Eitim hedefleri Dersin sonunda her bir katlmc Surveyans
Eğitim hedefleri Dersin sonunda her bir katılımcı ; Surveyans nedir? Surveyans sisteminin amaçları nelerdir? Öncelikler neye göre belirlenir? Bileşenleri (gerekenler) nelerdir? SMART neleri içerir? konularını açıklayabilmelidir.
Sürveyans sözlük anlamı i. Yakın gözlem, özellikle şüphelenilen casusa veya suçluya Fransızca; sur- ‘üzerinden' + veiller - ‘bakmak' Kaynak: The Concise Oxford Dictionary. Ed. Pearsall J. Oxford University Press, 2001.
Sürveyans – tarihi bakış §Ciddi bulaşıcı hastalık §Erken dönem semptomlar §Tedavi veya izolasyon
Sürveyans –tarihi bakış William Farr (1807 – 1883) § İstatistik dairesi, Genel Kayıt Ofisi, İngiltere ve Galler § Hayati istatistikleri topladı, analiz etti, yorumladı. § Bulaşıcı hastalık salgınlarında artış ve düşüşleri gösterdi. § Bilgiyi haftalık, üç aylık ve yıllık raporlarla, tıp dergileriyle ve gazetelerle yaydı.
Sürveyans – tarihi bakış Alexander Langmuir (1910 – 1993) § “Sistematik bir şekilde morbidite ve mortalite raporlarını ve diğer ilgili veriyi toplayıp, birleştirip değerlendirerek insidans dağılımı ve eğilimlerini dikkatlice izlemeye devam etti ve bunu bilmesi gereken kişilere zamanında ve düzenli olarak iletti” § Epidemiolojik haber almanın genel uygulaması
Sürveyans – tarihi bakış 1968’de 21. Dünya Sağlık Asamblesi: § İlgili verinin sistematik olarak toplanması § Bu verilerin düzenli olarak birleştirilmesi ve değerlendirilmesi § Bu sonuçların bilmesi gereken kişilere acilen ulaştırılması “Eylem için bilgi"
DSÖ-Tanım Sağlık hizmetlerinde -planlama yapabilmek, -müdahalede bulunabilmek, -bu hizmetleri değerlendirmek amacıyla Sağlıkla ilgili verilerin -süreğen, -sistematik olarak toplanması, -analizi -yorumlanması, -ilgili birimlere dağıtılması
Sürveyans – klasik model Sağlık hizmeti vericileri Halk Sağlığı Yetkilisi Bildirim Veri Olay Gerçek dünya! … Analiz ve Yorum Beklenen değişimler Karar Müdahale (Geri bildirim) Bilgi
Sürveyansın amaçları (I) § Hastalık oluşumundaki ve dağılımındaki ani değişiklikleri saptamak § Seküler trendi izlemek § Hastalığın gelecekteki etkisini tahmin etme
Sürveyansın amaçları (II) § Hastalık etkenindeki ve konakçıdaki değişiklerin farkedilmesi § Sağlık hizmet sunumunda değişim yaratma -Kontrol - ve korunma önlemleri -Müdahale -Politika oluşturanların bilgilendirilmesi
Sürveyansta öncelik oluşturma § § § § Sıklık (insidans - prevelans) Şiddet, (vaka/ölüm oranı, hastaneye yatış hızı) Salgın potansiyeli Sosyoekonomik etki Maliyet Önlenebilirlik Kamuyu ilgilendiren sorunu ve haber değeri
Bir halk sağlığı problemi var mı? Hastalık Reservoir
Problemi anlamak Bulaşma Maruziyet Çevre Vektör Doğrudan Enfeksiyon kaynağı Enfeksiyon Hastalık Ölüm İyileşme Sakatlık Rezervuar
Önleme & Kontrol Stratejisi Çevre Bulaş Maruziyet Vektör 6. Bulaşın önlenmesi örn. Evrensel önlemler Doğrudan 1. Aşılama Enfeksiyon Kaynağı İnfeksiyon 4. İzolasyon / tedavi 5. Ekolojik Yönetim 2. Profilaksi Hastalık 3. Tedavi Ölüm İyileşme Sakatlık Rezervuar
Sürveyans bileşenleri (gerekenler) § § § Amaçlar Göstergeler Veri Bilgi Yanıt
SMART Amaçlar Specific – Spesifik Measurable – Ölçülebilen Acceptable and Action-oriented Kabul edilebilir ve eyleme odaklı Realistic Gerçekçi Time-related Zamanla ilişkili
Amaçlar – örnekler § Hepatit C insidansını tahmin etmek § Kızamık salgınlarını saptamak Spesifik ve eyleme odaklı § Gelecek 20 yıl için spesifik sağlık hizmetleri ihtiyaçlarının planlanmasını sağlamak için Türkiye’de Hepatit C insidansının ölçülmesi § Salgınların zamanında kontrol edilmesini sağlamak için kızamık vaka kümelenmesinin zaman ve yerinin erken saptanması
Göstergeler § Neyi hesaplamalı? – Sayı – Hızlar – Morbitite § Ne sıklıkta? § Kim yapacak?
Veri § Hangi veriye ihtiyaç var? § Mevcut mu? – Paylar – Vaka tanımları – Paydalar § Kaynaklar? § Veri aktarımı?
Veri: Vaka Tanımları Bildirim Laboratuar doğr. Klinik örnek Hastaneye başvuru Semptomlar İnfeksiyon Maruziyet
Veri Kaynakları § § § Klinik hizmetler Çevre sağlığı hizmetleri Laboratuvar hizmetleri Toplum ve acil durum hizmetleri Kamu hizmetleri
Veri Aktarımı § Altyapı düzeyleri § Sıklık § Yöntem
Eylem için Bilgi § Analiz ve yorum – Veri özellikleri – Tanımlayıcı – Şans, yan tutma, gerçek § Hedef kitle – Karar vericiler – Hizmet sağlayıcılar – Veri sunucular – Halk
Eylem için Bilgi Sistem yapması gerekeni yaptı mı?
Sürveyans= Etkili müdahale olanağı
- Slides: 25