Elektrik Piyasas ve Organize Sanayi Blgeleri Muhsin ERSOY

Elektrik Piyasası ve Organize Sanayi Bölgeleri Muhsin ERSOY EPDK Başkan Danışmanı V. OSB Enerji Zirvesi 26 Kasım 2011 KKTC

SUNUM PLANI Ø OSB Enerji Zirveleri Ø Türkiye Elektrik Piyasası Ø OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi 2

OSB ENERJI ZIRVELERI Ø Rekabet ortamından en fazla faydalanabilecek tüketici grupları olan OSB’ler; ucuz, kaliteli, sürekli elektrik enerjisi sağlanabilecek en önemli oluşumlardır, Ø Beşincisi yapılan enerji zirveleri OSB katılımcılarının elektrik piyasasına bakış açısını değiştirmiş ve ufkunu açmıştır, Ø İlk zirvede katılımcıların tereddüdü son zirvelerde bilinçli bir arz / talebe dönüşmüştür. 3

OSB ENERJI ZIRVELERI Ø Türkiye’de tüzel kişilik kazanmış, mevcut veya kuruluş aşamasında yaklaşık 264 adet OSB bulunmakta ve bunların 137 adeti OSBÜK üyesidir ve Kasım 2011 ayı itibarıyla 135 OSB’ye Kurul Kararı (EPDK) ile OSB Dağıtım Lisansı verilmiştir. 4

OSB ENERJI ZIRVELERI Ø OSB elektrik piyasasında lisanslı faaliyet talebi, Ø Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik, Ø İletime doğrudan bağlı sistem kullanıcılığı, Ø Serbest tüketici ve perakende satış hizmeti, Ø Dağıtım bedeli. 5

Türkiye Elektrik Piyasası 6

Elektrik Piyasa Yapısı Düzenlenen Faaliyetler Dağıtım İletim Rekabetçi Faaliyetler Üretim Toptan Satış Piyasası -EÜAŞ -TETAŞ -Yİ-YİD-İHD -Özel toptan -ÖZEL ÜRETİCİ -OTOPRODÜKTÖR satış şirketleri -İhracat, ithalat Perakende Satış Serbest Tüketiciler Perakende Satış Serbest Olmayan Tüketiciler Piyasası Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında 7 www. epdk. gov. tr

Türkiye Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri TEDAŞ Dağıtım TEK Dikey Entegrasyon TEİAŞ İletim TETAŞ TEAŞ Üretim, İletim, Ticaret 1970 1994 2001 8 Toptan SatışEÜAŞ Ticaret Üretim

Elektrik Piyasası Reformu Elektrik Piyasası YİD Kanunu Özel sektörün Kanunu (No: 3996) elektrik Yİ Kanunu (No: 4628)8) faaliyeti (No : 4283) Kanunu: 3096 1984 1997 Özel sektöre dağıtım ve üretim, dağıtım işletmeciliğini TEK n önü açıldı. TEDAS 2001 EPDK TEAS Strateji Belgesi 2003 Mali Uzlaştırma EÜAS Ve Serbest TEİAS tüketici Tebliği TETAS 2004 YEK F-BSR Değişikliği Gün öncesi DUY Nakdi(No: 6094) piyasasıTeminat uygulama mekanizması Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK) (No: 5346) 2005 2006 2008 2009 Dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi başlangıcı Strateji Belgesi uygulaması 2010 2011 2013 42 küçük HES siözelleştirilmesi % 100 Liberalleşme (özelleştirme+ Piyasa mekanizmaları) 9

Kurulu Gücün Dağılımı Eylül 2011 Rüzgar 3, 1% Diğer 0, 4% Petrol Ürünleri 3, 4% Yerli Kömür 16 , 9% Hidro 33 , 1% İthal Kömür 6, 4% Doğal Gaz 36 , 6% Kurulu güç - Yenilenebilir - Termik 51. 076 MW % 36 % 64

Elektrik Üretiminin Dağılımı (Son 12 Ay Rüzgar 1, 9% - Eylül 2011) Diğer 0, 5% Petrol Ürünleri 1, 9% Yerli Kömür 18, 4% Hidro 22, 9% İthal Kömür 9, 3% Doğal Gaz 45, 2% Üretim (son 1 yıl) Yenilenebilir Termik Puant yük (2011) 222. 1 TWh % 25 % 75 36. 122 MW

Mesken ve Mesken Sanayive Fiyatları Sanayi(€¢/k. Wh) Fiyatları (€¢/k. Wh) Yüksek ve Düşük Senaryoya Göre Puant ve Enerji Talebi Tahmini Yüksek Talep Düşük Talep Puant Talep YIL Enerji Talebi Puant Talep Enerji Talebi MW Artış (%) GWh Artış (%) 2010 32170 7, 7 209000 7, 7 2011 33780 5, 0 219478 5, 0 2012 36314 7, 5 235939 7, 5 36043 6, 7 234183 6, 7 2013 39037 7, 5 253634 7, 5 38458 6, 7 249873 6, 7 2014 41965 7, 5 272657 7, 5 41035 6, 7 266615 6, 7 2015 45112 7, 5 293106 7, 5 43784 6, 7 284478 6, 7 2016 48450 7, 4 314796 7, 4 46674 6, 6 303254 6, 6 2017 52036 7, 4 338091 7, 4 49754 6, 6 323268 6, 6 2018 55886 7, 4 363110 7, 4 53038 6, 6 344604 6, 6 2019 60022 7, 4 389980 7, 4 56539 6, 6 367348 6, 6 12

Yüksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu 13

Düşük Puant ve Enerji Talebi Senaryosu 14

ELEKTRIK İLETIM TEİAŞ Milli Yük Tevzi merkezi (Ankara) ve 9 Bölgesel Yük Tevzi Merkezi 15

İletim şebekesi ve enterkonneksiyon 2 500 MVA BULGARİSTAN YU NA AN NİST DIMODICHEV HABİPLER BABAES HAMİTABA Kİ ALİBEYKÖ T Y A. ALANI İKİTELL 1 500 MVA ÇAYLI TES AMASRA BOYABAT KARABÜ BEYKOZPAŞAKÖY EREĞLİ Z. KÖY K OSMANCA ÇANKIRI UNIMAR AMBARLI ÜMRANİY X ADATEPEÖRE İÇDAŞ E GEBZE KARABİGA BAĞLU N ADAPAZAR ÇAYIRHAN I M SİNCAN HİSAR GÖKÇEKAYA İÇDAŞ BURS GÖLBA BALIKESİR ÇAN TEMELLİ A KARGI TUNÇBİLEK ŞI SOMA SEYİTÖMER GÜRSÖĞÜT FILIPPI KAPTAN İ D. PAŞAY. TEPE 290 MVA KARADENİZ SİNOP TES AKFEN ALTINKAY A SAMSUN TES SAN-SEL CENGİZ TES SAMSUN DGKÇ BORASC ÇARŞAMBA O KAYABAŞI K. KALE DGKÇ İÇANADOL U DGKÇ KAYSERİ H. UĞURLU SİVAS DEÇEKO BATUM HOP A TİREBOLU ORDU-2 AKINCI BORÇKA DERİNER ARTVİN ARKUN KALKANDERE İAKSU YUSUFEL İ KANGAL ÖZLÜCE UZUNDERE KONYA YEDİGÖZE AYDIN YENİKÖY HİLVAN DENİZLİ SEYDİŞEHİR YATAĞAN KEMERKÖY ADANA OYMAPINAR AKS A VARSAK ERMENEK KAYRAKTEPE MERSİN KAVŞAK ERZİN BİRECİK Ş. URFA BABEK ÇETİN BAZARGAN KHOY 790İRAN MVA ILISU SİLOPİ TES DOĞANLI HAKKARİ ÇUKURCA PS 3 CİZRE ZAKHO KIZILTEPE KESEK IRAK İSDEMİR İSKENDERUN HATAY AKDENİZ G. ANTEP DİYARBAKIR BATMAN ATATÜRK ANDIRIN 260 MVA D. BEYAZIT TATVAN KARAKAYA YEŞİLHİSAR ERMENİSTA N IĞDI AĞRI R VAN ELBİSTAN MANİSA IŞIKLAR 570 GUMRIMVA KARS HORASAN ERZURUM KEBAN KOCATEPE ALİAĞA GÜRCİSTAN 410 MVA TEİAŞ-APK 2008 1 000 MVA HALEP SURİYE TS (PLANLANAN) TS (MEVCUT) HES (PLANLANAN) HES (MEVCUT) TL (PLANLANAN) 220 k. V EİH 154 k. V EİH ENTSO-E kapsamında Avrupa şebekesi ile senkronize olan Türkiye elektrik sistemi, Türkiye’de elektrik arz kalitesi ve güvenliğini artıracak ve nihayetinde Avrupa Elektrik Piyasasına tam erişimi sağlayacaktır.

SINIR ÖTESİ ELEKTRİK TİCARETİ İHALE KURALLARI • • • EPDK Toptan Satış lisansına sahip olmak; İhale Kuralları Dökümanı’nı imzalamak; EIC koduna sahip olmak (TEİAŞ); PMUM’a kayıtlı olmak, TEİAŞ’a borcu olmamak; TEİAŞ’la enterkonneksiyon kullanım anlaşması imzalamış olmak; • Müflis ya da tasfiye durumunda olmamak; • TEİAŞ tarafından ihalelerden, ikincil TİH (Ticari İletim Hakkı) piyasasından ve Program Bildiriminden (Nominasyon) hariç bırakılmamış olmak. 17

İhale Platformu (TCAT) • Türkçe ve İngilizce • Kullanıcı İsmi ve Şifre • Her bir kullanıcı için istenirse statik IP • Teklifler elektronik imzalı • Tam Güvenlik • Teklifler İhale Operatörü tarafından bile görülemez Türkiye Elektrik Piyasası 18

21 DAĞITIM BÖLGESI 19

Serbest tüketici 75 633 49, 2 27, 8 30 2004 2005 32 2006 40, 6 38, 6 2007 2008 20 2009 2010 2011

Toptan satış piyasalarının yönelişi Toptan satış piyasaları Vadeli Opsiyon Borsası PMUM: Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi Dengeleme Piyasası VOB: Borsa (Takas) Spot (Gün öncesi) Piyasa Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz Gelecek Piyasaları Borsa dışı (OTC) Piyasalar

0 Jan/08 Feb/08 Mar/08 Apr/08 May/08 Jun/08 Jul/08 Aug/08 Sep/08 Oct/08 Nov/08 Dec/08 Jan/09 Feb/09 Mar/09 Apr/09 May/09 Jun/09 Jul/09 Aug/09 Sep/09 Oct/09 Nov/09 Dec/09 Jan/10 Feb/10 Mar/10 Apr/10 May/10 Jun/10 Jul/10 Aug/10 Sep/10 Oct/10 Nov/10 Dec/10 Kurulu Güç ve Karşılanabilir Güç (MW) 60, 000 50, 000 40, 000 30, 000 20, 000 10, 000 Karşılanabilir Güç (MW) Kurulu Güç (MW) 22 www. epdk. gov. tr

OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi 23

2011 GELIŞMELERI v. Türkiye kurulu gücüne 2011 yılında (Ekim’e kadar) 2. 261 MW ilave tesis devreye alınmıştır, v 5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimine İlişkin Kanun”(YEK Kanunu), kapsamında YEKDEM Yönetmeliği çıkarıldı, v ENTSO-E bağlantısı sonrası, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği yayımlanmış ticari elektrik enerjisi alışverişleri, Bulgaristan, Yunanistan ve Avrupa’dan Türkiye yönüne 400 MW’a, ters yönde de 300 MW’a kadar olmak üzere 2011 yılı Haziran ayında başlatılmıştır, v. DUY değişikliği ile 1 Aralık 2011 tarihinde , piyasa katılımcılarının kendi portföylerini dengelemek ve sistem işletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sunmak amacıyla faaliyet gösterecek bir spot piyasa olan “Gün Öncesi Piyasası”na teminat sistemi ile birlikte başlanacaktır. 24

2011 GELIŞMELERI v. Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine Dair Yönetmelik çıkarılmış, TEİAŞ – PMUM ile uyumlu olacak şekilde gerekli düzenlemeler yapılmış ve Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin yapılacak Bağlantı ve Sistem Kullanım Usul ve Esasları çalışmasının ardından ilk uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir, v 18 Mayıs 2009 tarihli ve 2009/11 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı eki Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi paralelinde serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmesi ve 2011 yılı sonu itibarı ile meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olması beklenmektedir, v. Yine Kanunun 3’üncü maddesi ile dağıtım şirketleri, üretim ve perakende satış faaliyetlerini, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ancak ayrı tüzel kişilikler altında yürütebileceklerdir. 25

OSB YÖNETMELIK DEĞIŞIKLIĞI TASLAĞI v. Kuruma sunulmayan veya onaylanmayan OSB’lerde Kurul tarafından re’sen belirlenen dağıtım bedellerinin uygulanması, v Dağıtım bedeli ile ilgili Tablo-1’de daha kapsamlı ve uygulamaya paralel değişiklikler, vÜretim tesisi sistem kullanım bedeli tahsili, v. Sanayi katılımcısı ve Sanayi harici katılımcı ayrımı. 26

DAĞITIM BEDELI Ø Yönetmeliğin 16’ncı maddesi; Lisans sahibi OSB tarafından, onaylı sınırları içerisinde yıllık olarak uygulanacak dağıtım bedeli önerisi, bu yönetmeliğin ekindeki Tablo-1’e uygun olarak her yıl Ekim ayı sonuna kadar hazırlanarak Kurul onayı alınmak üzere Kuruma sunulur. Ø 2011 yılı için EPDK’ya OSB’lerce sunulan Dağıtım bedeli önerileri: - Zamanında 104, Geç gelenler 19, - Gelmeyen 4 adet OSB var. 27

Dağıtım Bedeli Önerileri 28

Katılımcı sayısı ve önerilen 2010 dağıtım bedelleri 14000 5 4. 5 12000 4 10000 3. 5 3 8000 6000 2 1. 5 4000 1 2000 0. 5 0 0 Ortalama Toplam Katılımcı Sayısı Ortalama Uygulama yılına ait hesaplanan dağıtım bedeli 29 krş/k. Wh Adet 2. 5

Öneriler OSB Enerji Zirvesinden çıkarılacak sonuçlar: v. EPDK’ya OSB Dağıtım lisansı için zamanında başvuruda bulunulmalı, v. OSB’ler Yönetmelikte yer almayan abone grupları oluşturmamalı ve Dağıtım şirketlerinin OSB sınırları içerisinde aboneleri olmamalı, v OSB’ler Dağıtım bedeli önerilerini Yönetmelikte belirtilen son tarihten (Ekim ayı sonu) önce mutlaka EPDK’ya sunmalı, v 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini eksiksiz uygulamalı. 30

Sorularınız İlginize Teşekkürler 31