Edyta Rawicka HIGIENA I PROFILAKTYKA GOSU NAUCZYCIELA Gos

Edyta Rawicka HIGIENA I PROFILAKTYKA GŁOSU NAUCZYCIELA

• Głos to Twoje podstawowe narzędzie pracy. • Każde urządzenie można wymienić, głos – nie! • Wykorzystywany w sposób nieprawidłowy ulega zniszczeniu • Gwarancja nie przewiduje odpowiedzialności za wady i uszkodzenia wynikające z nieodpowiedniej eksploatacji • Bez niego nie przekażesz swojej wiedzy uczniowi, nie zainteresujesz tematem, nie nawiążesz relacji

BUDOWA APARATU GŁOSOWEGO • aparat oddechowy - płuca, oskrzela i tchawica, wytwarzają strumień powietrza konieczny do powstania dźwięku, • aparat fonacyjny - krtań, która strumień powietrza przetwarza w dźwięk, • aparat artykulacyjny - jamy: ustna, gardłowa i nosowa, które formują głos.

GŁOS to dźwięki wydawane przez aparat głosowy. Jego źródłem są fałdy głosowe w krtani, drgające pod wpływem powietrza wydechowego. Każdy głos charakteryzuje się: • barwą, • natężeniem • wysokością Posługiwanie się skalą wysokości głosu podczas mówienia nazywamy intonacją, która daje możliwość orientacji w zakresie intencji wypowiadanych słów. Modulacja dotyczy prawidłowego używania pozostałych właściwości fizycznych głosu tj. skali natężenia i zabarwień uczuciowych. Nadaje walory emocjonalne i uplastycznia wypowiedź. Mimika i gest należą do pozajęzykowych środków ekspresji, które pobudzają wyobraźnię słuchacza.

Praca nad głosem to w dużej mierze także praca nad sobą, która wpływa na osobowość nauczyciela. Aby tak się stało należy pracować nad: • • umiejętnością rozluźnienia ciała i mięśni aparatu głosowego, oddechem dla mowy- oddech przeponą, • usprawnieniem motoryki narządów mowy (żuchwy, języka i warg oraz podniebienia miękkiego), • prawidłową fonacją (tworzenie dźwięków), • artykulacją i dykcją, • siłą i barwą głosu, • umiejętnością modulacji głosu.

Głos powinien być: • tworzony swobodnie, • bez nadmiernego napięcia mięśni krtani i szyi, • z odpowiednią wysokością utrzymującą się na stałym poziomie. Prawidłowa artykulacja, w odniesieniu do właściwej techniki emisji głosu, powinna cechować się: • • wyrazistą wymową samogłosek i spółgłosek, umiarkowanym tempem mowy, szerokim otwarciem ust, odpowiednim obniżaniem żuchwy.

CO NAM SZKODZI? CO ROBIĆ ABY CIESZYĆ SIĘ DOBRYM, MOCNYM I ZDROWYM GŁOSEM NA DŁUGIE LATA? CZY NASZA DIETA MA WPŁYW NA JAKOŚĆ GŁOSU?

CZYNNIKI RYZYKA POWODUJĄCE ZABURZENIA GŁOSU Według danych podanych przez Centralny Instytut Ochrony Pracy-Państwowy Instytut Badawczy do najważniejszych czynników ryzyka, które predysponują do powstania zawodowych chorób głosu zalicza się: Wadliwą technikę emisji głosu Nadużywanie głosu Stres Złe warunki pracy Nie przestrzeganie podstawowych zasad higieny głosowej

OKRES ZIMOWY I WIOSENNY SPRZYJA POWSTAWANIU RÓŻNYCH INFEKCJI, KTÓRE WPŁYWAJĄ NA NASZ GŁOS O ile ważne jest dbanie o zabezpieczenie naszej szyi i narządów głosowych przed zimnem, o tyle równie istotne jest, by nie dopuszczać do ich przegrzewania. Zarówno przeziębienia, jak i przegrzania oddziałują niekorzystnie na warunki głosowe, sprzyjają powstawaniu chrypki, co oznacza, że wydzieliny śluzowe osadzają się na strunach głosowych, doprowadzając do zmiany jego barwy. Unikanie wszelkich infekcji przenoszonych droga kropelkową będzie zbawienne dla naszego głosu.

DIETA A GŁOS Duże znaczenie dla brzmienia naszego głosu ma dieta. Wszelkie zimne napoje gazowane oraz gorące płyny oddziałują niekorzystnie, podobnie jak ostre, bardzo słone, pikantne i gorące posiłki. Powinno unikać się także picia kawy, herbaty, które wysuszają narządy mowne oraz jedzenia czekolady długo zalegającej na strunach głosowych. Dodatni wpływ na warunki głosowe mają natomiast produkty nabiałowe, jak mleko czy jogurty- o odpowiedniej, niezbyt niskiej temperaturze.

HIGIENA OSOBISTA Postępowanie człowieka w życiu codziennym może wpływać stymulująco lub destrukcyjnie na wydolność psychofizyczną. Jednym z ważniejszych elementów higieny osobistej jest codzienny tryb życia. W rytmie dobowym bezwzględnie należy uwzględnić czas na pracę, regularne i prawidłowo skomponowane posiłki, odpowiednio długi sen, relaksującą rozrywkę i odpoczynek. Właściwe zasady odżywiania przedstawia Piramida Żywieniowa.

PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ • Piramida żywieniowa przez lata ulegała licznym zmianom ( warzywa i owoce zamiennie piętrami z produktami pełnoziarnistymi) • Na dole piramidy znajdują się produkty, które powinny być obecne w naszej codziennej diecie na pierwszym planie. Na szczycie widnieją produkty, których spożycie powinniśmy ograniczyć do minimum bądź całkowicie wyeliminować. • Na aktywność fizyczną dorośli powinni poświęcać minimum 30 minut dziennie

NIE dla:

ABY TWÓJ GŁOŚ SŁUŻYŁ TOBIE JAK NAJDŁUŻEJ: Nie pal i nie przebywaj w otoczeniu palących Nie nadużywaj mocnych alkoholi Unikaj napojów i potraw zarówno mocno schłodzonych, jak i bardzo gorących Ogranicz picie kawy i herbaty Nie przesadzaj z mocnymi przyprawami Unikaj napojów gazowanych Nawilżaj powietrze w mieszkaniu. Pij Na zdrowie! codziennie przynajmniej litr wody niegazowanej Odpoczywaj aktywnie!

Przestrzegaj prawidłowego toru oddechowego Podczas artykulacji stosuj zasady prawidłowej dykcji oraz wymowy głosek i zasady prozodii Unikaj krzyku i nadmiernego ruchu podczas mówienia Stosuj przerwy i wypoczynek relaksacyjny (milczenie) godzinach pracy po 3 Każdą dłużej utrzymującą się męczliwość głosu, chrypkę, ból konsultuj z lekarzem (foniatrą, laryngologiem) Wykorzystuj pomoce audiowizualne podczas prowadzenia zajęć Tablicę wycieraj mokrą gąbką

ODDYCHAJ GŁĘBOKO ! Głębokie oddychanie jest kolejną niezbędną czynnością higieniczną pomocną w prawidłowym używaniu głosu. Należy pamiętać, że brzmienie głosu uzależnione jest od stanu emocjonalnego i nerwowego człowieka. Głębokie wdechy i wydechy działają na nas rozluźniająco, są pomocne w niwelowaniu napięć związanych ze stanami stresowymi. Ponadto głębokie oddychanie jest sposobem na utrzymanie zdrowego głosu, a także młodego wyglądu.

Wskazania do wizyty/konsultacji lekarskiej • okresowa lub stała chrypka • załamywanie się głosu • zmęczenie głosowe po dłuższym mówieniu • uczucie suchości w gardle i krtani • uczucie drapania, zalegania i dyskomfortu w gardle i krtani • chrząkanie • mowa nosowa

Zaburzenia w funkcjonowaniu krtani, wywołane schorzeniami, wymagają leczenia, czasem operacyjnego. Można im zapobiegać, stosując zasady higieny głosu. Właściwa technika mówienia potrzebna jest po to, by chronić krtań przed chorobami oraz czerpać korzyści z posługiwania się głosem. U osób pracujących głosem każda, nawet lekka, ale utrzymująca się chrypka powinna być sygnałem skłaniającym do zasięgnięcia porady lekarskiej.

Dziękuję za uwagę

BIBLIOGRAFIA 1. Gałkowski T. Jastrzębowska G. (red. ), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Wyd. UO, Opole 2001 2. Przybysz-Piwko M. , Emisja głosu nauczyciela. Wybrane zagadnienia, CODN, Warszawa 2006 3. Styczek I. , Logopedia, PWN, Warszawa 1980 4. Skorek E. M. , Z logopedią na Ty. Podręczny słownik logopedyczny. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2005 5. www. ciop. pl Centralny Instytut Ochrony Pracy