Emigracja zarobkowa z Polski Przyczyny i skutki Stanisawa

Emigracja zarobkowa z Polski. Przyczyny i skutki Stanisława Golinowska Konferencja Rzecznika Praw Obywatelskich Radziejowice 3 -5. 10. 2006

Plan prezentacji • Przyczyny migracji zarobkowych – perspektywa teoretyczna • Wyjazdy zarobkowe z Polski tendencje i ich zmiany • Profile emigracji z Polski • Korzyści: perspektywa kraju przyjmującego i wysyłającego • Koszty: perspektywa kraju przyjmującego i wysyłającego • O politykach migracyjnych

Przyczyny emigracji. Co wnosi teoria? Czynniki migracji – Wypychające: prześladowania polityczne, zła sytuacja ekonomiczna i brak pracy, niskie zarobki, ograniczone perspektywy zawodowego, katastrofy ekologiczne – Przyciągające migrantów : segmentacja rynku pracy (brak siły roboczej na niektórych segmentach rynku pracy), wyższe zarobki (o około 30%), wyższe zabezpieczenie socjalne, demokratyczne stosunki społeczne, lepsze perspektywy rozwoju zawodowego – Sieć kontaktów migracyjnych i ‘biznes migracyjny’ – Mobilność siły roboczej w globalnym świecie

Tendencje migracyjne i ich zmiany Polska tradycyjny kraj emigracji – od końca XVIII wieku - przyczyny polityczne oraz ekonomiczne Największe fale emigracji ‘za chlebem’; przełom XIX i XX wieku: USA, Niemcy i Francja oraz Belgia Okres międzywojenny: dominacja emigracji okresowej i sezonowej Po drugiej wojnie światowej: wielkie przesiedlenia i repatriacja, następnie ograniczenia wyjazdowe; wyjątki: tzw. łączenie rodzin

Tendencje migracyjne i ich zmiany c. d. Lata 70. – swoboda wyjazdów turystycznych i ucieczki, Lata 80. – emigracja polityczna i ekonomiczna – ponad 1 mln osób opuściło kraj Lata 90. – osłabienie wyjazdów na stałe, dominacja czasowej emigracji zarobkowej (dorobkowej) Nowa dekada XXI wieku – wzrost emigracji ekonomicznej; pogorszenie się sytuacji na rynku pracy w Polsce i jednocześnie silne działanie czynników przyciągających

Profile emigracji z Polski współcześnie 1. Wyjazdy do pracy, której nie ma w kraju; często podejmowanie się pracy na tzw. wtórnym rynku pracy, nierejestrowanej 2. Wyjazdy w celu uzyskania dodatkowych dochodów, dorobienia się (na mieszkanie, dom, wykształcenie dziecka, . . . ) 3. Wyjazdy zawodowe – lepsze perspektywy rozwoju zawodowego

Wyjazdy ‘za pracą’ Wyjeżdżają osoby o niskich kwalifikacjach lub posiadających kwalifikacje robotników wykwalifikowanych. Silne przyciąganie do niektórych prac w usługach komunalnych, na budowach, transporcie oraz w przemyśle: przetwórstwa żywności, w górnictwie, w hutnictwie, . . .

Wyjazdy na dorobienie się Wykorzystywana sieć kontaktów, międzypaństwowe bilateralne umowy o zatrudnieniu wzajemnym oraz inne formy wyjazdów mniej ryzykownych Podejmowane prace: w gospodarstwach domowych, małych firmach, w gospodarstwach rolnych, zakładach opiekuńczych i pielęgnacyjnych Znaczy udział kobiet

Poszukiwanie lepszych perspektyw zawodowych Emigracja osób z wyższymi kwalifikacjami w niektórych zawodach, na które w krajach przyjmujących występuje znaczny popyt Służba zdrowia, informatycy, architekci, specjaliści w usługach finansowych, piloci samolotów, . . .

Inne cechy współczesnej fali emigracyjnej 1. Znaczna skala – ponad 1, 12 mln osób – przewyższyła już exodus z lat 80. 2. Dominacja ludzi młodych, w tym – absolwentów szkól wyższych 3. Silny rozwój usług migracyjnych i biur pośrednictwa do pracy za granicą

Inne cechy współczesnej fali emigracyjnej c. d. 4. Mniejsza koncentracja wyjazdów na terenie Polski; już nie tylko tradycyjne zagłębia potencjału emigracyjnego: województwo opolskie, śląskie oraz białostockie i podkarpackie 5. Zmiana dominującego kierunku polskiej emigracji; już nie tylko Niemcy, lecz także Wielka Brytania, Włochy, Irlandia, Hiszpania

Korzyści – kraj wysyłający 1. Zmniejszenie napięcia społecznego w związku z trudną sytuacją na rynku pracy 2. Zdobywanie doświadczenia zawodowego za granicą i jego potencjalne wykorzystanie po powrocie do kraju 3. Opanowanie umiejętności posługiwania się j. obcym 4. Transfery pieniężne do rodziny w kraju – (kapitał czy konsumpcja)

Korzyści – kraj przyjmujący 1. Tania siła robocza na gorszych segmentach rynku pracy, na których już nie pracują pracownicy rodzimi (prace sezonowe w rolnictwie i w niektórych usługach) 2. Usuwanie nierównowagi w deficytowych zawodach, na które rośnie popyt: służba zdrowia, informatyka, . . . 3. Przy migracji okresowej nie ma trwałych zobowiązań socjalnych 4. Wykorzystanie kapitału młodości oraz silnej motywacji do pracy i zarobku pracowników cudzoziemskich – dodatkowy stymulator

Koszty kraj wysyłający 1. Koszty alternatywne – brak korzyści wynikających z zatrudnienia młodszych i lepiej wykształconych grup absolwentów 2. Koszty rodzinne: rozłąka, dzieci wychowywane bez rodziców 3. Osłabienie potencjału lokalnych więzi społecznych 4. Koszty socjalne: skutki ciężkiej pracy – ponoszone w kraju: świadczenia zdrowotne i rentowe

Koszty kraj przyjmujący 1. Perspektywa pracowników rodzimych: konkurencja na rynku pracy i obniżanie się płac w segmencie ryku pracy zatrudniającym cudzoziemców 2. Rozwój uczuć niechęci do cudzoziemców, ksenofobia 3. Obciążenia socjalne w przypadku pełnej legalizacji zatrudnienia cudzoziemców 4. Trudności integracji cudzoziemców

O politykach migracyjnych Asymetria w prowadzeniu polityk migracyjnych • Silne narodowe polityki migracyjne w krajach przyjmujących (selekcja dopływu) • Brak polityki migracyjnej w krajach wysyłających • Pierwsze kroki polityki europejskiej – Zielona Księga UE w sprawach migracji • Międzynarodowe wysiłki w kontroli ruchów migracyjnych - ONZ