Een blik in de toekomst Jean Paul Van

Een blik in de toekomst Jean Paul Van Bendegem Vrije Universiteit Brussel Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie

Vier waarschuwingen 1. De kennisparadox 2. De voorspelbaarheid 3. De complexiteit 4. Het omzetten in een praktijk

1. De kennisparadox Geformuleerd (onder andere) door Karl Popper § Wetenschap en technologie maken deel uit van de samenleving § De toekomst van een maatschappij voorspellen het voorspellen van wetenschap en technologie § Maar als we vandaag weten wat de wetenschap morgen zal weten dan weten we het nu al § (extreem voorbeeld: een wiskundige stelling) § Dus onvermijdelijke onzekerheid

Van Ptolemaios tot Einstein

Humane en sociale wetenschappen zijn “piepjong”

2. De voorspelbaarheid Belangrijk onderscheid tussen theoretische voorspelbaarheid en praktische voorspelbaarheid Verschillende factoren: § Labo tegenover “in vivo” § Ceteris paribus regel § “Ruis”

Voorbeeld uit economie: “The ultimatum game” § § Twee partijen A en B en A heeft 100 euro A stelt een verdeling voor van het geld Of B aanvaardt en beiden krijgen hun deel Of B weigert en niemand krijgt iets

Vanuit het logisch perspectief: aanvaard wat A ook voorstelt, want anders heb je niks In werkelijkheid: § § Niet alle verdelingen zijn even waarschijnlijk Gewoonlijk wordt een 40 euro aan B geboden Veel voorstellen werden verworpen ( < 20 ) Culturele verschillen spelen (gedeeltelijk) mee [“Cultural Differences in Ultimatum Game Experiments: Evidence from a Meta-Analysis” by Hessel Oosterbeek; Randolph Sloof & Gijs van de Kuilen. Experimental Economics, 7, 2004, 171 -188]

Maar er is meer aan de hand: § Gevoeligheid voor beginvoorwaarden kunnen bepalend zijn voor verder verloop § Type voorbeeld: het weer § Het vlindereffect: het flapperen van een vlinder kan een orkaan veroorzaken § “Kleine oorzaken, grote gevolgen”

Een eenvoudig voorbeeld: Een pendel met twee scharnierende delen:

3. Complexiteit Bizarre vaststelling: Complexe systemen, indien met veel, kunnen terug eenvoudig worden Type voorbeeld: § één individu vaak moeilijk voorspelbaar (micro) § meerdere individuen zeer moeilijk voorspelbaar (meso) § massa (vaak) perfect voorspelbaar (macro)

Essentieel onderscheid: Contrast tussen regelgestuurd niveau en gedragsniveau Type voorbeeld: Game of Life van John Conway § Rooster leeg (wit) of gevuld (zwart) § Regels van generatie: § Zwart met 2 of 3 buren blijft zwart § Zwart met 1, 4 of meer buren wordt wit § Wit met 3 buren wordt zwart

Qua gedrag: § § Verdwijnende configuraties Stabiele configuraties Oscillerende configuraties “Bewegende” configuraties

Op dezelfde wijze § Bouwen termieten een heuvel § Organiseren ganzen een vlucht § Ontstaan files

Alle scenario’s zijn denkbaar: § Het systeem is complex en de onderliggende structuur is effectief complex (Wall street? ) § Het systeem is complex maar de onderliggende regelstructuur is vrij eenvoudig (Game of Life) § Het systeem is eenvoudig maar de onderliggende regelstructuur is complex (elkaar opheffende regels of onnodige regels) § Het systeem is eenvoudig en de onderliggende regelstructuur is ook eenvoudig (wat we altijd hopen)

4. Het omzetten in een praktijk Stel dat we de nodige kennis hebben. Hoe omzetten naar een plan toe? § § Democratisch overleg Kunst van het argumenteren en overtuigen Beslissingsprocedures Uitvoeringsmodaliteiten Hamvraag: hoe rationeel zijn wij?

Ons redeneer- en argumentatievermogen is eigenlijk belabberd Gegeven dat: § § § Kinderen zijn mentaal instabiel, Niemand wordt geminacht indien hij een krokodil kan overmeesteren, Mentaal instabiele mensen worden geminacht, Dan volgt er noodzakelijk: § Kinderen kunnen geen krokodil overmeesteren.

§ Complexiteit van redeneringen die we aankunnen valt enorm tegen § Doorgaans niveau twee, maximum drie § Nochtans bij onderhandelingen is dit vaak noodzakelijk

Dubbel drama: § Technologie zal vereisen dat we in meer detail en in grotere diepte zullen moeten redeneren § Het redeneren, kritisch analyseren en evalueren wordt vandaag nauwelijks aangeleerd Terugkeer naar het trivium? § Grammatica § (Dia)logica § Retoriek

Conclusie die er geen is