Egipat Stari istok Pod pojmom stari istok podrazumevamo

Egipat

Stari istok • Pod pojmom “stari istok” podrazumevamo oblast, koja se prostirala od Male Azije i Egipta preko Levanta (istočno Sredozemlje) i dalje na istoku do Mesopotamije (današnji Irak) i Persije (današnji Iran)

• Uredjene zajednice, iz vremena paleolita, posle promena iz vremena neolitske revolucije, više nisu zadovoljavale potrebe ljudi. • Ljudi se udružuju u veće zajednice, iz kojih nastaju prvi gradovi: da bi se izborili sa prirodnim nepogodama i obezbedili dovoljno hrane i vode • Dolazi do sukoba gradova, oko kontrole izvora vode i obradive zemlje, u kojima pobednik povećava svoju teritoriju

• Zarad opstanka zajednice, ljudi stvaraju elemente složenijeg, uredjenijeg društva, koji se zove država. • Ti elementi su: vladar, uvode se porezi, donose se zakoni (pravila ponašanja, koja važe za sve članove zajednice), nastaje vojska, izgradjuju se gradski bedemi • Sve članove zajednice povezuje zajednički kalendar i božanstvo, zaštitnik grada, kojem se gradi hram ili gradsko svetilište

Nastanak egipatske države • Egipatska država bila je veoma dugovečna, trajala je od oko 3000. god. p. n. e. do 332. god. p. n. e. , kada je Egipat osvojio Aleksandar Makedonski • Nastala je u dolini reke Nil, koja je svojim redovnim poplavama stvarala mulj bogat mineralima, koji je zemlju u dolini Nila činio veoma plodnom, ali je veoma siromašna rudnim bogatstvima, zbog čega su Egipćani nastojali da osvoje susedne teritorije bogate rudama • Starogrčki istoričar Herodot je Egipat nazvao “darom Nila”

• U dolini Nila su već u 4 milenijumu p. n. e. postojale manje zajednice • One su se ujedinile vremenom u Gornji i Donji Egipat • Oko 3000. god. p. n. e. faraon Gornjeg Egipta Menes (Narmer) pokorio je Donji Egipat i ujedinio dve zemlje • On je osnovao i prvu prestonicu jedinstvenog carstva, Memfis

• Egipatski istoričar i sveštenik iz 3. veka p. n. e. Maneton je podelio istoriju Egipta na 30 dinastija • Celokupnu istoriju Egipta delimo na tri velika vremenska perioda i državne zajednice: Staro carstvo, Srednje carstvo i Novo carstvo

Staro carstvo • Kao početak Starog carstva uzima se 3. dinastija (početak 27. veka p. n. e. ) i trajalo je do kraja 8. dinastije (22. vek p. n. e. ) • U potrazi za sirovinama, Egipćani su preduzimali pohode prema susednim oblastima, na jugu, prema Nubiji (današnji Sudan) i na severoistok prema Sinajskom poluostrvu (značajno zbog rudnika bakra) • Faraoni 4. dinastije Keops, Kefren i Mikerin (24. vek p. n. e. ) sagradili su u Gizi velike monumentalne piramide

Piramide u Gizi

Keopsova piramida

• Pred kraj Starog carstva došlo je do slabljenja vlasti faraona, lokalni činovnici, koji su se zvali nomarsi, preuzeli su politički uticaj • To je dovelo do propasti Starog carstva i početka oko 150 godina dugačkog perioda sukoba i gladi, poznatog kao “prvi prelazni period”

Srednje carstvo • Oko 2040. god. p. n. e. vladar grada Tebe Mentuhotep II ponovo je ujedinio vlast nad čitavim Egiptom i osnovao Srednje carstvo • On je bio osnivač 11. dinastije • Srednje carstvo trajalo je do kraja 14. dinastije (sredina 17. veka p. n. e. ) • U ovom periodu Egipat je proširio trgovačke veze širom istočnog Sredozemlja, uključujući i grčka ostrva Krit i Kipar • Padu Srednjeg carstva doprineli su doseljenici iz Azije, Hiksi, koji su vladali Egiptom tokom 15. i 16. dinastije • Vlast Hiksa u Egiptu predstavlja vreme “drugog prelaznog perioda”

Novo carstvo • Period egipatske istorije u kojem je egipatska država dostigla vrhunac teritorijalnog prostiranja i političkog uticaja • Obuhvatao je vreme 18, 19. i 20. dinastije • Trajao je od 1550. god. p. n. e. do 1069. god. p. n. e. • Najveći osvajač iz tog razdoblja bio je faraon Tutmes III (14. vek p. n. e. ), on je preduzeo veliki broj pohoda u istočnom Sredozemlju i za vreme njegove vladavine Egipat se prostirao od severne Sirije do Sudana • U ovom periodu sagradjeni su čuveni hramovi u Karnaku i Luksoru

Hram u Luksoru

Ramzes II • U vreme faraona Ramzesa II (13. vek p. n. e. ) Egipat je postao najmoćnija država Starog Istoka • Ramzes II je ratovao sa Hetima oko prevlasti nad Sirijom • Do najveće bitke došlo je 1296. god. p. n. e. (po egipatskom kalendaru) kod grada Kadeša • Bitka je završena nerešeno, a Heti su zadržali vlast nad Kadešom

Bitka kod Kadeša

• Ramzes II i hetski vladar Hatušiliš III sklopili su prvi mirovni ugovor u istoriji, kojim su podelili spornu teritoriju i obavezali se na trajni mir i uzajamnu pomoć • Ramzes II bio je poznat i kao graditelj, sagradio je čuveni hram Abu Simbel

Abu Simbel

• Hatšetsup, bila je prva žena faraon • Vladala je u 15. veku p. n. e.

Slabljenje i pad Egipta • Slabljenje Egipta počelo je krajem 2. milenijuma p. n. e. • Tokom 13. i 12. veka p. n. e. velike seobe zahvatile su prostor istočnog Mediterana, seobe su dovele do političke nestabilnosti i ugrozile trgovinu Egipta • Te narode Egipćani su nazivali “narodi sa mora” • Poslednji veliki faraon, Ramzes III je u 12. veku p. n. e. zaustavio napade “naroda sa mora”; medjutim Egipćani su morali da se odreknu poseda u istočnom Sredozemlju.

• Nakon propasti Novog carstva, oko 200 godina Egiptom su vladali faraoni iz Libije • 671. god. p. n. e. Egipat su osvojili Asirci, ali je njihova vlast kratko trajala • Poslednji kratkotrajni uspon Egipta usledio je za vreme faraona 26. dinastije, koji su vladali Egiptom iz grada Saisa, faraon Psametih I je 665. god. p. n. e. uspeo da izdejstvuje samostalnost Egipta • 525. god. p. n. e Egipat su osvojili Persijanci, čime je započet period strane prevlasti nad Egiptom • 332. god. p. n. e Egipat je osvojio Aleksandar Makedonski a 30. god. p. n. e. Rimljani

Društvo starog Egipta • Egipatski vladari imali su titulu faraona, • Egipćani su verovali da je faraon otelotvorenje boga Horusa • U upravljanju zemljom on se oslanjao na veliki broj činovnika, od kojih je najznačajni bio vezir, u vreme najvećeg prostiranja carstva, po jedan vezir je biran za severne i južne delove carstva • Najvažniji deo administracije u Egiptu činili su pisari, to je bilo veoma cenjeno zanimanje • Značajno mesto imali su i upravnici riznice i žitnice • Na lokalnom nivou upravljali su nomarsi (upravnici noma, malih teritorijalnih jedinica)