emocjonalno osb z dysfunkcjami pata czoowego rnego pochodzenia

emocjonalność osób z dysfunkcjami płata czołowego różnego pochodzenia i problemy w opiece po uszkodzeniu mózgu

Neuropsychologiczne podstawy emocji Emocje stanowią reakcję na wydarzenia zachodzące w otoczeniu i są ukierunkowane na obiekt. Reakcja emocjonalna na dane wydarzenie zależy od otoczenia i ulega wpływowi stanu intencjonalnego człowieka. Reakcje te odczuwamy jako ujemne lub dodatnie, przyjemne lub nieprzyjemne.

o charakterze i stopniu nasilania afektu u drugiej osoby możemy wyciągać wnioski obserwując zachowanie oraz mierząc wybrane parametry fizjologiczne.

układ emocjonalny stanowi automatyczny system awaryjny, bazujący na procesach potrzebnych do szybkiej oceny wydarzeń w świecie zewnętrznym oraz do natychmiastowej aktywizacji ograniczonej liczby wrodzonych wzorców zachowania. Wzorce te są związane z kilkoma podstawowymi emocjami (np. strach, gniew, radość, smutek, zaskoczenie, obrzydzenie), które, na poziomie komunikacji interpersonalnej i skłonności ku akcji, reprezentują najważniejsze schematy interakcyjne człowieka z człowiekiem, układ poznawczy zaś stanowi potężny system semantyczny, tworzący stwierdzenie faktu na bazie wyczerpującej analizy danych zmysłowych oraz złożone plany strategiczne. W porównaniu do układu emocjonalnego wymaga on jednak o wiele więcej czasu, aby wykonać swoje funkcje

kategorie zjawisk psychicznych odruchy i popędy, należące do tych wzorców percepcji / akcji, którymi steruje pień mózgu w tym śródmózgowie, zgodnie z wrodzonymi algorytmami zachowania (Brown 2004), emocje, zlokalizowane w domenie układu limbicznego, gdzie percepcja i akcja są bardziej oddzielnymi funkcjami (Kolb i Whishaw 2003), uczucia, które zawierają znaczny element poznawczy i stanowią w miarę stałe nastawienie wobec określonych bodźców i obiektów (Gainotti 2003).

Na skutek historii ewolucji ludzkiego mózgu posiadamy jeden mózg, który składa się z trzech dających się wyróżnić warstw: › tyłomózgowie, tj. pień mózgu i środmózgowie, › międzymózgowie, wraz ze strukturami podkorowymi, › kresomózgowie, czyli nowa kora mózgowa.

kora mózgowa układ limbiczny pień mózgu

Wpływ uszkodzenia mózgu na układ emocjonalny z jednej strony, jeżeli ulega uszkodzeniu układ limbiczny lub inne części mózgu dynamicznie z nim związane (np. dolna, przyśrodkowa część płatów czołowych), to na poziomie strukturalnym i funkcjonalnym układ emocjonalny może być w ten czy inny sposób niesprawny, z drugiej strony uszkodzenie mózgu jest często przeżyciem traumatycznym, wcale nie obojętnym dla życia psychicznego pacjenta, który na różne sposoby może odczuwać fakt, że jego życie radykalnie się zmieniło i to bardzo rzadko na lepsze.

wpływ urazu na stan emocjonalny W mózgu zachodzą niekorzystne zmiany biochemiczne, które powodują obniżenie poziomu niektórych neuroprzekaźników i hormonów (przede wszystkim serotoniny, noradrenaliny, dopaminy), co prowadzi do podwyższenia progu aktywizacji w całej sieci neuronalnej i następowego obniżenia (co dosłownie znaczy depressio) aktywności człowieka. Pacjent znalazł się w wysoce niekorzystnej sytuacji, a tok jego życia został nagle, gruntownie i – jak się wydaje – nieodwracalnie zmieniony. W miarę wzrostu sprawności poznawczej zdaje sobie sprawę z osobistej tragedii, która go spotkała, jak również z utraty wielu zasobów fizycznych i psychicznych, którymi kiedyś dysponował w sytuacjach kryzysowych. Wobec takiej sytuacji depresja o charakterze reaktywnym jest nieomal nieunikniona.

Czynniki neurologiczne W sytuacji, gdy uszkodzeniu ulega przypodstawna i przyśrodkowa część płatów czołowych, ciało migdałowate, lub inne struktury istotne dla funkcjonowania układu limbicznego dochodzi do znacznego zakłócenia pracy tego całego sytemu

Stronność uszkodzenia mózgu – asymetria półkulowa u pacjentów po udarze prawej półkuli mózgu zaobserwowano nieadekwatne podwyższenie nastroju połączone z obojętnym lub lekceważącym stosunkiem do realnie istniejących deficytów poznawczych, percepcyjnych lub ruchowych – Babiński (1914) u pacjentów z uszkodzeniem lewej półkuli mózgu i afazją występowanie tzw. reakcji katastroficznej - Goldstein

asymetria mózgu zaburzenia reakcji emocjonalnych (Herzyk 1992): niekontrolowane wybuchy płaczu u pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli mózgu i śmiechu z uszkodzeniami prawej odmienne zaburzenia w reakcjach emocjonalnych w przypadkach lewostronnych i prawostronnych hemisferektomii (usunięcia jednej z półkul). Zaobserwowano tendencję do występowania stanów depresyjnych po usunięciu lewej i stanów podwyższonego nastroju po usunięciu prawej półkuli; wybuchy niekontrolowanego płaczu lub śmiechu jako objawy aury przed atakiem przy zlateralizowanych ogniskach padaczkowych. W objawach aury padaczkowej wybuchy płaczu występują istotnie częściej przy prawostronnej lokalizacji ogniska, a śmiechu – przy lewostronnej, co wiąże się z nadaktywnością bioelektryczną odpowiedniej półkuli w czasie ataku (jest to odwrotny proces niż przy uszkodzeniu, w którym zachodzi obniżenie aktywności).

Pacjenci z uszkodzeniem prawej półkuli demonstrują generalnie obniżone wskaźniki wzbudzenia neurofizjologicznego w postaci: › › słabszej reakcji galwanicznej skóry, obniżonego przepływu krwi w mózgowiu obniżonego metabolizmu glukozy niższych amplitud potencjałów wywołanych Wskaźniki te są rejestrowane nawet wtedy, gdy nie występują różnice na poziomie behawioralnym, tzn. nie obserwuje się zmian emocjonalnych typowych dla uszkodzeń prawej półkuli.

zaburzenia emocjonalne u pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych zespół Klüvera-Bucy’ego - występuje w następstwie uszkodzenia ciała migdałowatego i wiąże się z zanikiem reakcji lękowych. zespół grzbietowo-boczny cechujący się występowaniem zachowania kompulsywnego, stereotypów i sztywności w zachowaniu ze współwystępowaniem apatii i inercji (tj. braku inicjatywy) oraz trudności w inicjowaniu działania, co określa się też mianem pseudodepresji zespół orbitalny (podstawno-przyśrodkowy) który powstaje w następstwie uszkodzenia przypodstawnych i brzusznych obszarów struktur czołowych, które mają liczne połączenia z układem limbicznym; wymiana informacji między tymi dwoma systemami integruje procesy motywacyjne, emocjonalne i poznawcze, co pozwala na podejmowanie właściwych społecznie decyzji.

Uszkodzenie może prowadzić do rozerwania połączenia tych procesów oraz zakłóceń w wymianie informacji (Beer i wsp. w druku). Wiąże się to z zaburzeniami w hamowaniu (blokowaniu, wstrzymaniu) reakcji emocjonalnych, prowadzących do zachowań impulsywnych i nieadekwatnych emocjonalnie, np. rozhamowanie werbalne i seksualne, wesołkowatość, brak koncentracji, labilność nastroju. Osoby z tym zespołem przejawiają znaczną patologię zachowań społecznych (Kaczmarek 1993, Ledwoch 2003 i 2005) oraz motywacyjnych (Pąchalska 2003). Wielu autorów podkreśla, że pacjenci ci nie wykazują zaburzeń w zakresie funkcji poznawczych

Patologiczny śmiech i płacz występuje na ogół u pacjentów z uszkodzeniem struktur podkorowych Zachowania te często wyglądają na łatwo wywołany afekt, podobnie jak w przypadku „labilności emocjonalnej”. Pacjent często śmieje się lub płacze w odpowiedzi na wydarzenia, które wydają się nieważne, nie warte takich silnych reakcji, nie tylko w ocenie otoczenia, ale nierzadko jego własnej ocenie. (Dochodzi tu do swoistego odłączenia afektu wewnętrznego od afektu zewnętrznego, któremu towarzyszy nadpobudliwość afektu zewnętrznego, co prowadzi do nadmiernego i słabo umotywowanego śmiechu lub płaczu) Patologiczny płacz i śmiech jest na ogół stereotypowy i mechaniczny. Brakuje w nim zróżnicowania głośności i rytmu, tak charakterystycznego dla płaczu i śmiechu osób zdrowych.

osoba z zespołem czołowym przejawia: dezorganizację spontanicznej, celowej aktywności, dysocjację między reakcjami emocjonalnymi a doznawanymi przeżyciami, skłonność do dowcipkowania, brak przestrzegania zasad współżycia społecznego (np. brak dystansu, zachowania wulgarne, zachowania agresywne), euforię (która ma dość powierzchowny charakter) niepokój, nagłe napady depresji, nieadekwatną ocenę sytuacji społecznych.

kategorie zaburzeń emocji po urazie mózgu zespół głębokiej apatii, cechujący się brakiem reakcji emocjonalnej na wydarzenia przyjemne czy nieprzyjemne oraz brakiem zachowania ukierunkowanego na cel. labilność, czyli niezdolność panowania nad społecznie nieakceptowanymi reakcjami emocjonalnymi (np. wybuchy agresji w sytuacjach frustrujących), niespecyficzne reakcje lękowe czy depresyjne, cechujące się poczuciem silnego zagrożenia czy smutku bez wyraźnej przyczyny, któremu mogą towarzyszyć objawy wegetatywne.

Czynniki psychiczne i psychodynamiczne wynikają z procesu oceny pacjenta dotyczącej: › znaczenia następstw uszkodzenia mózgu w swoim życiu osobistym i zawodowym, › rzeczywistej i percypowanej własnej zdolności do radzenia sobie z tymi następstwami

Rodzaje reakcji emocjonalnych reakcja katastroficzna - trudny do opanowania napad lęku graniczącego z paniką i rozpaczą. Treść lęku może być różna jednak najczęściej pojawiają się lęki biologiczne lub społeczne (Susułowska, 1985) zespół lękowo-depresyjny patologiczny brak zainteresowania apatia

Zespół zaprzeczania anosognozja – (z gr. a=brak nosos=choroba gnosis=wiedza ) czyli zaburzenie spostrzegania własnej choroby; Wg Pąchalskiej wyróżnić można › Anozognozję specyficzną › Anozognozję niespecyficzną (typową dla pacjentów po urazach głowy) prymitywna forma mechanizmu radzenia sobie z sytuacją trudną.

Osoby z anozogonzją mogą maskować niewiedzę wnioskując o swoich ograniczeniach z obserwacji i usłyszanych wypowiedzi np. lekarzy „tak, cierpiałem na coś takiego” (Prigatano, Altman, 1990; Damasio, 1999) Zmiany w emocjonalności – niewłaściwemu ustosunkowaniu do swoich deficytów (obojętność, podwyższony nastrój) towarzyszy brak potrzeby rehabilitacji

Chory z dysfunkcją mózgu w rodzinie

Ocenia się, że najtrudniejszymi dla rodziny są takie objawy, jak: impulsywność, rozhamowanie popędów, zaburzenia tożsamości, osobowości, np. wybuchy złości, egocentryzm, brak wrażliwości społecznej

Przyczyny rozpadu więzi inna ocena stanu zdrowia i emocjonalnego przez pacjentów i opiekunów zmiana osobowości pacjenta (nie jest juz taką samą osobą) zmiana pełnionych ról społecznych

„zespół opiekuna”, cechuje się szeregiem objawów psychosomatycznych, ogólną nadpobudliwością, nerwowymi ruchami, charakterystyczną intonacją (głos lekko ściszony czasem z manierą pretensji, przyspieszone tempo mowy), nasilonych „błędnym kołem” przewlekłego stresu i zaniedbania własnych potrzeb i problemów. Większość opiekunów, dotkniętych tym zespołem, odczuwa przewlekłe zmęczenie, związane z nieustanną pracą przy chorym, zaprzątaniem myśli sytuacją chorego, brakiem wystarczającej ilości snu.

opiekunowie często przejawiają agresywną postawę wobec personelu medycznego, wytykają błędy w leczeniu i opiece. raczej nastawieni są na widzenie negatywnych rzeczy. mimo prób pomocy ze strony innych, w tym bardzo bliskich osób, mają poczucie zostawienia samemu sobie, niezrozumienia.

czynniki prowadzące do zespołu opiekuna frustracja (związana z zależnością od personelu medycznego i terapeutycznego), przewlekłe zmęczenie (związane z permanentną opieką nad chorym), lęk i depresja (wynikające przede wszystkim z niepewnej przyszłości zarówno osoby chorej, jak i opiekuna), dolegliwości psychosomatyczne (nadciśnienie itp. ), użalanie się nad własnym losem, stresujące poczucie braku czasu zarówno dla siebie, jak i dla rodziny, przyjaciół, a nawet dla chorego, zdenerwowanie związane z rozwiązaniem ważnych spraw pacjenta, konieczność zaniedbania własnych spraw i potrzeb, zaburzenia emocjonalne (wybuchy agresywności, załamanie się), problemy finansowe (związane z rozlicznymi potrzebami pacjenta), utrata kontaktu ze środowiskiem, prowadząca do samotności i poczucia izolacji.

- zaburzenia procesów poznawczych (pamięci, koncentracji uwagi, zdolności rozwiązywania problemów); - zaburzenia emocjonalne (obniżony nastrój, apatia, poczucie bezwartościowości); - zaburzenia wegetatywne (zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, utrata apetytu).