Een vrolijke chaos Over de vorm van vroege

Een vrolijke chaos Over de vorm van vroege ontwikkelingsprocessen Paul van Geert Universiteit Groningen Een vrolijke chaos

Overzicht • Het beeld van de ontwikkeling • Twee visies op de aard van psychologische variabelen • Ontwikkeling bij baby’s • Ontwikkeling bij peuters • Ontwikkeling bij kleuters en kinderen • Enige consequenties voor de diagnostiek van ontwikkeling Een vrolijke chaos

Het beeld van ontwikkeling … Een vrolijke chaos 3

Tussen chaos en orde … • Wetenschappelijk onderzoek van ontwikkeling • Het meten van eigenschappen De vrolijke chaos van de vroege ontwikkeling…. • Historische bronnen van statistische methoden Wat weten we moyen” er eigenlijk over? • Quetelet: “L’Homme • Fisher en onderzoek van landbouwproductiviteit • zijn onze meetpraktijken consistent met de manier waarop allerlei te meten kenmerken zich in werkelijkheid gedragen • Is er sprake van “meten”? Een vrolijke chaos

Bronnen variabiliteit • Verschillen tussen individuen • van elkaar onafhankelijke individuen We moeten ons realiseren dat. . . In onderwijs opvoeding • Verschillen binnenen een individuwe Proberen te sturen over de korte termijn • Over de lange termijn Met het oog optherapie-effecten een lange-termijn-doel • Ontwikkeling, leren, Dat soms op basis van de korte-termijn • Over de korte termijn • • bevindingen moet worden bijgesteld Bijvoorbeeld kort na elkaar herhaalde metingen Intra-individuele variabiliteit met behulp van welke informatie? Wordt traditioneel gezien als meetfout of “ruis” wat is de rol van meten en testen? Maar kan een schat aan informatie over ontwikkelingsprocessen geven… Een vrolijke chaos

Twee visies op de aard van psychologische variabelen Een vrolijke chaos 6

De standaard kijk t u tfo ee m prima meetmodel voor een timmerman die een kozijn moet afpassen … Maar niet voor een om de We gebruiken een meetlat (test) ontwikkelingspsycholoog … ware score te schatten Een vrolijke chaos 7

Een alternatieve kijk Voor elke denkbare “meetlat (test)” bestaat er een karakteristieke band van gedrag Een vrolijke chaos 8

Ontwikkeling bij baby’s Een vrolijke chaos 9

Baby’s: veranderingen in huilen • 10 metingen om de twee weken tussen 0 en 5 maanden • een meting betrof 3 uur wakkere periode • 8 baby’s • vergelijkingen individuele trends met gemiddelde Een vrolijke chaos

Baby’s: huilen Dit waren eigenlijk vier baby’s, met de metingen verdeeld over de reeks “even weken” en “oneven weken” Baby’s verschillen dus evenveel van zichzelf als • De intra-individuele variabiliteit in emotie-gerelateerde van anderen en kunnen dus tegelijkertijd boven communicatie is zeer groot bij baby’s jonger dan 12 en onder het gemiddelde liggen… maanden, maar neemt daarna snel af, dus toenemende Zelfs bij veel herhaalde metingen …. stabiliteit • Grote variatiebreedte = grote “zoekruimte” voor het bereiken van optimale, stabielere aanpassing tussen baby en omgeving • zelfde geldt voor de stress-huishouding en cortisolproductie: aanvankelijk zeer grote variabiliteit die vervolgens afneemt Een vrolijke chaos 11

Baby’s: emotionele aspecten van communicatie • • 4 baby’s, tussen 0 en 15 maanden, Meer dan 60 observaties per baby Om de week, minstens 3 uur gedrag Huilen, glimlachen, zeuren, lichaamscontact Een vrolijke chaos

Baby’s: huilen en glimlachen Een vrolijke chaos 13

Baby’s: huilen en glimlachen Een vrolijke chaos 14

Ontwikkeling bij peuters Een vrolijke chaos 15

Peuters: gemiddelde uitingslengte (MLU) Interpretatie • 1 meting absoluut onvoldoende • • MLU: vroege voor gemiddelde, ok, indicator maar variatiebreedte is informatiever (MLU-stadia • taalontwikkelingsniveau hoogste waarde is informatief: kind laat zienvan dat Brown) het zinnen produceren • complexe 2 kinderen vankan ongeveer 2. 5 jaar oud, drie weken • lang nu onderzoek naar variatie binnen 100 een dag. . . bijna dagelijks gemeten, uitingen per keer • Kinderen verschillen in de breedte van de variatierange • Beide kinderen variëren aanzienlijk: twee tot drie “stadia” over dagen Een vrolijke chaos

Peuters: fluctuatie als indicator voor transities in taalproductie • Twee Franssprekende en twee Nederlandssprekende kinderen, • geobserveerd tussen 14 en 36 en 24 en 36 maanden • Hoe verandert het patroon van de zinnen? • Wat zegt dat over de ontwikkeling? Een vrolijke chaos

Pauline: 1, 2 -3 en 4+ woordzinnen (1 van 2) Een vrolijke chaos

Pauline: 1, 2 -3 en 4+ woordzinnen (2 van 2) Resultaat • Er zijn statistisch twee significante pieken in de fluctuatie • 1 hangt samen met tijdelijke regressie in 2 -3 woordzinnen • 1 hangt samen met snelle toename van 4+woordzinnen • Interpretatie • pieken markeren kwalitatieve overgangen tussen verschillende strategieën van taalproductie • diagnostisch belang van tijdelijke piek in variabiliteit en belang van discontinue veranderingen Een vrolijke chaos

Ruimtelijke voorzetsels • Voorzetsels gebruikt in ruimtelijke context (bv A op B) • Kinderen tussen 1 ½ en 2 ½ jaar • Hypothese: er is sprake van een transitie, gemarkeerd door een tijdelijke productiviteitspiek • Achterliggende gedachte: extreme waarden zijn informatief Een vrolijke chaos

Transitie en onverwachte piek Een vrolijke chaos

Transitie als sprong in de bandbreedte Een vrolijke chaos

Ontwikkeling bij kleuters en kinderen Een vrolijke chaos 23

Conservatiebegrip • Kinderen tussen 4 ½ en 5 ½ jaar • Herhaalde afname van een conservatietest, zonder feedback • Hypothese: • er is een sprong in de ontwikkeling van conservatiebegrip • Die sprong gaat gepaard met hoge fluctuatie Een vrolijke chaos 24

Conservatie-ontwikkeling (± 5 jaar) Horizontaal = meetmoment Vertikaal = score Een vrolijke chaos 25

Conservatie: leeftijds- en gecalibreerd gemiddelde Een vrolijke chaos 26

Theory-of-Mind: cross-sectionele data • Theory-of-Mind test: elementair begrip van de werking van de menselijke geest • 324 kinderen tussen 3 en 11 jaar oud • Zich normaal-ontwikkelende kinderen Een vrolijke chaos

Theory-of-Mind: cross-sectionele data Een vrolijke chaos

Theory-of-Mind: cross-sectionele data Een vrolijke chaos

Theory-of-Mind: herhaalde metingen • 6 herhaalde metingen met 4 -maand interval • Kinderen tussen 4 en 9 jaar oud • Met pervasieve ontwikkelingsstoornis (autistisch stoornissen spectrum) • Hellingshoek van de curve als maat voor To. Mtoename; fluctuatiemaat Een vrolijke chaos

Theory-of-Mind: herhaalde metingen Een vrolijke chaos

Enige consequenties voor de diagnostiek van ontwikkeling …. Een vrolijke chaos 32

Ontwikkelen, voorspellen en handelen • Meehl (1954): voor lange-termijn voorspellingen verliest de klinische blik van de expert het altijd van eenvoudige statistische modellen • Maar …. • Experts (bv opvoeders) zijn beter op korte-termijn • Binnen een specifieke context • Waarin moet worden gehandeld Een vrolijke chaos

Een andere kijk op diagnostiek (1/3) • Kernpunt: een beter begrip van de dynamica van individuele ontwikkelingsprocessen • Tegen de achtergrond van ontwikkelingskenmerken • • • Variabiliteit en fluctuaties Veranderingen in de variabiliteit Tijdelijke pieken Sprongen Tijdelijke regressies Effect-anomalieën Een vrolijke chaos

Een andere kijk op diagnostiek (2/3) • Deze kenmerken zijn nog maar nauwelijks onderzocht • Ons standaardmeetmodel • Beschouwt veel van deze kenmerken als meetfout, ruis, uitbijters … • En compenseert interessante verschijnselen bij het individu door middeling over groepen individuen Een vrolijke chaos

Een andere kijk op diagnostiek (3/3) • Rekening houden met de “vrolijke chaos” van de ontwikkeling • Wisselende bandbreedtes, regressies, sprongen, anomalieën, … • Terug naar het individu in de context van een ontwikkelings- en opvoedingsproces Een vrolijke chaos

• www. vangeert. nl • vangeert@inn. nl Een vrolijke chaos