Ekonomiczne czynniki rozwoju rynku turystycznego popyt turystyczny Teresa

Ekonomiczne czynniki rozwoju rynku turystycznego: popyt turystyczny Teresa Skalska

2 T. S. 2012 Cel i zakres prezentacji 1. Założenia projektu Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju rynku usług turystycznych w Polsce 2. Wybrane aspekty analizy a. Wybrane czynniki popytotwórcze b. Ocena reakcji popytu turystycznego na zmiany wybranych czynników c. Zróżnicowana wrażliwość poszczególnych segmentów rynku na zmiany warunków rynkowych d. Reakcja na zmiany w czasie (natychmiast, czy z opóźnieniem? ).

3 Założenia projektu T. S. 2012 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju rynku usług turystycznych w Polsce 1. Omówienie podstawowych czynników wpływających na rozwój rynku turystycznego w Polsce; szeroki przegląd zjawisk występujących na tym rynku w latach 1990 -2011. 2. Wskazanie, jakie czynniki miały największy wpływ na przemiany zaobserwowane na polskim rynku turystycznym. 3. Zgodnie z przyjętymi założeniami analiza koncentruje się na zjawiskach zewnętrznych w stosunku do przedsiębiorstw turystycznych. 4. Dwie główne części projektu : (1) analiza czynników kształtujących wielkość ruchu turystycznego i spożycia turystycznego oraz (2) analiza podaży usług noclegowych i pośrednicko-organizatorskich. 5. Weryfikacja wybranych teoretycznych koncepcji objaśniających mechanizmy rozwoju popytu i podaży. 6. Ocena konkurencyjności rynku w zależności od zmian zachodzących w jego otoczeniu.

4 T. S. 2012 Rynek rozumiany jako… ogół stosunków i relacji zachodzących między nabywcami, którzy zgłaszają popyt na dobra i usługi a sprzedawcami, którzy oferują te dobra i usługi, czyli tworzą podaż.

5 T. S. 2012 Wybrane aspekty analizy: popyt 1. Obszar badań – zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski. 2. Wybór kilku ważnych rynków emisyjnych: Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Holandia i Ukraina. 3. Zmienne objaśniające popyt: ceny (ceny walut, CPI), obroty handlowe, zmienne dochodowe i inne

Ekonomiczne czynniki rozwoju rynku: 6 T. S. 2012 specyfika turystyki międzynarodowej Zmienne występujące w obszarze generującym ruch turystyczny Zmienne występujące w obszarze recepcji Zmienne „na styku” obydwu obszarów: • Dochody • Podział dochodów • Siła nabywcza waluty • Prawo do urlopów, długość, wykorzystanie • Polityka turystyczna, kontrola wydatków • . . . • relacje pomiędzy cenami • kursy walut • działania promocyjne • relacja czasu podróży do jej kosztu • . . . • Poziom cen • Konkurencja na rynku • Jakość produktu • Regulacje ekonomiczne w sektorze turystyki • . . .

7 T. S. 2012 Zmienne „na styku”. . . • W turystyce międzynarodowej ta grupa zmiennych ma istotnie odmienną wartość w odniesieniu do różnych rynków (inna np. dla Niemców, inna dla Ukraińców); • na ich podstawie konsumenci budują swój „koszyk” produktów substytucyjnych i dokonują wyborów spośród różnych obszarów recepcji turystycznej i różnorodnych produktów; • wiedza turystów o parametrach ekonomicznych właściwych dla poszczególnych rynków jest jednak niezbyt szczegółowa, wybór jest niedoskonały i nie zawsze oparty na racjonalnych przesłankach; • w tej grupie czynników największe znaczenie w podejmowaniu decyzji przypisuje się cenie, zwłaszcza w odniesieniu do bliskich substytutów.

8 T. S. 2012 Przyjęte założenia. Zakres analizy

9 T. S. 2012 Od szeregu lat najczęściej wykorzystywanym w wielu krajach modelem popytu jest taki, w którym zakłada się, że popyt jest funkcją kilku podstawowych zmiennych, odzwierciedlającą wpływ zmian czynników uważanych za determinujące zachowania konsumentów na rynku: DTij = ƒ (Yj, TCij, RPij, ERij, QFij), gdzie: DTij – popyt na podróże zagraniczne z obszaru wysyłającego j do destynacji i; Yj, – poziom dochodu na obszarze wysyłającym j; TCij – koszty transportu pomiędzy obszarem wysyłającym j oraz recepcyjnym i; RPij – relacja między cenami w kraju recepcyjnym i oraz cenami w kraju wysyłającym j, a także cenami w destynacjach alternatywnych (konkurencyjnych); ERij – kursy wymiany walut, rozumiane jako relacja między kursem waluty kraju recepcyjnego a kursem waluty kraju generującego ruch turystyczny; QFij – czynniki jakościowe określające poziom usług turystycznych w kraju recepcyjnym.

10 Wybrane mierniki popytu T. S. 2012 (zmienne objaśniane) • Ilościowe: ▫ ▫ Liczba turystów Liczba odwiedzających jednodniowych Liczba noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania Liczba noclegów w obiektach hotelarskich • Wartościowe: ▫ Wydatki turystów (PLN/osobę) ▫ Wydatki odwiedzających jednodniowych (PLN/osobę)

11 T. S. 2012 Zmienne objaśniające wybrane do analizy Zmienne występujące w obszarze recepcji Zmienne występujące w obszarze generującym ruch turystyczny Zmienne „na styku” obydwu obszarów: • Populacja • GDP (PPS) w okresie t • CPI • Inflacja • Stopa oszczędności • Dynamika spożycia prywatnego • GDP (t-1) • kursy walut (eur, usd, gdp) – (t) • Kursy walut (t-1) • Zmienne losowe (1 -4) • CPI • Poziom cen wybranych grup produktów • Eksport • Import

12 Kursy walut czy cena jako zmienna T. S. 2012 objaśniająca? • Stosowane są dwa podejścia: ▫ kursy wymiany walut mogą być traktowane jako osobna zmienna objaśniająca, ▫ wprowadza się jedną zmienną, łączącą zmiany kursów i zmiany cen* • Czasami używa się specjalnego przelicznika kursu, pokazującego relację kursu waluty kraju wysyłającego wobec ważonego kursu walut krajów odwiedzanych, ale pozostających wobec siebie w konkurencji. *tzw. realny efektywny kurs wymiany walut, obliczany jako średnia ważona kursów waluty danego kraju wobec różnych walut zagranicznych (koszyka walut) oraz uwzględniający różnice w tempie inflacji. M. T. Sinclair, M. Stabler: The economics of tourism.

13 Zmienne odzwierciedlające T. S. 2012 wpływ zdarzeń losowych • W analizie wzięto pod uwagę następujące zmienne: ▫ zmienna losowa (1) związana jest z wydarzeniami z września 2001 roku; przyjmuje ona: wartość równą 1 dla roku 2001 w odniesieniu do Ukrainy; dla pozostałych lat wartość zero; wartość równą 1 dla lat 2001 i 2002 w odniesieniu do Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji i Holandii; dla pozostałych lat wartość zero. ▫ zmienna losowa (2) związana jest ze zmianami zasad przekraczania granic i wejściem Polski do UE; przyjmuje ona: wartość równą 1 dla lat 2004 i 2005 w odniesieniu do krajów Unii Europejskiej; dla pozostałych lat wartość równą zero; wartość równą 1 dla lat 2003 i 2004 w odniesieniu do Ukrainy (z uwagi na efekt wprowadzenia wiz oraz „pomarańczową rewolucję”); dla pozostałych lat wartość równą zero. W 2007 dla Ukrainy dodano wartość równą 1 z uwagi na fakt przystąpienia Polski do strefy Schengen ; przekraczanie granicy przez rezydentów sąsiedzkich krajów wschodnich nie należących do UE stało się bardzo utrudnione. • zmienna losowa (3), związana z ogólnoświatowym kryzysem finansowym ( w 2008 i 2009 dla wszystkich krajów przyjmuje wartość 1); • zmienna losowa (4), związana z przewodniczeniem Polski w UE; w 2011 roku przyjmuje ona wartość 1.

14 Wybrane segmenty rynku T. S. 2012 • • Typowa turystyka Odwiedziny krewnych i znajomych Zakupy na własne potrzeby Podróże służbowe

15 Wybrane rynki emisyjne T. S. 2012 • Przyjazdy i wydatki ogółem (turyści i odwiedzający jednodniowi) • Niemcy • Wielka Brytania • Holandia • Ukraina

16 T. S. 2012 Liczba turystów ogółem (w tys. ) 25000 LT = (144, 1*CPI-3651*Los 3+2333, 3*Lag_GBP-4805, 1*Lag_USD-0, 1*Eksport +0, 06*Imp+1487, 2*Los 4)+6168, 8+/-391, 5 20000 15000 10000 CPI(PL) GBP_lag 5000 USD_lag Eksport 0 Import błąd standardowy estymacji (Se) Los 3 Los 4 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 krzywa funkcji 2004 2005 2006 2007 2008 błąd standardowy estymacji (Se) 2009 2010 2011 dane empiryczne

17 T. S. 2012 Wybrane segmenty rynku Wyd_tt = 157, 7*eur+522, 9*los 3+482, 1*lag_eur+214, 5*lag_usd -445, 4 lag_gbp)+1193, 3+/-47, 4 Wyd_służb = (0, 02*Imp+357, 9*Los 30, 02*Eksport+365*Los 4)+454, 1+/-112, 4 1400 1800 1200 1600 1400 1000 1200 800 1000 600 800 400 600 400 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne 19 19 98 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 Import Eksport standardowy estymacji (Se) Los 3 błąd krzywa funkcji standardowy estymacji (Se) Los 4 błąd dane empiryczne 96 97 0 19 200 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 Euro 0 Eur_lag Usd_lag Gbp_lag Los 3 19 200

18 T. S. 2012 Wybrane segmenty rynku Wyd_VFR = (-230, 6*gbp+27, 1*Infl-278, 1*Lag_gbp=250, 8*Los 3 +283, 5*Lag_usd+135, 5*Los 2+67, 4*Lag_eur+3, 8*lot 1200 -1, 86*kol-10, 6*usd)+1918, 8+/-0, 09 Wyd _zak = (-764*los 2 -288, 8*Infl+270, 6*ceny_żyw) 1600 -26101, 5 +/-165, 6 1400 1000 1200 800 1000 800 600 400 200 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 Inflacja (PL) 200 Ceny lot Ceny kolej 0 Gbp Usd Gbp_lag Usd_lag Eur_lag Los 2 Los 3 Inflacja (PL) Ceny żywności Los 2 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne

19 T. S. 2012 Niemcy Lt_Niemcy = (1005*Los 1 -0, 02*import+508, 9*stopa oszczędności Loj_Niemcy = (-16802, 4*eur-18876, 5*los 1 -1, 9*GDP(PPS)) -1, 12*populacja)+89239, 4+/-246, 4 +149583, 7+/-4640, 3 8000 7000 6000 5000 40000 4000 3000 2000 1000 19 1996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 0 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji Import błąd standardowy estymacji (Se) Populacja dane empiryczne Stopa oszczędności Los 1 błąd standardowy estymacji (Se) GDP(PPS) Euro Los 1 krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne

20 T. S. 2012 Niemcy Lnoc_hot_Niemcy = (-58*ceny_transp_lot-722, 7*Los 1+8273, 3)+/-234, 2 3500 6000 3000 5000 2500 4000 2000 Lnoc_obzz_Niemcy = -2057, 5 usd+958, 7 eur-0, 01*import +607, 6 Lag-eur+5694, 9+/-197, 6 3000 1500 2000 1000 500 0 1996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji Ceny_lot Los 1 błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 Import Usd Euro_lag błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne

21 T. S. 2012 Wielka Brytania L 600 T_Wielka Brytania = (0, 0015*eksport-50, 1*inflacja_kraj emisji -69, 9*usd)+531, 8+/-24 Wyd_T_Wielka Brytania = 0, 02*import 0, 016*eksport+37, 9*CPI(PL)-74, 3*CPI(kraj emisji) +228, 4*usd+3019, 2+/-76, 6 500 2500 400 2000 300 1500 200 1000 500 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 19 błąd standardowy estymacji (Se) Eksport krzywa funkcji Inflacja (kraj emisji) błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne Usd 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 0 Eksport Import CPI(PL) CPI(kraj emisji) Usd błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne

22 T. S. 2012 Francja 450 LT_Francja=-0, 025*GDP(FR)+0, 0006*Import+767, 8+/-34, 7 2500 Wyd_Tur_Francja= -411, 9*usd(lag)+0, 082*GDP(Fr)_lag+457, 7+/-274 400 350 2000 300 1500 250 200 1000 150 100 50 błąd standardowy estymacji (Se) GDP(kraj emisji) krzywa funkcji Import błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 19 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 0 błąd standardowy estymacji (Se) GDP(kraj emisji)_lag krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) Usd_lag dane empiryczne

23 T. S. 2012 Ukraina: podróże 4000 LT_Ukraina(do 2003)=(-0, 027*Eksport)+4388, 1+/-198, 6 LT_Ukraina(od 2004)=569, 8*GBP_lag-1237, 32+/-251, 85 3500 4500 Loj_Ukraina= (881, 3*eur-69, 7*odzież-1686, 1*Los 3 -939, 1*Los 2)+6937, 7+/-305, 2 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 0 błąd standardowy estymacji (Se) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne Ceny_odzież błąd standardowy estymacji (Se) Eur krzywa funkcji Los 2 błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne Los 3 19 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 Eksport **** Gbp_lag 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 1000

24 T. S. 2012 Ukraina: wydatki 900 Wyd_Oj_Ukraina= -25, 8*Odzież+3068, 5+/-136, 5 2000 1800 1600 700 1400 600 1200 500 1000 800 400 600 300 400 200 100 Do 2003: Eksport CPI(PL) USD 0 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 Od 2004: Gbp_lag błąd standardowy estymacji (Se) CPI(PL) krzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se)Los 2 dane empiryczne Los 3 19 0 błąd standardowy estymacji (Se) Ceny odzieżykrzywa funkcji błąd standardowy estymacji (Se) dane empiryczne

25 Wnioski (1) T. S. 2012 Wyniki badań dowodzą dużego znaczenia: kursów walut dla: obrotów handlowych dla: cen na rynku polskim (CPI oraz ceny żywności, odzieży) dla: • Wyjaśnienia zmian liczby turystów ogółem, • wydatków w segmencie typowej turystyki , • w odniesieniu do odwiedzin krewnych i znajomych • Wyjaśnienia zmian liczby turystów • podróży służbowych • wydatków turystów z W. Brytanii; • Poziomu wydatków w zw. z przyjazdami po zakupy, • wydatków turystów z W. Brytanii, • odwiedzających jednodniowych z Ukrainy (tak liczby przyjazdów, jak i wydatków).

26 Wnioski (2) T. S. 2012 Oddziaływanie różnorodnych czynników ekonomicznych powinno być analizowane osobno w odniesieniu do poszczególnych segmentów rynku: Popyt może być mało elastyczny (np. dochodowo i/lub cenowo) w odniesieniu do niektórych segmentów (np. do turystyki biznesowej), a bardziej elastyczny w stosunku do innych (np. podróży motywowanych chęcią dokonania zakupów). Dotyczy to również segmentów wyodrębnionych ze względu na kraj rezydencji.

27 Wnioski (3) T. S. 2012 Komplementarność usług turystycznych: klient, uciekając od dobra (usługi) o podwyższonej cenie, de facto ucieknie również od dóbr (usług) komplementarnych, nabywanych łącznie z dobrem, na które cena wzrosła. Możliwe jest również wystąpienie podobnego mechanizmu w odniesieniu do zmian cen dóbr substytucyjnych wobec usług turystycznych, np. usług rekreacyjnych. A zatem o rozwoju i kondycji rynku turystycznego może decydować sytuacja na rynkach pozornie z nim nie związanych. W tym kontekście zrozumiała jest potrzeba analizy mieszanej elastyczności cenowej popytu.

28 Podsumowanie T. S. 2012 B q adania polskie, podobnie jak szereg badań przeprowadzonych na innych rynkach, dowodzą zróżnicowanej reakcji poszczególnych segmentów rynku na zmiany rynkowe, np. kursów walut, czy cen. W q arto podkreślić, że korzystne dla cudzoziemców kursy walut przyciągają raczej wydających niewiele. Świadczy o tym wzrost liczby osób pozostawiających na terenie Polski relatywnie najmniejsze sumy w okresach spadku kursu złotego.

29 T. S. 2012 Dziękuję za uwagę t. skalska@gmail. com