın, memeye dönük Bebeğin başı ve vücudu düz Çene memeye değiyor (Bebek alttan destekli) BEBEĞİN DAVRANIŞI Bebek acıkınca memeye uzanıyor (Bebek memeyi arıyor) Bebek diliyle memeyi keşfediyor Bebek memede sakin ve uyanık Bebek memeye yerleştirilmiş duruyor Süt salgılanması bulguları var (süt akması, son ağrıları) DUYGUSAL BAĞLANMA Emin ve güvenli tutuş Annenin yüze dikkati Annenin çok dokunması Olası sorun belirtileri Omuzlar gergin, bebeğin üstüne eğiliyor Bebeğin vücudu anneninkinden uzak Bebeğin boynu eğri duruyor Çene memeye değmiyor (Sırf omuzlar ya da baş destekleniyor) Memeye uzanma yok (Arama gözlemlenmedi) Bebek memeyle ilgilenmiyor Bebek huzursuz ya da ağlıyor Bebek memeden kayıyor Süt salgılanması bulgular yok Sinirli ya da gevşek tutuş Anne / bebek göz teması yok Az dokunmak ya da Sallamak ya da dürtmek ANATOMİ Emzirmeden sonra yumuşak memeler İleri uzanmış, dik meme uçları Sağlıklı görünen deri Emzirme esnasında yuvarlak memeler Şiş memeler Meme uçları düz ya da içe çökük Deride kırmızılık ya da çatlaklar Gergin ya da çekilmiş memeler EMME Geniş açıkağız Alt dudak dışa dönmüş Dil memenin etrafında kıvrılmış Yanaklar yuvarlak Ağzın üzerinde daha fazla areola Yavaş, derin emmeler ve arada dinlenme Yutkunma duyulabiliyor ya da görülebiliyor Ağız aç açık, öne doğru uzanmış Alt dudak içe dönmüş Dil gözükmüyor Yanaklar gergin ya da içine göçmüş Ağzın altında daha fazla areola Sadece hızlı emme Sadece şapırdatma sesi duyuluyor EMME İÇİN HARCANAN ZAMAN Bebek memeyi bırakıyor Bebek. . . . . dakika emdi. Anne bebeği memeden ayırıyor 16

Emzirme Gözlem Formu • Sağlık çalışanlarının ne zaman ne yapmaları gerektiğini hatırlamalarına yardımcı olabilir. • Formun sol bölümü emzirmenin iyi gittiğini, • Sağ bölümü ise, ele alınması gereken sorunlar olduğunu gösterir 17

Emzirme değerlendirmesinin sağladıkları • Anne ve bebeğin doğru yaptıkları saptanıp olumlu geri bildirim verilebilir • Emzirmeye ilişkin mevcut güçlükler saptanabilir • İleride sorun çıkarabilecek uygulamalar saptanabilir 18

Soru ? • Emzirme değerlendirmesi yaparak anneye ve bebeğe ait neler öğrenebiliriz? 19

Bir Emzirme Nasıl Değerlendirilir? 1. 2. 3. 4. 5. 6. Anne ilgili olarak neler gözlemliyorsunuz? Anne bebeğini nasıl tutuyor? Bebek ile ilgili olarak neler gözlemliyorsunuz? Bebek nasıl tepki veriyor? Anne bebeğini memesine nasıl yerleştiriyor? Anne beslenme süresince memesini nasıl tutuyor? 20

7. Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 8. Bebek etkili emiyor mu? 9. Emzirme nasıl bitiyor? 10. Bebek tatmin olmuş gözüküyor mu? 11. Annenin memelerinin durumu nedir? 12. Annenin emzirme ilgili duyguları nedir? 21

Annede gözlemle neler fark edebilirsiniz? • • Yaşını Genel sağlık durumunu Beslenme durumunu Sosyo ekonomik durumunu Yüz ifadelerini Çantasında biberon taşıyıp taşımadığını Annenin giysilerini Etrafta diğer aile bireylerinin durumlarını 22

Annenin bebeğini tutuşunu gözlemleyerek neler fark edebilirsiniz? • Bebeğini memesine dönük, yakın ya da uzak veya gevşek mi tutuyor? • Bebeğini emin ve güvenle mi ya da sinirli bir şekilde mi tutuyor? • Bebeğine bağlanma işaretlerini gösteriyor mu? • Anne bebeğini alttan tutuyor ya da yalnızca başını ve omuzlarını mı destekliyor? • Anne emzirme konusunda olumlu duygular besliyor mu? 23

Bebekte gözlemle neler fark edebilirsiniz? § Genel sağlık durumunu § § § Tıkalı burun Dil bağı Pamukçuk Yarık damak ve dudak Sarılık Dehidratasyon § Beslenme durumunu § Etrafa ilgisini 24

Bebeğin tepkisi nasıl? • Başını çevirebilir • Ağzını açabilir • Dilini aşağı ve ileri doğru uzatabilir • Memeye uzanmaya çalışabilir 25

3. Başarılı ve rahat emzirme için pozisyonun anahtar noktaları 26

27

Anne bebeğini memesine nasıl tutuyor? 28

Bebeğin pozisyonu nasıl? 29

Beslenme süresince anne memesini nasıl tutuyor? 30

Beslenme süresince anne memesini nasıl tutuyor? 31

Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 32

Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 33

Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 34

Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 35

Bebek memeye iyi yerleşmiş görünüyor mu? 36

Bu bebek hakkındaki düşünceleriniz? 37

Bu bebek hakkındaki düşünceleriniz? 38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

4. Pozisyon ve memeye yerleşmenin belirtilerinin tanınması 49

Bebek etkili emiyor mu? • Bebek yavaş ve derin emme hareketleri yapmalı • Sürekli, hızlı ve yüzeyel emmemeli • Şapırdatmamalı 50

Soru ? ? • Emzirmenin sonunda bebeğin doyup doymadığını nasıl anlarız? 51

Emzirme nasıl bitiyor? • Kendiliğinden mi bırakıyor? • Uykulu mu görülüyor? 52

Bebek tatmin olmuş gözüküyor mu? 53

(Slayt: 7/38 -39) 54

Anne nasıl hissediyor • Anne rahatsızlık veya ağrı hissediyor mu? • Oksitosin belirtileri var mı? • Mutlu ve rahat mı? 55

Annenin memelerinin durumu nedir? • • Göğüs uçlarından süt damlaması İlk günlerde emzirirken uterus ağrıları Memelerin emzirme öncesi dolgun olması Meme başı ve meme derisinin sağlıklı olması 56

4. Anneye, bebeği memeye yerleştirme ve pozisyon için gerekli bilgileri öğretme 57

• Amaç, annenin pozisyon ve memeye yerleşimi düzeltmesine yardımcı olmak, onun bu konudaki sorunlarına çözüm bulmak • Anneye yardım teklif etmeden önce emzirmesini gözlemlemeliyiz • Öneriler verirken bunu olabildiğince anneye ve bebeğe dokunmadan yapmalıyız 58

5. Emzirme desteğinin gerekeceği zamanı anlayabilmek 59

• Doğumu izleyen ilk saat içinde bebeğin memeye tutulup emzirtilmesi gerekmektedir • Ancak bu emzirme sırasında danışmanlık vermeye gerek yoktur • Annenin ve bebeğin en rahat konumda emzirmeyi ve birbirlerini tanımayı gerçekleştirmeleri beklenmektedir • Emzirme danışmanlığı izleyen emzirme girişimlerinde önem kazanmaktadır 60

• İlk günlerde sağlık çalışanı yardımı çok önemli, • Yardımın etkili olabilmesi için bebeğin pozisyonunu sizin düzeltmeniz yerine, annenin bebeğin pozisyonunu düzeltmesini sağlayın • Böylelikle anne evde kendi başına kaldığında da sorun yaşamayacaktır. 61

• Bebek ilk bir saat içindeki uyanıklık dönemini izleyerek uykuya daldığında birkaç saat süreyle uyusa bile uyandırılmasına gerek yoktur • Zaten karnı acıktığında uyanacaktır • Ancak bebek doğumda – sedasyona maruz kalmış, – preterm ya da gestasyon yaşına göre küçük ise – ya da hipoglisemi riski bulunuyorsa, • 3 -4 saat sonra uyandırılıp emzirtilmeye çalışılmalıdır 62

Babaların Desteği 63

Kardeşlerin Desteği 64

Arkadaş Desteği 65

Çevre Desteği 66

Sağlık Personeli Desteği Önemli ve Gereklidir 67

6. Bebeğin memeye yerleşmesindeki güçlüklerin nedenlerini saptayabilmek 68

• Bazen bebek memeyi tutmaz • Aç olması gereken bir zamanda emmek istemez • Böyle bir durumda, anne bebeğin kendisini istemediğini düşünüp sıkılabilir • Bebeğin memeyi tutmaması çeşitli nedenlere bağlı olabilir • İlk günlerde belki sadece, anne ve bebeğin birbirlerine alışmak için daha fazla zamana gereksinimleri vardır 69

Bebeğin memeyi tutmama ya da emmeme nedenleri • Bebeğin karnı aç olmayabilir • Ememeyecek kadar zayıf ya da hasta olabilir • Bebeğin pozisyonu iyi değildir • Anne deneyimsizdir • Meme fazla dolgundur ya da süt akışı fazladır 70

Bebeğin memeyi tutmama ya da emmeme nedenleri • Bebek sadece belli bir pozisyonda emmek istiyordur • Annedeki koku değişikliği ( parfüm, sabun, kolonya kokusu gibi) bebeği rahatsız ediyordur • Süt az geliyor olabilir • Bebek, sadece meme ucunu emdiği için süte ulaşamıyordur 71

• Önce etkin bir emzirme danışmanlığı ile sorunlu noktalar belirlenip teknik düzeltilmeli • Sonra sabırla bebek sık ve doğru biçimde emzirilmeli • Sorunu saptamak ve en uygun çözümü üretebilmek için – iyi bir emzirme öyküsü alınmalı, – emzirme gözlenmeli – annenin sorunları ve olanakları iyice öğrenilmelidir 72

Özet • Emzirmeyi gözlemlemek, olası birçok sorunun önüne geçecektir 1. Emzirmek için bebeğe pozisyon verilmesi neden önemlidir? 2. Bir annenin bebeğini memeye yerleştirmesi ve tutturmasına yardımcı olmak ne kadar etkilidir? 3. Memeye bağlanmakta güçlük çeken bir bebek için ne yapmalıyız? 73

Anne sütünün kesilmesindeki en önemli sebepler; – Aile ve arkadaş desteğinin olmaması, – Prenatal anne sütü eğitimi alınmaması, – Tam gün işe başlama ve – Postpartum depresyon (Ertem ve ark 2001) 74

TEŞEKKÜRLER… 75