EKONOMIKA PREDUZEA Opta definica ekonomike preduzea Najuoptenija definicija

EKONOMIKA PREDUZEĆA

Opšta definica ekonomike preduzeća Najuopštenija definicija predmeta ekonomike preduzeća mogla bi glasiti: predmet istraživanja ekonomike preduzeća jesu sva zbivanja u preduzeću. Ekonomiku preduzeća ponajprije interesiraju faktori egzistencije nekog preduzeća, zatim kakav je međusobni odnos tih faktora, kakve sve promjene mogu nastati u njima i u kojem pravcu, koje su posljedice tih promjena i kako će se utvrditi rezultat tih posljedica.

Zadatak ekonomike preduzeća jest utvrditi kako preduzeće nastaje, koji su instrumenti njegova postanka, koji su bitni elementi funkcije preduzeća, kakvi su njegovi odnosi prema drugim preduzećima, kako se s njima udružuje ili spaja, kako se može podijeliti u više preduzeća i napokon - kako se gasi i koje su posljedice.

Ekonomika preduzeća Ipak, ekonomika preduzeća ponajprije nastoji objasniti onu cjelinu pitanja koja su značajna za razumijevanje odnosa između vrijednosti ulaganja (troškova) sa jedne i ostvarenih rezultata (učinaka) postignutih tim ulaganjima, s druge strane. Znači, poseban predmet interesa ekonomike preduzeća kao nauke jest ispitivanje uslova ekonomičnog rada, formiranja troškova, istraživanje faktora trošenja i kako oni utiču na formiranje cijena. Ekonomika za predmet svoga proučavanja ima organizaciju i sve poslovne procese koji se odvijaju u preduzeću i sve to sa stajališta prihoda i rashoda, učinaka i troškova.

Ekonomika kao nauka i nastavna disciplina Kao nauka, ekonomika preduzeća proučava ekonomske probleme istražujući faktore poslovanja te zakonitosti pojava u poslovanju preduzeća. Kao nastavna disciplina, ekonomika preduzeća upoznaje nova naučna dostignuća na području koje proučava, prihvaća te spoznaje i proučava sve što je značajno za obrazovanje ekonomista.

Ekonomika preduzeća – teorijska i praktična disciplina Ekonomika preduzeća istovremeno je i teorijska i praktična disciplina. Njena je teorijska karakteristika u tome što nastoji proširiti postojeće i doći do novih spoznaja, a praktična je karakteristika u činjenici da polazi od postojećih ekonomskih problema preduzeća i da u njihovoj praksi provjerava ispravnost vlastitih postavki i spoznaja.

Podjela ekonomike preduzeća Makroekonomika (ekonomika privrede, oblasti i grana) Mikroekonomika (ekonomika preduzeća) Mikroekonomika (ili ekonomika preduzeća) proučava, poput političke ekonomije, cjelokupni proces društvene reprodukcije, ali samo u onom dijelu u kojemu se on odvija u preduzeću i u onome kojim se preduzeće povezuje sa tržištem i nacionalnom ekonomijom kao cjelinom.

Opšta i posebna ekonomika preduzeća Mikroekonomika ili ekonomika preduzeća dijeli na: opštu i posebnu ekonomiku preduzeća. Opšta ekonomika preduzeća proučava sve aspekte poslovnih problema koji su zajednički svim preduzećima, bez razlike kojemu području ili grani pripadaju. Posebna ekonomika preduzeća proučava poslovnu problematiku koja proističe iz posebnosti pojedinih poslovnih procesa.

Podjela ekonomike preduzeća Prema privrednim djelatnostima Prema obliku vlasništva Prema poslovnim funkcijama

Prema privrednim djelatnostima: ekonomiku industrijskih preduzeća, ekonomiku poljoprivrenih preduzeća, ekonomiku trgovačkih preduzeća, ekonomiku ugostiteljskih preduzeća, ekonomiku građevinskih preduzeća, itd.

Prema obliku vlasništva ekonomika akcionarskih društava, ekonomika državnih (javnih) preduzeća, ekonomika mješovitih preduzeća, i slično.

Prema poslovnim funkcijama ekonomika nabavke, ekonomika proizvodnje, ekonomika prodaje, ekonomika skladištenja, ekonomika transporta i drugo.

Predmet ekonomike preduzeća Ključna pitanja ekonomike preduzeća: 1. Šta proizvoditi ? (predmet poslovanja), 2. Koliko proizvoditi? (obim proizvodnje), 3. Kako proizvoditi? (kojim metodama proizvodnje), 4. Kako raspodijeliti ostvarene rezultate? , 5. Gdje i kada nabaviti? 6. Gdje i kada prodati?

Predmet ekonomike preduzeća Uža područja, odnosno predmet izučavanja ekonomike preduzeća, kao naučne discipline jesu: rezultati reprodukcije u preduzeću ulaganja u reprodukciju radi ostvarenja konkretnih poslovnih rezultata odnos između ulaganja i ostvarenih rezultata na temelju tih ulaganja faktori koji uslovljavaju odnose između rezultata reprodukcije i ulaganja za ostvarenje tih rezultata.

Rezultati reprodukcije Rezultat reprodukcije ulaganja je proizvod ili usluga sa svim svojim karakteristikama. Te su karakteristike: fizički proizvod ili usluga vrijednost proizvodnje ili usluga, i proizvedena nova vrijednost. Svaki proizvod ili usluga ima više ili manje karakteristika koji određuju posebnost određena proizvoda ili usluge. Na tim posebnostima počiva upotrebna vrijednost proizvoda ili usluga kao njihove izrazite ekonomske karakteristike. Upravo te karakteristike proizvoda ili usluga, a one mogu biti asortiman, obim, i kvalitet proizvoda ili usluge, predmet su proučavanja ekonomike preduzeća.

Ulaganja u reprodukciju obavljaju se u fazi proizvodnje i u fazi prometa. Ta ulaganja predstavljaju trošenje elemenata proizvodnje da bi se dobio novi proizvod ili usluga. Ova trošenja čine kvalitet ekonomije preduzeća i u tom su smislu predmet proučavanja ekonomike preduzeća.

Odnos između ulaganja i ostvarenih rezultata govori o tome da je taj odnos kod svakoga preduzeća različit, a razlike su posljedica ili objektivnih uslova reprodukcije ili razlike u metodama organizovanja procesa reprodukcije. Zato postoji razlika u kvalitetu ekonomije među preduzećima, pa je to upravo predmet proučavanja ekonomike preduzeća.

Faktori ulaganja u reprodukciju Faktori ulaganja u reprodukciji određuju kvalitet ekonomije preduzeća pa je zbog toga potrebno upoznati njihovu prirodu i karakter. U onoj mjeri u kojoj ti faktori uslovljavaju prirodu i karakter ulaganja u reprodukciju, uslovaljavajući i kvalitet ekonomije preduzeća, oni su predmet proučavanja ekonomike preduzeća.

METODE EKONOMIKE PREDUZEĆA Kako su ekonomske nauke, pa tako i ekonomika preduzeća, društvene nauke, samim se time susreću sa složenom zadaćom u odabiru metoda istraživanja, jer se ljudsko i društveno ponašanje teško može determinisati čvrstim pravilima kao što je to moguće u nekim prirodnim naukama.

METODE EKONOMIKE PREDUZEĆA U nastojanju da istraživanja dobiju što egzaktniji karakter sve se više, i u području ekonomike preduzeća, primjenjuju statističke i matematičke metode. Osim ovim metodama teorija se služi induktivnom istraživačkom metodom, pri čemu se istražuje veliki broj pojedinačnih i tipičnih obilježja, veza i pravilnosti, polazeći od pojedinačnog i posebnog ka opštem. Ovom se metodom utvrđuju uzročna veza među pojavama i tek se tako mogu spoznati opšte zakonitosti u pojavama. Deduktivnom metodom ekonomika preduzeća služi se tako da, polazeći od opštih pojava, utvrđuje obilježja i veze među pojedinačnim pojavama.

METODE EKONOMIKE PREDUZEĆA Iz navedenoga proizlazi da se ekonomika koristim metodama, kao i ostale naučne discipline, uz uvažavanje specifičnosti predmeta njezina proučavanja. S obzirom na specifičnost predmeta proučavanja ističu se i ove metode: metoda opšte ekonomske teorije komparativno - analitička i ekonomsko - projektna metoda.

Ciljevi svih istraživanja ekonomike preduzeća Ciljevi svih istraživanja ekonomike uopšte, pa tako i ekonomike preduzeća, u krajnjoj se liniji svode na potpuno saznanje o stepenu primjene osnovnog principa ekonomije bilo kojeg preduzeća, a to je: ostvariti maksimalne rezultate reprodukcije uz minimalna ulaganja u reprodukciju. To je osnovna metoda i princip opšte ekonomske teorije.

MJESTO EKONOMIKE U SISTEMU EKONOMSKIH NAUKA Ekonomika preduzeća usko je povezana sa nizom makroekonomskih i mikroekonomskih disciplina. Na osnovu toga ona ima i svoje mjesto u sistemu ekonomskih nauka.

MJESTO EKONOMIKE U SISTEMU EKONOMSKIH NAUKA Ekonomika preduzeća povezana je sa ekonomikom države, ekonomikom entiteta, ekonomikom lokalne zajednice, a na ekonomiku preduzeća vezuju se mikrodiscipline koje se bave proučavanjem problema sa područja društvene reprodukcije (proizvodnje, raspodjele, razmjene i potrošnje). Razlike u ovim oblicima povezanosti uočavaju se s obzirom na širinu i dubinu proučavanja njihovih međusobnih odnosa. Ekonomika preduzeća je povezana sa makroekonomskim disciplinama, upoznaje dostignuća na svome području i tako omogućuje preduzeću stupanje na poslovno područje. Prateći i uočavajući zakonitosti promjena na makroekonomskom području suočava se sa praksom društvene reprodukcije u širem smislu, koristi ta saznanja radi unapređenja poslovanja, ali i prenosi putem te veze uticaj unutrašnjih zbivanja u preduzeću na zbivanja u ostalim privrednim oblastima i granama.

Makroekonomske discipline i ekonomika preduzeća Od svih makroekonomskih disciplina najveći uticaj na ekonomiku preduzeća ima ekonomski sistem zemlje i ekonomska politika. Upoznavanje, ovih makrosistema, preduzeću pomaže sagledati uticaj koji na djelatnost i uspješnost poslovanja imaju privredno unapređenje, ekonomski ciljevi i mjere koje se provode u zemlji na makro planu.

Ekonomski sistem je organizovani sistem čiji se elementi nalaze u međusobnoj povezanosti i čija je svrha da omogući ostvarivanje osnovnih privrednih ciljeva date zemlje. To je specifičan sistem koji ima slijedeće osobine: organizovanost – ekonomski sistem je organizovan sistem, on postoji i funkcioniše na određenim principima. Ustavom, zakonima i podzakonskim aktima regulišu se osnovne ekonomskog sistema i obezbjeđuje se njegovo normalno funkcionisanje; to je sistem cilja – ekonomski sistem ima svoje opšte i posebne ciljeve; to je hijerarhiski uređen sistem; sastoji se iz određenih elementa koji su međusobno povezani i uslovljeni; to je relativno otvoren sistem – stupa u odnose sa drugim sistemima; ekonomski sistem je najvažniji podsistem društveno-ekonomskog sistema zemlje; to je dinamičan sistem – mijenja se sa vremenom.

Ciljevi ekonomskog (privrednog) sistema Osnovni cilj ekonomskog sistema jest ostvarivanje privrednih ciljeva posmatrane zemlje. Ipak, ciljevi ekonomskog sistema su znatno širi od toga i djele se na opšte i posebne.

Opšti ciljevi ekonomskog sistema su: postizanje opštecivilizacijskih vrijednosti – jedinstvo i jednakost ljudi, socijalna pravda; ekonomsko blagostanje – postizanje što višeg nivoa životnog standarda svih pojedinaca; stabilnost ekonomskih uslova života kao i stabilnost uslova privređivanja; razvoj kulturnih i stvaralačkih potencijala društva; razvoj nauke i njenih dostignuća, orijentacija ka progresu; razvoj obrazovanja u skladu sa humanističkim stremljenjima društva; poboljšanje uslova rada; unapređenje organizacije i razvoj savremenih oblika privređivanja i socijalnog života; ekologija – očuvanje i unapređenje uslova životne sredine. ; očuvanje kulturno-istorijskih vrijednosti; politički ciljevi – pravna jednakost, politička stabilnost, bezbjednost zemlje, razvoj.

Posebni ciljevi ekonomskog sistema su: puna zaposlenost, ekonomski rast, životni standard građana, uravnotežen platni bilans, porast nacionalnog dohotka.

Ekonomski sistem i ekonomika preduzeća Ekonomski sistem reguliše područje proizvodnje naglašavajući što potpunije korištenje svih proizvodnih resursa. Zatim, regulira područje raspodjele, utvrđujući raspodjelu između društvene zajednice i privrede, a dijelom i na raspodjelu unutar preduzeća. U području razmjene ekonomski sistem djeluje na područje unutrašnje i spoljne trgovine, a na području potrošnje djeluje na nivo opšte (budžetske) potrošnje te na nivo lične i investicijske potrošnje.

Ekonomska politika i ekonomika preduzeća Ekonomska politika predstavlja oblik državne intervencije u ekonomiji i sveukupnost državnih institucija, ustanovljenih pravila i mjera putem kojih se ostvaruje djelovanje na ekonomski sistem. Razlozi za vođenje ekonomske politike su isti kao i razlozi za intervenciju države u privredi – postojanje monopola, eksternih efekata, javnih dobara, javne potrošnje i slično, kao i potrebe da se privredne aktivnosti na makro nivou usmjeravaju kako bi se što efikasnije, a opet i na društveno pravedan način postigli ciljevi društva u cjelini.

Ekonomska politika i ekonomika preduzeća Nosilac ekonomske politike je država i njene različite institucije – skupština, vlada, ministarstva, centralna banka, organi lokalne samouprave i uprave užih teritorijalnih jedinica itd. Kako su subjekti ekonomske politike pripadnici različitih političkih stranaka koje su na izborima ostvarile pravo na formulisanje i vođenje ekonomske politike, logično je da i ekonomska politika bude duboko povezana ne samo sa ekonomijom već i sa samom politikom. Zbog toga ekonomska politika zavisi ne samo od ekonomskih ciljeva društva već i od stranačkih programa partija iz kojih potiču ljudi koji vode državne institucije.

Povezanost ekonomike sa neekonomskim disciplinama Važno je istaknuti kako je ekonomika preduzeća povezana i s nizom neekonomskih disciplina. Od brojnih veza ističemo samo povezanost sa tehnologijom, medicinom rada, psihologijom rada i pravom. Svaka od tih neekonomskih disciplina privlači pažnju ekonomike preduzeća jer se naučni, kako teorijski tako i praktični, rezultati napretka u ovim sferama najneposrednije odražavaju i na uspješnost poslovanja preduzeća.

Povezanost ekonomike sa neekonomskim disciplinama Inovacije i kreacije na području tehnologije, rekli bismo, dnevno su u žarištu interesa preduzeća; medicina rada poboljšava zdravlje radnika i tako pospješuje produktivnost, a psihologija rada pospješuje zadatke na profesionalnoj orijentaciji u unapređenju kadrovske politike. Privredno i radno pravo pridonosi ekonomici preduzeća pravnom sigurnošću u svim elementima unutrašnjih i vanjskih poslovnih odnosa i slično.

„Jedina odgovornost privrednog preduzeća je ostvariti profit. “ Milton Friedman

Definisanje uspješnosti ili vrijednosti preduzeća Teorija preduzeća pretpostavlja da je prvenstveni cilj ili namjena preduzeća da maksimiziraju bogatstvo ili vrijednost preduzeća. Ona je dana sadašnjom vrijednosću očekivanih budućih profita preduzeća. Vrijednost ili uspješnost preduzeća je sadašnja vrijednost od svih očekivanih budućih profita preduzeća.

Definisanje vrijednosti preduzeća Model sadašnje vrijednosti može se izraziti kao: gdje su 1, 2, . . . , n očekivani profiti u svakoj od n promatranih jedinica, a i odgovarajuća diskontna stopa (kamata) koja se upotrebljava da se nađe sadašnja vrijednost budućih profita. Kamata je cijena koja se plaća za posuđeni novac na određeno vrijeme, obično izražena kao postotak glavnice godišnje.

Vrijednost ili uspješnost preduzeća Budući da su profiti ( ) jednaki ukupnom prihodu (TR) umanjenom za ukupne troškove (TC), jednačina se može drugačije napisati kao:

Vremenska vrijednost novca Svaki slobodni novac na razvijenom financijskom tržištu ulaže se s ciljem ostvarenja određenog prinosa /profita/. Novčani dohodak koji je sada raspoloživ može se smatrati rezultatom neke ranije uložene svote novca, odnosno predstavlja prinos na ranije uloženi kapital. Ova pojava je rezultat djelovanja tzv. oportunitetnih troškova, odnosno činjenice da svako držanje slobodnih novčanih sredstava prouzrokuje oportunitetne troškove koji su jednaki prinosu koji je mogao biti ostvaren da su ta novčana sredstva uložena u neke od financijskih, odnosno kreditnih instrumenata, pod pretpostavkom prihvaćanja razumnog rizika. Jedno od najvažnijih pitanja u financijama je veza između 1 KM danas i 1 KM u budućnosti. Za većinu od nas 1 KM u budućnosti manje vrijedi nego 1 KM danas.

Vremenska vrijednost novca Financijsko tržište, kao uostalom i kreditno tržište, omogućava proces transfera bogatstva u vremenu. Svako ulaganje predstavlja odustajanje od tekuće potrošnje radi omogućavanja povećane potrošnje u budućnosti. S druge strane, korisnik pozajmljenih sredstava povećava svoju tekuću potrošnju na račun buduće. I zajmodavac i zajmoprimac bi bili potpuno indiferentni prema upotrebi bogatstva (pridavali bi isti značaj i trošenju i ulaganju) ako je ono što primaju u budućnosti jednako onome čega se odriču u sadašnjosti.

Vremenska vrijednost novca Da bi se ocijenila opravdanost izbora između trošenja ili ulaganja, mora se pronaći parametar preko koga će se izjednačiti budući novčani prinosi sa sadašnjim ulaganjem. Pri tome se mora voditi računa o dužini razdoblja na koji se novac ulaže (pozajmljuje), kamatnoj stopi, odnosno cijeni pozajmljenih sredstava i visini rizika vraćanja novca, uvećanog za očekivani prinos. Taj parametar se naziva sadašnja vrijednost novčanog prinosa. Sadašnja vrijednost izražava vremensku dimenziju ulaganja novca, odnosno vremensku vrijednost novca. Ukratko, dvojba se svodi na to je li bolje danas vrabac u ruci ili golub na grani. Na to se svodi i preduzetnički duh, imate li ga ili ipak nemate. Ali, kako bilo, bez rizika nema ni profita. . . Ko ne razumije logiku novca u dinamici vremena, za nešto je drugo, ali za preduzetništvo svakako ne. . .

Sadašnja vrijednost

Buduća vrijednost

Godišnja kamatna stopa

Broj termina u godinama

Periodični anuitet

KLJUČNE FUNKCIJE KOJE SE KORISTE U EKONOMICI PREDUZEĆA

Pet (5) ključnih funkcija koje će se koristiti ekonomici preduzeća Funkcija potražnje, odnosno cijene je linearna, a funkcija ukupnog prihoda je kvadratna.

Pet (5) ključnih funkcija koje će se koristiti u ekonomici preduzeća Funkcija proizvodnje i troškova je kubna.

Pet (5) ključnih funkcija koje će se koristiti u ekonomici preduzeća Funkcija profita je kubna.