ELETR TENKT ELETR Sanat edebiyat dnce yaptnn ieriini

ELEŞTİRİ (TENKİT)

ELEŞTİRİ • Sanat, edebiyat düşünce yapıtının içeriğini, bu içeriğin işleniş ve geliştiriliş biçimini anlatarak onun değerli ve değersiz , zayıf ve güçlü yönlerini, belge ve örneklere bağlı olarak gösteren yazı türüne “eleştiri (tenkit)”denir. • • Bir kimsenin kendi eleştirisini yazarken ortaya koyduğu esere“otokritik” veya “özeleştiri” denir

Eleştirinin Amacı • İyi ve güzel olan sanat eserinin gerçek değerini ortaya çıkarmak, • Sanatı iyi ve güzel olmayandan kurtarmak • Eseri kalıcı bir niteliğe kavuşturmaktır. • Sanatçıyı daha güzel, daha güçlü, daha olgun, daha başarılı eserler yaratmaya teşvik etmek • Okura, izleyiciye ve sanatçıya kılavuzluk yapmak • Okur ve yapıt arasında bir köprü görevi görmek

Eleştirmen • Eleştirmen; düşünce, sanat ve edebiyat alanında topluma yarar sağlayan; sanatın, sanatçının ve toplumun yol göstericisi olan; eserlerdeki zenginlikleri gözler önüne seren; okuyucuya kılavuzluk yapan kişidir.

Eleştirinin Özellikleri • Eleştiri, öznellikten uzak olmalıdır. • Eleştiri, doğrudan esere yönelik olmalıdır. • Eleştiri yapılırken somut verilerden yararlanılmalıdır. • Eserin olumlu ve olumsuz yönleri birlikte ele alınmalıdır. • Her eser ya da sanatçı eleştirinin konusu olabilir. • Eleştiride daha çok açıklama, tanık gösterme, örnekleme, tartışma gibi anlatım tekniklerinden faydalanılır.

…. özelliklere devam…. . • • Eleştiriye konu olan eser, yalın bir dille anlatılır. Düşünsel plânla yazılır. Eleştiriler yıkıcı değil yapıcı olmalıdır. Yazar, yargılarında belirli ölçülere bağlı kalmalı, eleştirileri nesnel olmalı, "beğendim, hoşuma gitti". gibi öznel değerlendirmelerden kaçınmalıdır.

YAZARIN ESER KARŞISINDAKİ TAVIR VE TUTUMUNA GÖRE ELEŞTİRİ YAZILARI NESNEL ELEŞTİRİ ÖZNEL ELEŞTİRİ Eleştiri yazılarında yazarın nesnel olması, eleştirdiği konu üzerinde tarafsız kalabilmesidir. Eleştiri yazılarında yazarın öznel olması ise eleştirdiği konu üzerinde kendi düşüncelerini de belirterek taraflı bir tutum sergilemesidir.

ELE ALDIKLARI KONU VE ELE ALIŞ BİÇİMLERİ BAKIMINDAN ELEŞTİRİ YAZILARI ESERE DÖNÜK(BİÇİMCİ) ELEŞTİRİ TARİHSEL ELEŞTİRİ SANATÇIYA DÖNÜK ELEŞTİRİ TOPLUMBİLİMSEL ELEŞTİRİ OKURA DÖNÜK ELEŞTİRİ

1. Sanatçıya Dönük Eleştiri • Eleştirmenin, eseri açıklamak ya da değerlendirmek için sanatçının varlığını, onun eseri ile kişiliği arasındaki ilişkiyi esas alan eleştiriye sanatçıya dönük eleştiri denir. Eleştirmen eser ile sanatçı arasında sıkı bir ilişkinin olduğunu düşünür.

Toplumbilimsel Eleştiri • Bazı eleştirmenler ele aldıkları, değerlendirdikleri eserleri, toplumdan yola çıkarak incelerler Bu tür eleştiriye toplumbilimsel eleştiri denir. • Bu eleştiri türü, bir eserin toplumsal koşullara bağlı olarak değerlendirilmesi gerektiği ilkesinden hareket eder. • Neden-sonuç ilişkisinin edebiyata uygulanması olarak karşımıza çıkar.

Esere Dönük(Biçimci) Eleştiri • Eleştirmenin, sadece eser üzerine yoğunlaştığı eleştiri anlayışıdır. Eleştirmen, eseri oluşturan parçaları –konu, olay örgüsü, kişiler, zaman, mekan, anlatım biçimleri, dilin kullanımı…- bu parçaların nasıl bir araya getirildiğini, nelerden faydalanıldığını ayrıntılı olarak inceler. Sanatçının ele aldığı konuyu, malzemeyi nasıl işlediğini, biçimlendirdiğini çözmeye çalışır. • Esere yönelik eleştiri anlayışına “biçimci eleştiri”, “yapısalcı eleştiri”, “nesnel eleştiri” de denmektedir.

Okura Dönük (İzlenimci)Eleştiri • Bir eser her okurda aynı etkiyi bırakmaz. Eleştirmenin, eseri değerlendirmek yerine, eserin kendisinde uyandırdığı coşku, duygu, etkilere göre değerlendirdiği eleştiri türüne okura dönük eleştiri denir. • Eserin ruhunda bıraktığı izlenimleri anlatır.

Tarihsel Eleştiri • Bir eserin yazıldığı dönem ve koşullar dikkate alınarak değerlendirilmesi gerektiği ilkesine dayanan eleştiri türüdür.

Türk Edebiyatında Eleştiri • Türk edebiyatında ilk eleştiri yazısı Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazâtı Şâmildir” adlı yazısıdır. • İlk eleştiri eseri ise yine Namık Kemal’e ait olan ve Ziya Paşa’nın “Harabat” şiir antolojisini eleştirdiği eseri “Tahrib-i Harabat”tır.

• • Hüseyin Cahit Yalçın: Kavgalarım Ziya Paşa: Rüya R. Mahmut: Zemzeme, Takdir-i Elhan M. Naci: Demdeme