Eletirme Program World Wide Mating Service WMS Veteriner

Eşleştirme Programı World Wide Mating Service (WMS) Veteriner Hekim Tahir S. Yavuz

Eşleştirme programı -İstenilen verim seviyesinde boğa seçimi -İstenilen fiziksel özellikler üzerinde yoğunlaşma -İstenilen fiyat aralığında boğa seçme

Eşleştirme Programı (WMS) nin yararları üİneklerin uzun ömürlülüğünü, dolayısıyla sürüde daha uzun süre kalmasını sağlar. üAkrabalar arası tohumlamayı engeller. üSürülerde bir örnekliliği arttırır. üResessif (çekinik) genlerin kontrolünü sağlar. üZaman kazandırır. üWMS dünyanın en başarılı ve en geniş veritabanlı eşleştirme programıdır.

Dünyada; 34 ülkede kullanılmaktadır. 2007 verilerine göre 4 milyonun üzerinde eşleştirme yapılmıştır. 1973 yılında kullanılmaya başlanmış olup, 2008 yılı itibariyle 35 yıldır kullanılmakta olan bir programdır.

Avrupa’da 14 yıldan beri kullanılmaktadır.

2007 yılında Dünya’da 443. 000 adet inek, 103. 000 adet düve olmak üzere toplam 546. 000 adet WMS programı ile eşleştirme yapılmıştır. (Kuzey Amerika hariç)

üWMS her bir inekte 17 farklı özelliği değerlendirir. üÇiftçinin bireysel hedeflerine bağlı olarak hizmet verir. üBilimsel bir program olup, üstün bilgisayar teknolojisini kullanır.

WMS eşleştirme programının temel felsefesi Dengeli Verim Tip

WMS ile sürünün zayıf özellikleri belirlenerek, çiftçinin ihtiyaçları doğrultusunda boğa seçimi yapılır.

WMS İLE DÜZELTİLEBİLECEK HOLSTEIN IRKINA AİT FİZİKSEL ÖZELLİKLER 1. ENDAM 2. SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU 3. GÜÇ 4. VÜCUT DERİNLİĞİ 5. SAĞRI AÇISI 6. ARKA BACAKLAR (YANDAN GÖRÜNÜM) 7. ARKA AYAK AÇISI 8. ÖN MEME LOBU BAĞLANTISI 9. ÖN MEME BAŞI YERLEŞİMİ 10. MEME BAŞI UZUNLUĞU 11. ARKA MEME LOB YÜKSEKLİĞİ 12. ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ 13. MEME LOB DESTEĞİ 14. MEMENİN DİZE UZAKLIĞI 15. SAĞRI GENİŞLİĞİ 16. ARKA BACAKLAR (ARKADAN GÖRÜNÜŞ) 17. ARKA MEME BAŞI YERLEŞİMİ

ABD Holstein Birliği Lineer Tip Özelliklerinin Aktarılabilirliği ÖZELLİK Endam Güç Vücut Derinliği Sütçülük Irkı Görünümü Kalça Açısı Kalça Genişliği Arka Bacaklar, Yandan görünüş İRSİYET DERECESİ (h 2) 0. 42 * 0. 31 0. 37 0. 29 0. 33 0. 26 0. 21 Arka Bacaklar, Arkadan görünüş Ayak Açısı Ayak Bacak Skoru Meme Lobu Ön Bağlantısı Arka Meme Yüksekliği Arka Meme Lob Genişliği Meme Lob Ayrımı Meme Lob Derinliği Ön Meme Başı Yerleşimi Meme Başı Uzunluğu Final Skor 0. 11 * 0. 15 0. 17 0. 29 0. 28 0. 23 0. 24 0. 28 0. 26 0. 29

1. ENDAM 1. Endam (Boy, Pos, Yükseklik) Referans nokta: Kalçaların arasındaki omurganın en üst noktasından, yere kadar olan mesafedir. cm, inç veya lineer skala ile ölçülmektedir. 1 Kısa (1. 30 cm) 5 Orta (1. 42 cm) 9 Yüksek (1. 54 cm) Referans skala: 1. 30 – 1. 54 cm ; Her puan için 3 cm 13

2. SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU (FORMU) n n Dikkat edilecek başlıca nokta, kaburgaların açısı veya eğimi olmalıdır ¨ Memeye doğru daha açılı bir eğim daha yüksek skor demektir ¨ Ayrıca; n Kaburga açıklığına ve esnekliğine, n Kemiklerin düzlüğüne, dizlerin düzgünlüğüne n Boynun uzunluğuna, dizle kalça arasındaki kısmın inceliğine de bakılmalıdır Sütçülük kondisyonu, süt verimi ile yüksek derecede ilgilidir. 14

KÖTÜ 15 NORMAL İYİ *

SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU (FORMU) = 9 16 İYİ

Sütçülük Kondisyonu (Formu) = 5 17 NORMAL

3. GÜÇ n Göğüs zemininin genişliği ve kemik yapısı üzerinde durulmalı, ¨ Ayrıca, n n n 18 Kalbin derinliği Burnun genişliği Vücudun genel genişliğine de dikkat edilmeli.

GÜÇSÜZ 19 NORMAL * ÇOK GÜÇLÜ

4. VÜCUT DERİNLİĞİ SIĞ 22 NORMAL DERİN *

5. PELVIC AÇI / SAĞRI EĞİMİ n Sağrıda bulunan oturak yumrusundan, kalça yumrusuna doğru olan eğimi ölçer n Bu özelliğin gelişmesi çoğunlukla reprodüksiyon (dölverimi) sağlığını etkiler. 23

DİK 24 NORMAL * ÇOK EĞİK

Sağrı Eğimi = 9 25 EĞİK SAĞRI AÇISI

Sağrı Eğimi = 1 26 DİK SAĞRI AÇISI

6. SAĞRI GENİŞLİĞİ DAR 27 NORMAL GENİŞ *

7. BACAKLAR-YANDAN GÖRÜNÜM n Diz eklemindeki eğimin miktarını ölçer ¨ Hayvan n 28 yürürken kolayca gözlenebilir. İneğin arka ayaklarının düzgün olması , sürüdeki ömrünün uzun olması ile yüksek derecede ilişkilidir.

DİK 29 NORMAL * EĞİK

Bacaklar Yandan Görünüm = 9 30 EĞİK BACAK

Bacaklar Yandan Görünüm = 2 31 DİK BACAK

8. ARKA BACAKLAR–ARKADAN GÖRÜNÜM n Sadece arka bacakların yerleşimini analiz eder. n Sürüdeki yaşam ömrü ile çok yüksek derecede ilişkilidir. 32

ÇOK DIŞA DOĞRU 33 NORMAL * ÇOK İÇE DOĞRU

Bacakların Arkadan Görünüşü İÇE DOĞRU 34

Bacakların Arkadan Görünüşü 35 DIŞA DOĞRU

9. AYAK AÇISI Pek çok faktör nedeniyle düşük irsiyet derecesine sahiptir. n Ölçülen bölgeler: n ¨ Ayağın ¨ Tüylü n 36 önü veya yüzü derinin başladığı çizgi Bu çizgi yere ne kadar paralel olursa, açı o kadar dik olur.

EĞİK 37 NORMAL * DİK

Ayak Açısı 38 DİK AYAK AÇISI

Ayak Açısı EĞİK AYAK AÇISI 39

10. ÖN MEME LOBU BAĞLANTISI n 40 Ön meme lobunun vücut duvarına bağlantı gücünü ölçer.

KÖTÜ 41 NORMAL İYİ *

ÖN MEME LOBU 42 KÖTÜ

ÖN MEME LOBU 43 İYİ

11. ARKA MEME LOBU YÜKSEKLİĞİ WMS Programının hedefi, arka meme loblarının aşağı doğru olacak şekilde değil, geniş olması yönünde seçim yapmaktır. 44

11. Arka meme lobu yüksekliği KÖTÜ 45 NORMAL İYİ *

ARKA MEME LOBU YÜKSEKLİĞİ YÜKSEK İYİ 46

Arka Meme Lobu Yüksekliği 47 DÜŞÜK - KÖTÜ

12. MEME DESTEĞİ n Sarkıklık ve destek durumunu ölçer n Bu kriterde, meme başı yerleşimi veya memenin dize olan uzaklığı değerlendirilmez. 48

KÖTÜ 49 NORMAL İYİ *

Meme Desteği 50 İYİ

Meme Desteği 51 KÖTÜ

17. ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ İYİ

17. ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ KÖTÜ

13. MEMENİN DİZE OLAN UZAKLIĞI (Meme Derinliği) n 54 Meme alt tabanının en alçak noktasının diz çıkıntısına olan uzaklığı ile ilgilidir.

KÖTÜ 55 NORMAL İYİ *

Memenin Dize Olan Uzaklığı (Meme Derinliği) 56 NORMAL

Memenin Dize Olan Uzaklığı (Meme Derinliği) 57 SIĞ MEME

14. Ön Meme Başı Yerleşimi 14. Ön meme başı yerleşimi Referans noktası: Meme lobunun ortasından itibaren meme başlarının pozisyonu 1 – 3 Lobun dışına doğru 4 – 6 Lobun ortasında 7 – 9 Lobun içinde 58

15. Meme Başı Uzunluğu KISA 59 NORMAL * UZUN

16. Arka Meme Başı Yerleşimi KÖTÜ 60 NORMAL İYİ *

WMS ile Engellenebilecek Resessif Geçen Kalıtsal Hastalıklar CVM = Omurga bozukluğu BLAD = Sığırlarda Lökosit bağlanma eksikliği DUMPS = Üridin Monofosfat sentezi eksikliği

WMS Eşleştirme Programında Türkiye’deki Durum Ege Vet 2004 Nisan ayında eğitimlere başlamış, aynı yılın Haziran ayında ise program uygulamaya konulmuştur.

Yetişmiş veteriner hekimler tarafından bugüne kadar (Nisan 2008) 42. 000 eşleştirme yapılmıştır.

Eşleştirme programının başarısı için; -Fiziksel özellikler için eğitilmiş eleman, -Genlerin kontrolü için pedigri ve iyi kayıt sistemi, gerekir.

TEŞEKKÜR EDERİZ. www. atafen. com. tr info@atafen. com. tr