Eksploatacija prirodnih resursa u funkciji odrivog razvoja Cvjetko

Eksploatacija prirodnih resursa u funkciji održivog razvoja Cvjetko Stojanović MH “Elektroprivreda Republike Srpske” Matično preduzeće a. d. Trebinje ZP “Rudnik i Termoelektrana Ugljevik” a. d. Ugljevik

Geneza održivog razvoja • 1972. , Štokholm, - Konferencija UN o životnoj sredini, -inicirano osnivanje Programa UN za životnu sredinu. • 1983. , ustanovljena Svjetska komisija za životnu sredinu i razvoj - Bruntlandova komisija. • 1992. , Rio de Žaneiru, druga konferencija o životnoj sredini usvojeni brojni veoma bitni dokumenti vezani za klimatske promjene. • 1993. , osnovana i Komisija UN za Održivi razvoj - sa osnovnim ciljem da nadgleda sprovođenje tih dokumenta. • Od 1993. , pa nadalje, Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), svjetska banka (WB) itd. počinju intenzivno da podstiču održiv razvoj, kroz davanje povoljnih kredita zemljama u razvoju u cilju rješavanje ekoloških problema.

Definicije Održivog razvoja Održivi razvoj je proces koji dozvoljava da se razvoj ostvaruje bez degradiranja ili iscrpljivanja onih resursa na kojima se zasniva.

Klasifikacija definicija održivog razvoja • Stanje u kome korist ili nivo potrošnje tokom vremena ne opada. • Stanje u kome se resursi koriste tako da buduće proizvodne mogućnosti čovječanstva ostanu očuvane. • Stanje u kojem zaliha prirodnog kapitala ne opada u vremenu. • Stanje u kom se resursi koriste tako da donose održivi prinos ili prirast. • Koncept stabilnosti i uravnoteženja ekoloških populacija u toku vremena.

Prva grupa definicija 1974. godine, Robert Solow, istakao zahtjev za međugeneracijskom ravnopravnošću u uživanju prirodnih dobara. Postavljen je zahtjev da svaka generacija ljudi mora imati jednako pravo na ubiranje koristi od prirode odnosno životne sredine, te da samo obrazac privrednog razvoja koji to omogućava u toku neograničenog vremenskog perioda može se smatrati održivim.

Druga grupa definicija Stanje u kome se resursi koriste tako da buduće proizvodne mogućnosti čovječanstva ostanu očuvane. Ako se pođe od toga da se preferencije budućih generacija za nas nepoznate te da se ne može sagledati nivo korisnosti koji će pojedini prirodni resursi pružati budućim generacija, Solow se opredijelio da kao kriterijum Održivosti istakne očuvane proizvodne mogućnosti. To znači da privredni razvoj ima šanse da bude održiv uprkos utrošenim nereproduktivnim sredstvima, ukoliko smanjenje zaliha resursa budu nadoknađene povećanom količinom i kvalitetom fizičkog kapitala, kao i nagomilanim intelektualnim kapitalom. Ako izvršimo podjelu kapitala na prirodni i čovjekom stvoreni, da bi pomenuti kriterijum Održivosti bio ispunjen, važno je da ukupna zaliha kapitala ne opada tokom vremena, odnosno da postoji ravnoteža između prirodnog kapitala i čovjekom stvorenog kapitala.

Treći koncept Stanje u kojem zaliha prirodnog kapitala ne opada u vremenu. Pretpostavka je da ako se zalihe prirodnih resursa troše mogućnost supstitucije će postajati sve manja. Otuda potiče striktan zahjev za razvojem koji ne umanjuje zalihe pojedinih prirodnih resusa na kome i UNESCO insistira u svojim dokumentima.

Četvrti koncept Stanje u kom se resursi koriste tako da donose održivi prinos ili prirast. Ovo tumačenje Održivosti prije svega odgovara eksploataciji obnovljivih resursa. Ako bi se, pak, generalizovalo na sve moguće vrste prirodnih resursa, ovo gledište se neminovno sukobljava sa činjenicom da su resursi raznorodni, pa je i prinos koji daju teško mjerljiv usled heterogenosti.

Peti koncept održivosti Zasniva na konceptu stabilnosti i uravnoteženja ekoloških populacija u toku vremena. Održivim se smatra stanje u kome je zadovoljen minimum uslova stabilnosti i uravnoteženja ekosistema. Ako se prihvati kriterijum ekološke održivosti kao jedan od od ciljeva razvojne politike, njena uspješnost bi se ogledala u izbjegavanju akcidentnih situacija koje mogu da ugroze ravnotežu ekosistema. Jednostavnije rečeno jedan od osnovnih zadataka ekonomike životne sredine jeste u identifikovanju onih ekonomskih aktivnosti koje pogoduju Održivosti nasuprot onih koje je narušavaju.

Principi održivog razvoja • Principi ekološke održivosti obezbjeđuju da razvoj bude kompatibilan sa održavanjem vitalnih ekoloških procesa. • Princip socijalne i kulturne održivosti obezbjeđuje da razvoj bude kompatibilan sa kulturnim i tradicionalanim vrijednostima ljudskih zajednica. • Princip ekonomske održivosti obezbjeđuje da razvoj bude ekonomski efikasan i da se resursima upravlja na način da ih mogu uspješno koristiti i buduće generacije.

• • • Zaključna razmatranja Jedan od osnovnih preduslova održivog privrednog razvoja kod organizacija koja se bave eksploatacijom neobnovljivih prirodnih resursa je u povećanju efikasnosti njihove eksploatacije, u smislu boljeg iskorišćenja rezervi, smanjenje nesklada između proizvodnje i eksploatacionih rezervi, kroz dodatna istraživanja, te ispunjenje brojnih zahjeva koji se, prije svega, odnose na zaštitu životne sredine. Ukoliko su takve mogućnosti iscrpljene, drugi način je da smanjenje zaliha resursa bude nadoknađeno povećanom količinom kapitala stvorenog ljudskom djelatnošću, kao što je fizički kapital u vidu infrastrukturnih objekata ili izgradnjom zamjenskih kapaciteta te nagomilanim intelektualnim kapitalom s obzirom da postoje značajne mogućnosti supstitucije prirodnog nekim drugim vidovima kapitala. Drugim riječima, nepoštovanje koncepta održivosti, neminovno, vodi ka neefikasnom privrednom razvoju, u smislu većeg rasipanja postojećih resursa i energije čime se ozbiljno ugrožava budućnost generacija koje dolaze. Isto tako, degradacija životne sredine mora se blagovremeno sprečavati zaštitnim mjerama uz istovremeno poštovanje određenih principa ekonomske politike koji imaju suštinski značaj za ostvarivanjem koncepta održivosti. Jedino sa takvim shvatanjima i, prije svega, odnosom prema neobnovljivim mineralnim resursima, njihova eksploatacija ima budućnost. U suprotnom, sve brojniji zahtjevi i strožiji standardi predstavljaće limitirajuće faktore.

Eksploatacija prirodnih resursa u funkciji održivog razvoja Hvala na pažnji!