Ekonometrika iqtisadi sistemlrin optimal idar edilmsinin riyazi aparat

Ekonometrika – iqtisadi sistemlərin optimal idarə edilməsinin riyazi aparatı kimi. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Plan: Model – ekonometrikanın dərketmə vasitəsi kimi. Modellərin tipləri. İqtisadi-riyazi model anlayışı. Modellərin qurulması qarşısına qoyulan tələblər. Modellərin strukturu. Ekzogen və endogen parametrlər. Modellərin optimallıq kriteriyaları. Modelləşdirmə prosesinin mahiyyəti və dövrü xarakteri. İqtisadi-riyazi modellərin təsnifatı.

Model dedikdə elə bir maddi və ya təsəvvür olunan obyekt başa düşülür ki, bu obyekt tədqiqat prosesində öyrənilən real obyekti əvəz edir və onun haqqında əlavə biliklər əldə etməyə imkan verir. Modellərin qurulmasının əsasını fəlsəfənin «analogiya» prinsipi təşkil edir. Analogiyanın xarakterinə görə modellərin aşağıdakı tiplərini fərqləndirmək olar: § Fiziki modellər. § Qrafiki modellər. § Məntiqi-riyazi modellər.

Məntiqi-riyazi model dedikdə öyrənilən sistemin və ya prosesin qarşıya qoyulmuş məqsəd baxımından mühüm sayılan xüsusiyyətlərinin formal-riyazi ifadələr tənliklər, bərabərsizliklər, funksiyalar və s. şəklində təsviri başa düşülür. İqtisadi-riyazi model – formal-riyazi ifadələrlə verilən iqtisadi mücərrədlikdir. İqtisadi-riyazi modellərin qurulması qarşısına qoyulan tələblər • Modellərin öyrənilən iqtisadi sistemlərə kifayət qədər adekvat olmaları; • Modellərin kifayət qədər sadə riyazi aparata malik olmaları.

Ekzogen parametrlər Modellərin parametrləri Endogen parametrlər Optimallıq kriteriyası – modelin endogen parametrlərinin alternativ qiymətlərini bir-biri ilə müqayisə etməyə imkan verən keyfiyyət göstəricisinin riyazi ifadəsidir. Birkriteriyalı İqtisadi-riyazi modellər Çoxkriteriyalı

İqtisadi-riyazi modellərin təsnifatı Tənzimləmə proseslərinin modelləri Funksional təyinatlarına görə Mühasibat uçotu və statistika modelləri Maliyyə-kredit əməliyyatlarının modelləri Daxili və xarici ticarət modelləri Makromodellər Ölçülərinə görə Lokal modellər Mikromodellər

Xətti modellər Qeyri-xətti modellər Şəbəkə planlaşdırılması və idarə edil. modelləri Riyazi aparatın xarakterinə görə Kütləvi xidmət modelləri Ehtiyyatların idarə edilməsi modelləri Korrelyasiya və reqressiya təhlili modelləri Oyunlar nəzəriyyəsi modelləri

Zaman faktoruna görə Statik modellər Dinamik modellər Öyrənilən sistemə yanaşmanın xarakterinə görə Parametrlərin dəqiqlik dərəcəsinə görə Deskriptiv modellər Normativ modellər Determinik modellər Stoxastik modellər