EKONOMIKA PREDUZEA EKONOMIKA PREDUZEA KAO NAUKA Prva sedmica

EKONOMIKA PREDUZEĆA

EKONOMIKA PREDUZEĆA KAO NAUKA Prva sedmica

Ekonomika preduzeća kao nauka 3 § Struktura predavanja: § Definicija predmeta Ekonomika preduzeća § Predmet i cilj proučavanja Ekonomike § Proces stvaranja nove vrijednosti i transformacija inputa u outpute § Vrste inputa, karakteristike procesa i vrste outpute § Poslovne funkcije § Osnovni ekonomski koncept § Mjesto Ekonomike preduzeća, ciljevi izučavanja i metode izučavanja Ekonomike preduzeća § Vrste preduzeća Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 4 § Ekonomika preduzeća je teorijska i aplikativna nauka. § Ekonomika preduzeća kao posebna ekonomska nauka izučava ekonomsku stvarnost - ekonomiju preduzeća u tržišnoj privredi. § Ekonomika preduzeća izučavajući ekonomske zakonitosti koji vladaju u ekonomiji preduzeća dolazi do spoznaje o uslovljenosti ulaganja i rezultata reprodukcije kvalitativno i kvantitativno, na osnovu čega utvrđuje mjere kojima se ulaganja mogu smanjivati, a rezultati povećati. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 5 § Ekonomika preduzeća proučava poslovanje preduzeća u cilu definisanja principa, upravljačkih pravila i mjera čija primjena u praksi treba da omogući efikasnije ostvarivanje ciljeva preduzeća. § Predmet ekonomike preduzeća je cjelina procesa poslovanja preduzeća – stvaranja vrijednosti. § Proces stvaranja vrijednosti ima 3 faze : - ulaganje inputa - proces transformacije - stvaranje outputa Ekonomika preduzeća 2006

Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije: … Inputi Proces transformacije Koji tranfomira inpute u autpute Autputi

Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije: … Inputi 2 vrste Proces transformacije Koji tranfomira inpute u autpute Autputi 2 vrste

Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije: … 8 § Inputi: - Resursi koji se transformišu (materijal, informacije, kupci) - Resursi koji transformišu (mašine- oprema i osoblje) § Autputi – proizvodi i usluge Ekonomika preduzeća 2006

Resursi koji bivaju transformisani § Oni su transformirani, tretirani ili pretvoreni u procesu. Oni su obično kombinacija sljedećeg: • Materijala- operacije koje procesiraju materijal mogu promijeniti njegove fizičke osobine, promijeniti njegovu lokaciju, promijeniti vlasništvo nad njim ili skladištiti isti. • Informacije - operacije koje procesiraju informacije mogu promijeniti njene osobine, promijeniti njihovu lokaciju ili promijeniti vlasništvo nad njima. • Kupci- operacije koje procesiraju kupce mogu promijeniti njihove fizičke osobine, mogu “skladištiti” kupce ili transformirati lnjihovu lokaciju te transformirati njihovo psihičko ili fizičko stanje. • Primjeri?

Dominantni resursi koji se transformišu u različitim operacijama: Dominantno procesiraju materijal kao input Sve proizvodne operacije Rudnici Veletrgovina Poštanski servis Brodski prevoz robe Prevoz robe kamionima špedicija Dominantno procesiraju informacije Knjigovodstvene firme Centrale banaka Marketinške kompanije za istraživanje tržišta Financijski analitičari Novinske agencije Univerzitetski istraživački centri Telekomi Dominantnu procesiraju kupce/korisnike Frizeri Hoteli Bolnice Sredstva javnog prevoza Pozorišta Tematski – zabavni parkovi Zubari

Resursi koji vrše transformaciju § Druga grupa inputa u procesu transformacije su resursi koji vrše transformaciju. Oni djeluju i transformišu prvu grupu resursa. § Razlikujemo dvije vrste: § Objekti - zgrade, oprema, pogoni i proizvodna tehnologija u operacijama § Osoblje – ljudi koji proizvode, održavaju, planiraju i upravljaju operacijama

Primjeri inputa, procesa i autputa: § Some of the examples of input, conversion process, and output are shown in Table 1. Input Conversion process Output Elements Transformation Useful products Materials Machines Products Data Interpretation Knowledge Energy Skill Services Variable cost Fixed cost Revenue

Outputi § Svi procesi postoje kako bi se proizvodili proizvodi ili pružale usluge. § Proizvodi i usluge se razlikuju prema opipljivosti. § Opipljivost je osnovna karakteristika koja razlikuje proizvode (opipljivi) od usluga (obično neopipljive)

Autput većine operacija je miks proizvoda i usluga Proizvodnja naftnih derivata Proizvodnja aluminija Proizvodnja specijalnih mašina Čisti proizvodi – potpuno opipljivi autputi Acme Whistles INA Prêt a Manger Restoran Proizvodnja softvera Miks proizvoda i usluga – opipljivih i neopipljivih rezultata IKEA Konzalting Mwagusi Safari Lodge Psihoterapisjka klinika Čiste usluge – potpuno neopipljivi

Stvaranje autputa 15 § Stvaranje proizvoda i usluga u kompanijama se odvija u različitim odjelima i različitim funkcijama. § Razlikujemo: - Ključne funkcije - Pomoćne funkcije Ekonomika preduzeća 2006

Veza između operacijske funkcije i drugih glavnih i pomoćnih funkcija Engineering/ technical function q. Understanding of the capabilities and constraints of the operations process Product/service development function q. Analysis of new technology options q. Understanding of process technology q. New product and needs Accounting service ideas q. Provision and finance q. Understanding of the of relevant capabilities and data function Operations constraints of the q. Financial analysis operations process function for performance q. Market and decisions requirements q. Understanding of human resource needs Human resources function q. Understanding q. Provision of systems for design, planning and of infrastructural control, and improvement and system q. Recruitment needs development and training Information technology (IT) function Marketing function

Ekonomika preduzeća kao nauka 17 § Ekonomika preduzeća proučava vezu među različitim odjelima i funkcijama u preduzeću. § Ekonomika preduzeća proučava proces transformacije inputa u outpute, te specifičnosti svake pojedine faze (ulaganje inputa, transformacija, dobijanje izlaznih rezultata i zadovoljavanje zahtjeva kupaca) § Ulaganje – Ekonomika prati ulaganja različitih resursa, materijala, ljudskih resursa, novca i kapitala, znanja i informacija. § Transformacija – Ekonomika proučava način na koji preduzeće koristi opremu, tehnologiju i ljudske resurse (transforming!) za proces transformiranja. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 18 § Ostvarivanje rezultata – proizvodi i usluge, zadovoljavanje zahtjeva kupaca, profit (količina proizvoda, vrijednost proizvodnje, troškovi proizvodnje – cijena kostanja, profit) Ekonomika posebno posmatra način ostvarivanja profita s obzirom da profit predstavlja osnovni motiv poslovanja preduzeća § Efikasnost i efektivnost preduzeća § U fokusu je proizvodno preduzeće (Ekonomika preduzeća vs. Ekonomika trgovačkih preduzeća) Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 19 § S obzirom da je preduzeće otvoren sistem koji održava brojne veze sa svojim okruženjem, Ekonomika proučava: § karakteristike šireg i užeg okruženja preduzeća, § interakciju okruženja preduzeća sa okruženjem kao i § načine na koje se preduzeće prilagođava dejstvu okruženja ili utiče na okruženje. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka § Osnovni ekonomski koncept uključuje: vezu između tri osnovna subjekta u ekonomiji: - biznisa - kućanstava i - vlade.

Ekonomika preduzeća kao nauka § Vlada upravlja ekonomijom § Kućanstva kupuju proizvode i usluge (pružaju faktore produkcije i potražuju proizvode i usluge; plaćaju poreze ali i dobijaju benefite od vlada) § Biznisi proizvode i usluge (Prodaju proizvode i usluge, plaćaju za usluge i faktore produkcije; plaćaju poreze ali dobijaju i različite vidove podrške od vlada)

Ekonomika preduzeća kao nauka 22 § Mjesto ekonomike u sistemu nastavnih disciplina poslovne ekonomije – Ekonomika kao opća disciplina poslovne ekonomije § Poslovna ekonomija je skup disciplina ekonomske nauke koje izučavaju poslovanje preduzeća § Poslovna ekonomija uključuje opće discipline (Ekonomika, Menadžment, Organizacija) te funkcionalna područja (Upravljanje proizvodnjom, Marketing, Upravljanje finansijama, Upravljanje resursima), pomoćna područja (Računovodstvo, Kvantitativna analiza, Informatika) te posebna područja (Bankarstvo, Osiguranje, Međunarodno poslovanje, Trgovina, Saobraćaj, Turizam) Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 23 § Sa izuzetkom opštih disciplina, ostale discipline poslovne ekonomije proučavaju poslovanje cjeline preduzeća ili funkcionisanje pojedinih poslovnih funkcija. § Za razliku od specijalizovanih disciplina, Ekonomika preduzeća proučava opće probleme poslovanja preduzeća, kako bi definisala principe, upravljačka pravila, tehnike i mjere od značaja za efikasno ostvarivanje ciljeva svih preduzeća. § Zbog toga je Ekonomika preduzeća jedna od najstarijih disciplina poslovne ekonomije. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 24 § Mjesto Ekonomike u sistemu nastavnih disciplina – Ekonomika, Mikroekonomija i Makroekonomija § Mikroekonomija (mikro – malo) – proučava ekonomsko ponašanje pojedinih ekonomskih subjekata i interakcije među njima (preduzeća, pojedinci – kućanstva, vlade) § Makroekonomija (makro – veliko) - proučava povezane ekonomske jedinice u privredu kao cjelinu (agregatni ili prosječni pokazatelji) § Makroekonomija i mikroekonomija – različiti fokusi posmatranja (npr. nezaposlenost kao rezultat pojedinačnih odluka vezanih za zapošljavanje od strane preduzeća i vlada) Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 25 § Ciljevi izučavanja Ekonomike: - Širiti sistemski znanja o svim aspektima poslovanja preduzeća - Potpunije razumijevanje i objašnjenje suštine preduzeća, zakonitosti njegovog funkcioniranja, odnosa sa okruženjem - Sticanje znanja i vještina za uspješno upravljanje preduzećima - Ukazivanje na uobičajne poslovne prakse i pojave u preduzećima - Stvaranje kritičkog osvrta na iste - Inkorporiranje najbolje poslovne prakse u ekonomske principe i ekonomsku teoriju Ekonomika preduzeća 2006

Metode izučavanja 26 § Metode izučavanja Ekonomike preduzeća § Ekonomika preduzeća u sticanju naučnih spoznaja primjenjuje niz naučnih metoda i disciplina. § Ekonomika se služi matematikom, statistikom, ekonometrijom, operacionim istraživanjima i drugim sličnim metodama kvantificiranja. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 27 Racionalističke metode – analiza, sinteza, indukcija, dedukcija i komparacija Analiza – misaoni postupak raščlanjivanja cjeline na dijelove (npr? ) Sinteza - sjedinavanje pojedinačnih dijelova u opće, jednostavnog u složeno uz isticanje zajedničkih, bitnih karakteristika Indukcija – postupak logičkog zaključivanja gdje se polazi od pojedinačnih činjenica, koje se zatim uopćavaju Dedukcija – polazi od pretpostavke koja je prihvaćena kao vjerovatna a donešeni zaključci se prenose na pojedinačne slučajeve. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 28 Racionalističke metode – analiza, sinteza, indukcija, dedukcija i komparacija Komparacija - postupak poređenja posmatranih pojava u vremensko-prostornoj dimenziji. Na ovaj način se uočava suština, uzroci i posljedice neke pojave. Primjeri? Dakle, za racionalističke metode je karakteristična misaona aktivnost i logičko zaključivanje. Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 29 Empirijske metode – posmatranje, intervju, upitnik, anketa i sl. Empirijske metode služe za prikupljanje istraživačke građe, za obradu dobijenih podataka i za donošenje zaključaka o preduzeću. Posmatranje - sistemsko praćenje određenih pojava u preduzeću ili na tržištu (npr. posmatranje radnog vremena, troškova predmeta rada i sl. ) Intervju – usmeni razgovor ispitivača sa ispitanikom u cilju dobijanja traženih odgovora o predmetu istraživanja. (prednosti i nedostaci) Ekonomika preduzeća 2006

Ekonomika preduzeća kao nauka 30 Empirijske metode – posmatranje, intervju, upitnik, anketa i sl. Upitnik – instrument pismenog ispitivanja (mali troškovi i veliki obuhvat ispitanika kao prednost; nedostatak? ) Anketa – usmeno, pismeno ili kombinovano ispitivanje većeg broja osoba Ostale metode: korištenje statističke građe, poslovni izvještaji, računovodstvene informacije, knjige, monografije – sekundarni izvori podataka Ekonomika preduzeća 2006