EMISJA BANKOWYCH PAPIERW WARTOCIOWYCH Art 3 1 Papierami

EMISJA BANKOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Art. 3 1. Papierami wartościowymi (w rozumieniu ustawy Prawo wartościowymi o publicznym obrocie papierami wartościowymi) są akcje, prawa do akcji, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, jak również inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego. 2. Papierami wartościowymi w rozumieniu ustawy są również zbywalne prawa majątkowe wynikające z papierów wartościowych, o których mowa w ust. 1. 3. Papierami wartościowymi są również inne, niż wymienione w ust. 2, prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych wymienionych w ust. 1 i 2 (prawa pochodne).

Podział papierów wartościowych ze względu na: przedmiot uprawnień inkorporowanych w papierach (podział ze względu na funkcje prawne): • papiery opiewające na wierzytelności pieniężne (bankowe papiery wartościowe) • papiery zawierające uprawnienia do rozporządzenia towarem • papiery inkorporujące prawo udziałowe regulację prawną obrotu (podział ze względu na obrót) • papiery imienne • papiery na zlecenie • papiery na okaziciela

RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Uczestnicy rynku papierów wartościowych • emitenci - czyli osoby prawne wystawiające papiery wartościowe we własnym imieniu • pośrednicy - czyli domy maklerskie, banki instytucje organizujące rynek i obrót papierów wartościowych • inwestorzy - czyli osoby fizyczne i prawne , które angażują swój kapitał w papiery wartościowe w celu osiągnięcia zysku

Rynek papierów wartościowych dzieli się na: rynek pierwotny rynek wtórny

Charakterystyka rynku pierwotnego - na rynku pierwotnym następuje sprzedaż nowych emisji papierów wartościowych inwestorom - na rynku pierwotnym rozróżnia się dwa sposoby oferowania papierów wartościowych inwestorom: oferta publiczna (informacje przekazywane w publiczna środkach masowego przekazu jest kierowana do więcej niż 300 osób lub nieoznaczonego adresata w środkach masowego przekazu) oferta niepubliczna (jest kierowana do mniej niż niepubliczna 300 osób lub, gdy akcje są udostępniane pracownikom na preferencyjnych warunkach lub, gdy propozycja nabycia akcji dotyczy jednoosobowych spółek skarbu państwa (10% pakietu dla jednego nabywcy)).

Rynek wtórny obejmuje: - rynek giełdowy - rynek poza giełdowy

AKCJE

Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym udział jej posiadacza w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym jej właściciela do uczestniczenia w walnych zgromadzeniach oraz zyskach spółki. Uczestnictwo to wyraża się w wartości nominalnej akcji.

Akcje mogą być wydawane jako: imienne na okaziciela.

Akcje imienne, czyli zawierające dane identyfikujące akcjonariusza ( jego imię i nazwisko ), które ujmowane są w księdze akcyjnej. Mogą być wydane akcjonariuszom po zarejestrowaniu spółki, nawet przed pełną wpłatą kapitału akcyjnego. Przeniesienie praw z tych akcji wymaga ich wręczenia oraz pisemnego oświadczenia o woli zbycia ich określonemu nabywcy, co potwierdzone powinno być wpisem w księdze akcyjnej.

Akcje na okaziciela nie zawierają wskazania osoby akcjonariusza. Zbywane są przez wręczenie ich nowemu akcjonariuszowi, z tym jednak, że nie mogą być wydane akcjonariuszowi przed pełną wpłatą należności za akcje. Jeżeli wpłata będzie tylko częściowa to zgodnie z Kodeksem Handlowym należy wydać imienne świadectwo tymczasowe.

OBLIGACJE

Obligacja – to papier wartościowy o charakterze wierzycielskim. Jedna strona, zwana emitentem obligacji, obligacji stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (właścicielem obligacji) i obligatariuszem zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest pewną formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest właściciel obligacji, kredytu natomiast kredytobiorcą – emitent.

Rodzaje obligacji: Wg kryterium emitenta: • obligacje skarbowe • obligacje komunalne • obligacje przedsiębiorstw Wg kryterium oprocentowania: • obligacje o stałym oprocentowaniu • obligacje o zmiennym oprocentowaniu Pozostałe rodzaje obligacji: • obligacje zamienne, • obligacje z opcją wykupu

LISTY ZASTAWNE

Listy zastawne są papierami wartościowymi zastawne uregulowanymi w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych. Są one papierami dłużnymi. Podstawą emisji listów zastawnych są zawsze wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką, dlatego należy je uznać za papiery wartościowe o wyższym stopniu bezpieczeństwa, niż z reguły niezabezpieczone, bankowe papiery wartościowe. Do ich emisji upoważnione są tylko banki hipoteczne.

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE

Certyfikatem depozytowym określa się depozytowym dokumenty wystawione jako potwierdzenie złożenia lokaty terminowej. Certyfikaty depozytowe są dłużnymi papierami wartościowymi. Podstawą do ich wystawienia jest wierzytelność wobec banku z tytułu pożyczki.

BANKOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE

Bankowe papiery wartościowe są szczególnym wartościowe typem papierów wartościowych. Bankowe papiery wartościowe stanowią typ papierów dłużnych w pełni odrębny od obligacji. Banki mają możliwość wyboru między emisją obligacji i bankowych papierów wartościowych. W istocie jednak bankowe papiery wartościowe nie różnią się od obligacji. Odrębności sprowadzają się w zasadzie do podmiotowego ograniczenia emitentów bankowych papierów wartościowych, do wyznaczenia bardzo ogólnie sformułowanego celu emisji.

Podstawowe cechy bankowego papieru wartościowego: • • ograniczony krąg emitentów obowiązki informacyjne wobec Prezesa NBP określony cel emisji jako przedmiot zobowiązania emitenta świadczenie pieniężne • wyłączenie bankowych papierów wartościowych z publicznego obrotu • możliwość dematerializacji

EMITENCI BANKOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Emitent – to podmiot wystawiający, albo emitujący papiery wartościowe we własnym imieniu Zgodnie z art. 89 ust. 1, bankowe papiery wartościowe emitowane są przez banki. Emisja bankowych papierów wartościowych jest czynnością sensu stricto, określoną w art. 5 ust. 1 pkt 5, w związku z tym należy do tego rodzaju czynności, których wykonywanie jest zastrzeżone wyłącznie dla banków w rozumieniu ustawy – Prawo bankowe.

NBP nie może emitować bankowych papierów wartościowych. Nie jest on, bowiem bankiem (w rozumieniu art. 2 omawianej ustawy) powołanym do wykonywania czynności bankowych, polegających na obciążaniu ryzykiem powierzonych środków pod tytułem zwrotnym (czyli nie jest on bankiem komercyjnym). Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym i nie zajmuje się w ogóle wykonywaniem czynności bankowych określonych w art. 5 ustawy Prawo bankowe, lecz wykonywaniem szczególnych zadań związanych z utrzymywaniem stabilnego poziomu cen oraz realizacja polityki pieniężnej państwa, określonej w art. 3 ustawy o NBP.

Bankowe papiery wartościowe mogą być natomiast emitowane przez banki spółdzielcze, które upoważnione są do dokonywania „innych (niż wyraźnie wyliczone jako ich kompetencje) czynności bankowych”, jednakże tylko w imieniu i na rzecz banku zrzeszającego, określonego w art. 2 pkt 2 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Banki hipoteczne nie mogą emitować bankowych papierów wartościowych, ponieważ ustawa regulująca ich działalność określa zamknięty krąg czynności banków hipotecznych. (art. 12 i 15 ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych).

WARUNKI EMISJI

Przedmiotem określonego w art. 89 obowiązku podania do publicznej wiadomości oraz zgłoszenia Prezesowi NBP są warunkiem emisji bankowych papierów wartościowych. Na warunki emisji składają się dwie podstawowe grupy informacji: 4 informacje dotyczące sposobu przeprowadzania emisji 4 informacje dotyczące treści praw i obowiązków emitenta i podmiotu uprawnionego z bankowego papieru wartościowego.

Ustawa – Prawo bankowe nie zawiera żadnych regulacji dotyczących sposobu przeprowadzania emisji bankowych papierów wartościowych, obejmujących obrót pierwotny i wtórny. Stąd należy przyjąć, iż obowiązkiem banku będzie sprecyzowanie tych elementów w warunkach emisji, łącznie z wytyczeniem kręgu adresatów emisji. Ustalenie trybu i zasad emisji bankowych papierów wartościowych ustawodawca pozostawił bankom, które określają je w stosowanych regulaminach. Widocznie ustawodawca kierował się tu zaufaniem, jakie można żywić wobec banków, jako podmiotów zaufania publicznego.

Można wskazać następujące etapy procedury emisyjnej: 4 opracowanie „warunków emisji” przez bank przyszłego emitenta 4 notyfikacja emisji, czyli poinformowanie Prezesa NBP o planowanej emisji 4 podanie „warunków emisji” do publicznej wiadomości 4 dokonanie emisji Na poszczególne etapy procedury emisyjnej składają się czynności faktyczne i czynności prawne.

Do czynności faktycznych zaliczymy: F opracowanie warunków emisji F podanie „warunków emisji” do publicznej wiadomości F powiadomienie Prezesa NBP o planowanej emisji F wydanie bankowego papieru wartościowego

Do czynności prawnych zaliczymy: F kreacja bankowego papieru wartościowego F zwrócenie się do Prezesa NBP o udzielenie zgody na emisję F złożenie stosownego oświadczenia woli poprzez podpisanie bankowego papieru wartościowego.

Po miedzy czynnościami faktycznymi i prawnymi zachodzi związek funkcjonalny. Związek ten wyraża się tym, iż bez wykonania czynności faktycznych nie jest możliwe dokonanie czynności prawnych. Po za tym wykonanie czynności faktycznych może pociągnąć za sobą powstanie stosunku publicznoprawnego (np. wadliwe powiadomienie Prezesa NBP o planowanej emisji może spowodować zastosowanie środków przewidzianych w art. 138 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo bankowe), a wykonanie czynności prawnych bezpośrednio wywołuje skutki prawne w sferze prawa cywilnego (np. wystawienie bankowego papieru wartościowego powoduje powstanie jednostronnego stosunku zobowiązaniowego).

PUBLIKACJA WARUNKÓW EMISJI BANKOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Artykuł 89 ust 1 określa obowiązek banku podawania warunków emisji bankowych papierów wartościowych do publicznej wiadomości. Sporne jest to jednak, w jaki sposób powinna ona nastąpić. Zgodnie z jednym poglądem wybór sposobu podawania warunków emisji do publicznej wiadomości należy do banku – emitenta i determinowany będzie trybem emisji bankowych papierów wartościowych.

Zgodnie z przeciwnym stanowiskiem, należy zastosować odpowiednio przepisy Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi na podstawie, których konieczne jest ogłoszenie warunków emisji w dwóch dziennikach ogólnopolskich. (art. 79. ust. 1) Odpowiednie zastosowanie tej regulacji polegać ma na zredukowaniu wymogu publikacji do jednego dziennika ogólnopolskiego. Stanowisko to wydaje się jednak niesłuszne przede wszystkim, dlatego że zastosowanie ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi zostało wyraźnie wyłączone w stosunku do bankowych papierów wartościowych. (art. 92 ustawy Prawo bankowe)

Za słuszny należy, zatem uznać pierwszy z przedstawionych poglądów, uzależniający obowiązki publikacyjne od trybu emisji bankowych papierów wartościowych, w szczególności od tego, jak określony został krąg adresatów oferty ich nabycia.

Jeżeli oferta nabycia bankowych papierów wartościowych odpowiadać będzie kryteriom oferty publicznej z ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi, wówczas uzasadnione jest zastosowanie przepisów ustawy o obligacjach, która w przypadku emisji obligacji skierowanych do nieoznaczonego adresata, niepodlegających regulacją Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustanawia obowiązek ogłoszenia warunków emisji w jednym dzienniku ogólnopolskim.

Jeżeli natomiast oferta nabycia bankowych papierów wartościowych skierowana zostałaby do oznaczonego adresata np. do klientów tego banku, to nawet gdyby liczba adresatów przekraczała 300 osób, obowiązek podania warunków emisji do publicznej wiadomości należy uznać za spełniony, jeżeli warunki przesłane zostaną każdemu z adresatów bądź zostaną np. ogłoszone we wszystkich oddziałach banku tak, aby były dostępne do zapoznania się wszystkim adresatom.

KOMPETENCJE PREZESA NBP

Po za obowiązkiem opublikowania, warunki emisji bankowych papierów wartościowych podlegają kontroli Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Musi on być poinformowany o każdej emisji, jej warunkach i wartości. Informacje te powinny zostać przekazane Prezesowi NBP na 30 dni przed terminem emisji.

Termin 30 dni zakreślony został przez ustawę wyłącznie w celu umożliwienia zapoznania się z planem emisji bankowych papierów wartościowych przez Prezesa NBP, w takim czasie przed złożeniem i przyjęciem oferty nabycia bankowych papierów wartościowych, który pozwoliłby na powiadomienie Komisji Nadzoru Bankowego i ewentualnie podjęcie przez nią kroków zmierzających do zmiany nieprawidłowych warunków emisji. Konsekwencją niedochowania obowiązków informacyjnych może być nałożone na bank przez KNB sankcji określonych w art. 138 ust. 3 ustawy Prawo bankowe.

Prezes NBP może również określać, w drodze zarządzenia, wartości i warunki emisji w przypadku, których konieczna będzie jego zgoda na emisję bankowych papierów wartościowych. Dotychczas Prezes NBP nie skorzystał z tej kompetencji.

CELE EMISJI BANKOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Celem emisji bankowych papierów wartościowych jest gromadzenie przez banki środków pieniężnych. Obejmuje ono zezwolenie na emitowanie bankowych papierów wartościowych przez banki wyłącznie w ich własnym imieniu i na własny rachunek.

Gromadzenie środków pieniężnych w drodze wykorzystania bankowych papierów wartościowych następuje w dwojaki sposób. W pierwszym przypadku odbywa się to w formie przyjmowania depozytów. Dochodzi wówczas do powierzenia bankowi środków pieniężnych pod tytułem zwrotnym, ze zobowiązaniem się deponenta do nie korzystania z tych środków przez wskazany okres (przy czym zobowiązanie to ma charakter względny, ponieważ deponent może przed upływem oznaczonego terminu zażądać wcześniejszej wypłaty pieniędzy). Mamy tutaj do czynienia z reguły z lokatą terminową w związku, z która wystawiany jest bankowy papier wartościowy.

W drugim przypadku nabywca bankowych papierów wartościowych nie dysponuje prawem do wcześniejszego wycofania powierzonych środków, stad wówczas zastosowaną konstrukcję należy uznać za pożyczkę. Z tego względu do bankowych papierów wartościowych zaliczamy tzw. papiery depozytowe oraz papiery pożyczkowe. W obydwu grupach papierów u podstawy ich emisji występuje zobowiązanie banku do zwrotu powierzonych mu kwot pieniężnych, a zatem są one powierzone pod tytułem zwrotnym

Podstawowe elementy treści bankowego papieru wartościowego: nazwa „bankowy papier wartościowy” wartość nominalna zobowiązanie banku do naliczenia określonego oprocentowania i dokonania wypłaty

zobowiązanie banku do wypłaty oznaczonej kwoty osobie uprawnionej, w określonych terminach (przy czym osoba uprawniona nie może żądać od banku wykupu papieru przed upływem terminu, chyba, że z treści papieru wartościowego wynika co innego) oznaczenie posiadacza papieru wartościowego

zasady przenoszenia praw wynikających z papieru wartościowego, wiążące się ze sposobem wykazania uprawnionego w papierze wartościowym numer papieru wartościowego i datę emisji podpisy osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku

MECHANICZNE ODTWARZANIE PODPISÓW

Mechaniczne odtwarzanie podpisów – podpisów tzn. odbicie podpisu w sposób mechaniczny, zrównuje w przypadku bankowych papierów wartościowych podpis mechaniczny z własnoręcznym. Możliwość zastosowania podpisu mechanicznego znacznie ułatwia proces emisyjny bankowych papierów wartościowych wystawianych w serii.

ZAKAZ REKLAMY PORÓWNAWCZEJ

Zakaz reklamy porównawczej – mówi, że w treści bankowego papieru wartościowego oraz w publicznych informacjach o warunkach emisji nie mogą być zamieszczane porównania z warunkami emisji papierów wartościowych innych emitentów. Regulacja ta znacznie ogranicza stosowanie instrumentów wolnej konkurencji przez banki.

DEMATERIALIZACJA

Bankowe papiery wartościowe mogą być również emitowane w formie zdematerializowanej. Forma zdematerializowana polega na tym, iż dany dokument zostaje zapisany na nośniku niematerialnym. Zdematerializowane bankowe papiery wartościowe istnieją, zatem jako zapisy elektroniczne.

Dematerializacja wpływa na obniżenie kosztów emisji, a także zwiększa możliwość obrotu bankowymi papierami wartościowymi, gdyż odbywa się on jedynie poprzez zmianę odpowiednich zapisów na rachunkach bankowych papierów wartościowych uprawnionych osób. Istotny jest także fakt, iż bankowe papiery wartościowe mogą zostać zdematerializowane już po ich wyemitowaniu.

Dematerializacja jest dopuszczalna wyłącznie na podstawie szczególnego upoważnienia ustawowego. Dopuszczając możliwość dematerializacji ustawodawca każdorazowo określa sposób zorganizowania rejestru papierów wartościowych oraz zasady obrotu tymi papierami wartościowymi.

ŚWIADECTWO DEPOZYTOWE

W ścisłym związku ze zdematerializowaną formą bankowych papierów wartościowych pozostają świadectwa depozytowe. Świadectwo depozytowe – jest dokumentem wystawianym na rzecz uprawnionego ze zdematerializowanego papieru wartościowego przez bank, stwierdzającym przysługiwanie uprawnień z bankowego papieru wartościowego. Jest ono wystawiane na żądanie uprawnionego.

Obowiązek banku do wystawienia świadectwa depozytowego na żądanie uprawnionego wynika z funkcji banku jako prowadzącego depozyt, czyli rachunki bankowych papierów wartościowych.

Przeniesienie praw ze zdematerializowanego bankowego papieru wartościowego. Następuje ono według zasad charakterystycznych dla papieru wartościowego imiennego lub na okaziciela, z tą różnicą, że forma zdematerializowana wymaga jedynie zmiany zapisów na rachunkach prowadzonych przez bank. Prawa z danego bankowego papieru wartościowego przechodzą na nabywcę z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku bankowych papierów wartościowych.

W art. 91 uregulowano zakaz finansowania przez bank, w drodze kredytu lub pożyczki, kupna bankowych papierów wartościowych emitowanych przez ten bank. Zakaz ten ma charakter publicznoprawny, a więc w przypadku uchybień bank ponosi odpowiedzialność administracyjną, egzekwowaną przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Zgodnie z art. 92. do bankowych papierów wartościowych nie stosuje się przepisów Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Niestosowanie ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi oznacza wyłącznie zwolnienie banków emitujących bankowe papiery wartościowe w trybie oferty publicznej z publicznoprawnych rygorów przewidzianych w tej ustawie. Zwolnienie to jest pewnego rodzaju uprzywilejowaniem na rzecz banków.