EMPAT Prof Dr Aynur BTN AYHAN Salk Bilimleri
EMPATİ Prof. Dr. Aynur BÜTÜN AYHAN Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü
BU DERSTE HEDEFLENEN KAZANıMLAR Empatinin tanımını yapar. Empati kurmanın iletişim sürecinde önemini bilir. Empati kurmanın koşullarını bilir.
EMPATİ : Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakması , o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecine denir.
EMPATIK ILETIŞIM ÜÇ AŞAMADA GERÇEKLEŞIR: Empati kuracak kişi, kendisini karsısındakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır. Empati kurabilmek için, karşıdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamak gereklidir. Karşıdaki kişinin yalnızca duygularını ya da düşüncelerini anlamış olmak yeterli değildir. Empatik iletişimde son öğe ise, empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşısındaki kişiye iletilmesi davranışıdır. Karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini tam olarak anlasa bile, eğer anladığını ona ifade etmezse empati kurma sürecini tamamlamış sayılmaz.
İLETİŞİMDE İKİ ÖNEMLİ KAVRAM Ø ALGI Ø TUTUM
Balığa bayılırım Ben de canım.
Empati kurmak için öncelikle karşımızdaki kişinin bizim gibi bir varlığı, bizden farklı değer yargıları ve inançları olduğunu bilmek ve bunu kabul etmek gerekir.
EMPATİ KURMAK NELERE BAĞLIDIR Ben merkezci davranan insan empati kuramaz. Karşıdaki kişinin rolüne girerek empati kurulduğunda, o kişinin rolünde kısa bir süre kalınmalı, daha sonra bu rolden çıkarak kendi yerine geçilmelidir. Bir insanın diğer insanlarla empati kurma gücüne sahip olması ve gerektiğinde empati kurmayı istemesi için ana baba , yetişkin ve çocuk benlik durumlarını, yetişkinin denetiminde dengeli şekilde kullanabiliyor olması gereklidir. Empatik iletişimde hem verici hem de alıcı empatik davranışlar göstermelidir.
Ben merkezcilik ve empatik anlayış birbirleriyle bağdaşmayan iki kavram olup ben merkezci davranan bir kişinin; karşısındakinin rolüne girmesi ve olaylara onun bakış açısından bakması, yani empati kurması mümkün değildir. Bu durumda empati kurabilmek, yani başkalarının rolüne girebilmek için ön şartın, ben-merkezcilikten kurtulmak olduğu ileri sürülmektedir.
Ana baba , yetişkin ve çocuk benlik durumlarına yeterli düzeyde sahip olmayanlar ya da üçüne de sahip oldukları halde bunları yetişkinin denetiminde dengeli şekilde kullanamayanlar, karşılarındaki kişilerle empati kurmayı ya istemezler ya da isteseler bile beceremezler.
AŞAMALı EMPATI SıNıFLAMASı Dökmen’in aşamalı empati sınıflamasına göre üç temel empati basamağı vardır. Bu basamaklar; “Onlar Basamağı, Ben Basamağı ve Sen Basamağı”dır. Basamakların her biri de kendi içerisinde “düşünce” ve “duygu” olmak üzere iki alt basamaktan oluşmaktadır
AŞAMALı EMPATI SıNıFLANDıRıLMASı BİZ duygu Bizim duygularımız BASAMAĞI düşünce Bizim düşüncelerimiz SEN duygu Senin duyguların BASAMAĞI düşünce Senin düşüncelerin BEN duygu Benim duygularım BASAMAĞI düşünce ONLAR duygu BASAMAĞI düşünce Benim düşüncelerim Onların duyguları Onların düşünceleri
1. Senin problemin karşısında başkaları ne düşünür, ne hisseder? : Genellemeler, toplum görüşleri, atasözleri ve değer yargıları ile tepki verilir. 2. Eleştiri: Dinleyen kişi, sorunu anlatan kişiyi kendi görüşleri açısından eleştirir, yargılar. 3. Akıl Verme: Karşıdaki kişiye akıl verir ona ne yapması gerektiğini söyler. 4. Teşhis: Anlatılan soruna ya da sorunu anlatan kişiye teşhis koyar. 5. Bende de var: Kendisine anlatılan sorunun benzerinin kendisinde de olduğunu söyleyip kendi derdini anlatmaya başlar. 6. Benim Duygularım: Dinlediği sorun karşısında kendi duygularını sözle ya da davranışla ifade eder; örneğin: üzüldüm ya da sevindim der. 7. Destekleme: Karşısındaki kişinin sözlerini tekrarlamadan, onu anladığını, onu desteklediğini belirtir. 8. Soruna Eğilme: Kendisine anlatılan soruna eğilir, sorunu irdeler ve konuya ilişkin sorular sorar. 9. Tekrarlama: Kendisine iletilen sorunu, gerektiğinde sorun sahibinin kullandığı bazı sözcüklere de yer vererek özetler; yani dinlediği mesajı kaynağına yansıtmış olur. 10. Derin Duyguları Anlama: Empati kuran kişi kendisini empati kurduğu kişinin yerine koyarak, onun açıkça ifade ettiği ya da etmediği duygularını ve onlara eşlik eden düşüncelerini fark eder ve bu durumu ona ifade eder.
EMPATİ SEMPATİDEN FARKLIDIR Bir insana sempati duymak demek, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak, onunla birlikte acı çekeriz ya da seviniriz. Empatide ise karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak esastır. Bir insanı anlamak başka, ona hak vermek başka şeydir
EMPATI Ø Empati; karşımızdaki ile özdeşleşmek, ona benzemek, sempati duymak değil; onun bakış tarzını yakalamaya çalışma çabasıdır.
EMPATİNİN GELİŞİMİ Empati gelişimi birdenbire olmamakta , yıllar ilerledikçe gelişmektedir. Psikoanalitik kuramda, empatinin erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn ilişkilerinden itibaren gelişmeye başladığı ileri sürülmektedir. Diğer insanların duygusal durumlarına karşı gösterilen bireysel tepkilerdeki farklılık, ebeveynlerinin çocuklarına gösterdikleri tutumlardan, çocukların kendilerine model aldıkları anne, baba ve diğer yakın çevredeki bireylerden kaynaklanmaktadır. Empati düzeyleri yüksek olan ebeveynlerin çocuklarının da empati düzeylerinin daha yüksek olduğu yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur.
Empati becerisini geliştirmede kullanılan eğitim teknikleri dört grupta toplanmaktadır. Didaktik Yaklaşım: Bu yaklaşımda , bir uzman tarafından eğitim verilen bireylere sağlıklı iletişim ve empati konusunda teorik bilgiler verilmektedir. Yaşantısal Yaklaşım: Bireylerin bir başkası ile gerçekleştirdiği iletişim banttan, videodan izlenerek veya eğitim veren uzman tarafından gözlenerek eleştiriler getirilmektedir. Rol Oynama Yaklaşımı: Birey bazen kendisi olarak, bazen de karşısındaki kişinin rolüne girerek iletişim kurmaktadır. Rol oynama tekniğinde birey, karşısındaki bireyin rolüne girerek olaylara onun bakış açısından bakmaya ve onun hissettiklerini hissetmeye çalışır. Empatik davranışların, “rol alma “ ya da “ karşısındakinin bakış açısından bakma ” becerisi olarak tanımlandığı düşünüldüğünde, rol oynama tekniğinin empati eğitiminde çok önemli bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Modelden Öğrenme: Birey , uzmanların danışanlarla gerçekleştirdiği iletişimleri doğrudan ya da videodan gözleyerek empati kurmayı öğrenmektedir. Bu yaklaşımda birey uzmanı model almaktadır.
Empati kuran kişiler karşılarındaki insanın, ulaşılması güç olan iç-dünyasına doğru yolculuğa çıkmaktadır. Masal kahramanları uzak ülkelerden birtakım ödüllerle ve özellikle de ruhsal yönden aşama geçirerek dönerler. Başka insanlarla empati kuran kişilerin, bu durumdan sağladıkları kazanç ise, yine benzeri şekilde ruhsal yönden gelişmek olabilir. Eğer bir insan, başka insanların iç dünyalarına girerek empati kurabiliyorlarsa, bu insanın iç dünyasının zamanla zenginleşeceği de bir gerçektir.
EMPATİNİN GÜNLÜK HAYATTAKİ ÖNEMİ Doyurucu ve etkin iletişim yaşayan insanlar, bunu yaşamayanlara oranla daha mutlu ve sağlıklıdırlar. Empatik iletişim, bireylerin birbirini anlama ve iletişimden kaynaklanan sorunların çözümünde en temel etkidir. Empatik dinlemede birey karşısındakini ne över, ne yargılar ne de suçlar ama onu anlamaya çalışır. Bu anlayış insanların birbirlerine yaklaşmasına ve aralarında gerçeğe dayanan sevginin gelişmesine yol açar
EMPATİNİN GÜNLÜK HAYATTAKİ ÖNEMİ Empatinin insanları duygu birliğine götürdüğü ve sosyal bilinç başlattığı söylenebilir. Bu da, iletişimi kolaylaştıran bir olgudur. Günlük yaşamın hemen her kesiminde empatik anlayış insanları birbirine yaklaştırma, iletişimi kolaylaştırma özelliği vardır. İnsanlar kendileriyle empati kurulduğunda anlaşıldıklarını ve kendilerine önem verildiğini hissederler. Empati sadece kendisiyle empati kurulana yararı olan bir etkinlik değildir. Empati empati kuran için de önemlidir. Empatik becerileri ve eğilimleri yüksek olan kişilerin çevreleri tarafından sevilme ihtimalleri artar. “Kendine nasıl davranılmasını istiyorsan, başkasına öğle davran. ” Lord Cherstfield
ÇOCUKLARDA EMPATİNİN GELİŞİMİ Çocuklarda da empati gelişiminin diğer gelişim alanlarında olduğu gibi birdenbire olmadığı, süreç içinde geliştiği vurgulanmaktadır Doğumdan birkaç hafta sonra bebeklerin yanlarında birisi ağladığında kendilerinin de ağladığı, bebeklerin diğer kişilerin üzüntülerine tepki verdikleri ama o kişinin üzüldüğünün farkında olduklarını belli etmedikleri, 1– 2 yaş civarında, diğer bir üzüntülü olduğunu anlayabildikleri ancak diğer kişinin kendisinden farklı gereksinimlerinin olabileceğinin farkında olmadıklarından dolayı uygun olmayan tepkiler gösterebildikleri vurgulanmaktadır
Bu dönemde bebeklerin acı çekerken gördükleri birisi karşısında kendilerinin de rahatlatılmak istedikleri gözlenmiştir. Goleman, bir yaşındaki bir çocuğun diğerinin sıkıntısını belki de onun ne hissettiğini daha iyi anlayabilmek için taklit ettiğini ifade etmiştir. Örneğin, bir bebeğin parmakları acıdığında bir yaşındaki başka bir çocuk kendi parmaklarını ağzına götürüp acıyıp acımadığına bakmıştır.
İki üç yaş civarındaki çocukların diğer insanların duygularının kendi duygularından farklı olduğunu anlamaya başladıkları ifade edilmektedir. Altı yaşından itibaren çocukların kendisini karşısındaki kişinin yerine koyabildiği ancak, empatinin gelişmesinde somut düşüncenin sınırlılıklarına sahip oldukları söylenmektedir.
Erken ve orta ergenlik dönemi çocuklarının soyut düşünebilme yetisi geliştirdiklerinde önceki dönemlere kıyasla ilişkilere, duygulara ve inançlara odaklaşmaya, empati-iletişim kurmaya daha fazla önem verdikleri izlenmektedir. Artan yaşla birlikte soyut düşünme gelişmekte empati ve başkalarının bakış açısını görebilme yeteneklerinde de artış olmaktadır
EMPATİ GELİŞİMDE ANNE BABA TUTUMU ETKİLİDİR…. . Çocuklarda empatinin gelişiminin yaşla beraber gelişmekle birlikte empati gelişiminde anne baba tutum ve davranışlarının da etkili olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Çocukların içinde bulundukları ailenin sosyokültürel düzeyi, ailedeki ilişki biçimi ve anne babaların çocuk yetiştirme tutumları çocukların gelişimlerinde belirleyici rol oynamaktadır
Anne- babaların çocuklarına ve çocukların yanında diğer bireylere karşı gösterdikleri empatik davranışların özellikle çocukların empatik davranış gelişimleri ile ilgili olduğu ifade edilmektedir Araştırmalarda çocuğun ihtiyaçlarına cevap verebilen, kabul edici, şiddet uygulamayan, ihmal etmeyen, reddetmeyen, koruyucu olan annelerin çocuklarındaki empati düzeyinin, çocuklarını reddeden, ihmal eden, çocuklarıyla ilgilenmeyen annelerin çocuklarına göre daha yüksek olduğunun da altını çizmektedir
Çocuklarda empatik becerinin geliştirilebileceği vurgulanmaktadır. Çocukların farklı durum ve olaylara dikkati çekilerek duygularını ifade etmesine olanak sağlanması, kendi yaşadığı çeşitli durumlarda hissettiği duyguların hatırlatılması çocuklarda empatinin gelişmesine katkı sağlamaktadır.
ÖNERİLER Kendini karşısındakinin yerine koyarak onun duygularını doğru olarak anlama ve hissetme yeteneği olarak tanımlanan empati becerisi kişilerarası iletişimlerinin başarılı olmasında, çevreye ve diğer insanlara karşı duyarlı olmaya katkı sağlamaktadır.
Empatik becerinin yaşla birlikte geliştiği, özellikle anne babanın tutum ve davranışlarının çocuklarda empatik beceriyi etkilediği ve empatik becerinin eğitimle desteklenebileceği göz önüne alındığında çocuklarda empatik becerinin geliştirmesi yönelik bir takım öneriler sunulabilir.
Ebeveynlerin, çocuklarının gelişim dönemleri, onlarla kuracakları iletişim biçimleri ve empatik anlayış hakkında bilgilendirilmesine yönelik kurumsal çalışmalar yapılabilir. Anne baba çocuklarına empatik becerinin gelişmesine yönelik model olamlrı. Çocukları duyguları anlama ve ifade etme konsunda cesaretlendirmelidir.
Aileden sonra birey üzerinde etkili bir kurum olan okulda da, çocukların ve ergenlerin gelişim dönemleri göz önüne alınarak kişisel, sosyal yönden uyumlu, etkili iletişim becerilerine sahip, bağımsız bireyler olarak yetiştirilmesine önem verilmeli ve okullarda yürütülen çalışmalarda da çocuklarda empati gelişimi desteklenmelidir.
Özellikle eğitimde drama çalışmalarının çocuklarda empati gelişimine katkı sağlayacağı dikkate alındığında drama çalışmaları ile çocuklarda empati gelişimine katkı sağlayacak çalışmalar yapılabilir.
EMPATİ SEMPATİ Bir insana sempati duymak, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynına sahip olmak demektir. Kişinin duygusal durumunu, onun üzüntüsünü ona karşışefkat göstererek, onunla paylaşmaktır. Karşımızdaki kişiye sempati duyma durumunda, onunla birlikte acı çekme yada sevinme yer almaktadır. Karşımızdaki kişiyle empati kurma durumunda ise, karşımızdakinin kendi öznel duygu ve düşüncelerini anlama ve hissedebilme yer almaktadır.
Bu noktada karşımızdaki kişiyle aynı duygu ve görüşleri paylaşmak yerine onun kendi duygu ve görüşlerini anlamaya çalışırız. Empati kurma karşımızdakini “anlamak” üzerine yapılandırılırken, sempati kurmak karşımızdakine “hak vermek” üzerine yapılandırılmaktadır
EMPATI VE SEZGI Sezgi, temel olarak empati ile ilişkili bir durum değildir ve daha çok zihinsel etkinliklerin hızlı biçimde kullanılmasıdır. Empati ve sezgi, çabuk ve derin bir anlayışa ulaşmayı sağlarlar.
EMPATI VE ÖZDEŞIM Özdeşim, bir kişinin birçok yönleri ile bir başka kişiye benzemesi yoluyla gerçekleşen, otomatik, bilinç dışı işleyen zihinsel bir süreçtir. Özdeşleşme, bilinçdışı çalışan ve bireyin kendisini başka birine göre biçimlediği zihinsel bir mekanizmadır.
Bu anlamda özdeşleşme empati değil, diğer bireyle kuvvetli bir duygusal bağ oluşturmak için diğeri gibi olma ve onun gibi davranma eylemidir. Özdeşleşmede iki kişi aynı benliği paylaşırken, empatide iki ayrı benlik birlikte var olmaktadır
Empatinin yakın ilişkide olduğu bir diğer kavram da içtenliktir. Kişinin, karşısındakinin duygularını anlamaya ve yaşamaya çalışması empati, bu sırada kendi yaşantısını da algılamak için çaba göstermesi içtenliktir. İçtenlik, gerçekten ilgilenme yeteneğidir
EMPATİ Empati; Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakması , o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecine denir
Empati kurabilmek için üç temel öğeden bahsedilmektedir: Birincisi; empati kuracak kişi kendisini karşısındaki kişinin yerine koymalı, olaylara ve durumlara onun bakış açısıyla bakabilmelidir. Bir anlamda kişi empati kuracağı kişinin rolüne girmelidir. Ancak bu rolde fazla kalmadan, karşıdaki kişinin bakış açısından olayları gördükten sonra kişi kendi rolüne tekrar bürünmelidir. Aksi halde empati kurulmuş olmamaktadır.
İkincisi; empati kurmada karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlamaya ihtiyaç vardır. Üçüncüsü; empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki kişiye iletilmesi gerekmektedir. Karşıdaki kişiyi doğru bir şekilde anlaşıldığı kişiye yüz, beden kullanılarak veya sözlü olarak iletilmemesi halinde empati kurma süreci tam anlamıyla tamamlanmış olmamaktadır
Empatik iletişimde son öğe ise, empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşısındaki kişiye iletilmesi davranışıdır. Karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini tam olarak anlasa bile, eğer anladığını ona ifade etmezse empati kurma sürecini tamamlamış sayılmaz
EMPATİNİN ÖNEMİ İnsanlar, karşılarındaki kişilerin kendileri ile empati kurmasına, anlaşıldıklarını ve önemsendiklerini hissetmeye ihtiyaç duymaktadır. Çünkü bu durum kişiyi rahatlatmakta ve kendini iyi hissetmesine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda empati kuran kişi de çevresi tarafından sevilmekte ve toplum tarafından kabul edilebilirliği artmaktadır
Günlük yaşamda insanların birbirlerini daha iyi anlayabilmesi, daha olumlu ilişkiler kurması, karşısındaki kişinin içinde bulunduğu şartları dikkate alarak mesajlar göndermesi, kısaca empatik iletişim geliştirmesi, hayatı daha yaşanır hale getirmekte ve insanların birbirlerine olan tahammüllerini, sevgi ve saygı davranışlarını geliştirmelerini olanaklı kılmaktadır
Empati kurmak için öncelikle karşımızdaki kişinin bizim gibi bir varlığı, bizden farklı değer yargıları ve inançları olduğunu bilmek ve bunu kabul etmek gerekir. Empati kurmada başarılı olabilmek için kişinin öncelikle kendi duygu, düşünce ve gereksinimlerine odaklanmadan, yalnızca diğer kişiye neler söyleyeceğine ilişkin bir arayışa girmeksizin hareket edebilmesi önemlidir
Bu tarz davranışlara sahip olabilmek için kişinin kazanması gereken bazı özellikler olduğu düşünülmektedir. Bu özellikler sıralanmak istenirse; empati kuracak kişinin temel gereksinimlerinin karşılanmış olması, duygusal ve psikolojik açıdan örselenmemiş olması, kişinin zihninde normal bir insanın gösterebileceği davranışları içeren bir insan modelinin olması, diğer insanların onunla empati kurması, yaşantısal anlamda kişinin deneyimlerinin zengin olması
sağlıklı bir geri bildirim verebilecek düzeyde, sosyal cesarete sahip, aşırı rekabetçi olmayan, diğer insanları seven bir insan olması olarak sıralanabilir. Bu özellikler kişinin empati kurma sürecinde etkili olduğu düşünülen ve üzerinde çalışılıp geliştirilebilecek nitelikte özellikler olarak belirtilmektedir
EMPATİ KURMAK NELERE BAĞLIDIR? Ben merkezci davranan insan empati kuramaz. Karşıdaki kişinin rolüne girerek empati kurulduğunda, o kişinin rolünde kısa bir süre kalınmalı, daha sonra bu rolden çıkarak kendi yerine geçilmelidir.
Bir insanın diğer insanlarla empati kurma gücüne sahip olması ve gerektiğinde empati kurmayı istemesi için ana baba , yetişkin ve çocuk benlik durumlarını, yetişkinin denetiminde dengeli şekilde kullanabiliyor olması gereklidir. Empatik iletişimde hem verici hem de alıcı empatik davranışlar göstermelidir
Dökmen (2015) empati ile ilgili yapmış olduğu çalışmalarında bir model ortaya sunarak konun daha iyi anlaşılmasına ışık tutmaya çalışmaktadır. “Aşamalı Empati Sınıflaması” olarak adlandırdığı modelinde üç temel empati basamağı vardır Onlar Basamağı, Ben Basamağı ve Sen Basamağı
AŞAMALı EMPATI SıNıFLANDıRıLMASı BİZ duygu Bizim duygularımız BASAMAĞI düşünce Bizim düşüncelerimiz SEN duygu Senin duyguların BASAMAĞI düşünce Senin düşüncelerin BEN duygu Benim duygularım BASAMAĞI düşünce Benim düşüncelerim ONLAR duygu Onların duyguları BASAMAĞI düşünce Onların düşünceleri
AŞAMALı EMPATI SıNıFLANDıRMASı
1. Senin problemin karşısında başkaları ne düşünür, ne hisseder? : Genellemeler, toplum görüşleri, atasözleri ve değer yargıları ile tepki verilir. 2. Eleştiri: Dinleyen kişi, sorunu anlatan kişiyi kendi görüşleri açısından eleştirir, yargılar. 3. Akıl Verme: Karşıdaki kişiye akıl verir ona ne yapması gerektiğini söyler. 4. Teşhis: Anlatılan soruna ya da sorunu anlatan kişiye teşhis koyar.
5. Bende de var: Kendisine anlatılan sorunun benzerinin kendisinde de olduğunu söyleyip kendi derdini anlatmaya başlar. 6. Benim Duygularım: Dinlediği sorun karşısında kendi duygularını sözle ya da davranışla ifade eder; örneğin: üzüldüm ya da sevindim der. 7. Destekleme: Karşısındaki kişinin sözlerini tekrarlamadan, onu anladığını, onu desteklediğini belirtir. 8. Soruna Eğilme: Kendisine anlatılan soruna eğilir, sorunu irdeler ve konuya ilişkin sorular sorar.
9. Tekrarlama: Kendisine iletilen sorunu, gerektiğinde sorun sahibinin kullandığı bazı sözcüklere de yer vererek özetler; yani dinlediği mesajı kaynağına yansıtmış olur. 10. Derin Duyguları Anlama: Empati kuran kişi kendisini empati kurduğu kişinin yerine koyarak, onun açıkça ifade ettiği ya da etmediği duygularını ve onlara eşlik eden düşüncelerini fark eder ve bu durumu ona ifade eder.
EMPATİ SEMPATİDEN FARKLIDIR Bir insana sempati duymak demek, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak, onunla birlikte acı çekeriz ya da seviniriz. Empati; karşımızdaki ile özdeşleşmek, ona benzemek, sempati duymak değil; onun bakış açısını yakalamaya çalışma çabasıdır.
KAYNAKLAR Çoruk, A. (2013). Etkili iletişimde sihirli anahtar: empati. İçinde B. Güven (Ed. ), Etkili iletişim (109123). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık. Dökmen, Ü. (2015). Sanatta ve günlük yaşamda iletişim çatışmaları ve empati (53. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi. Işık, M. (2011). Sizinle iletişebilir miyiz? (7. Baskı). Konya: Eğitim Akademi Yayınları. Önder, A. (2003). Ailede iletişim: konuşarak ve dinleyerek anlaşalım. İstanbul: Morpa Kültür ve Yayınları.
- Slides: 58