EDMOND VERSTRAETEN Het Interbellum Gemeentebestuur Waasmunster Stichting Edmond

EDMOND VERSTRAETEN Het Interbellum Gemeentebestuur Waasmunster Stichting Edmond Verstraeten

EDMOND VERSTRAETEN 1870 - 1956

Hij ziet de natuur in al haar ongerijpte reinheid, frischheid, jeugd, opborrelende, nimmer uitgeputte kracht, bloei- en groeikracht, als een nimmer eindigende opeenvolging, een eeuwig zich uit elkaar ontwikkelen van leven, van wonderen na wonderen! Hij ziet de natuur niet als iets “afs”, iets “volgroeids”, iets, dat voortaan volledig is en onveranderlijk; maar als het Groote Wonder, dat geen begin had en ook geen eind kan hebben. Pol de Mont in “De Schelde”, 27 januari 1926

29 oktober - 3 november 1999 Kasteel Blauwendael Waasmunster Edmond Verstraeten Gemeentebestuur Waasmunster en de Stichting Edmond Verstraeten 2 e tentoonstelling “Het Interbellum”

Hoog staat mijn huis en dicht bij de wolken, Dicht bij den hemel, hoog staat mijn huis! Ver van de reuk en de rook van de steden! Dicht bij de waarheid, dicht bij de schoonheid! Ver van de drang en de dwang van het volk! Door Edmond Verstraeten

Er zijn zo van die momenten dat je fier bent om een Waasmunsteraar te zijn. Deze kleine gemeente heeft immers in haar geschiedenis zeer grote kunstenaars onder zijn bewoners gehad: dichters, toondichters en vooral schilders. Edmond Verstraeten was een van hen, een bijzonder en merkwaardig man die buiten een groot luministisch schilder, ook poëet en een man met veel bijzondere levensvisie was. Telkenmale ik in het Kasteel Blauwendael kom en zijn prachtig schilderij “ De Hengst” bekijk, stel ik mij de vraag hoe het mogelijk is geweest dat de impressionisten tegen alle gangbare strekkingen van de schilderkunst in, op zulke korte periode de gunst van het grote publiek hebben weten te winnen met hun techniek om de sfeer van de lente, de zomer, de herfst, de winter, mist, onweer avond en morgen weer te geven met hun kleurrijke punten op het canvas. Een aantal jaren terug bezocht ik een aantal eilanden voor de Bretonse kust, die ook een ander groot impressionist had bezocht en het op doek had vastgelegd; misschien wel de grootste impressionist die er geweest is, Claude Monet, en daar maar voor het eerst stel je vast dat licht en kleur zulk een enorme kracht hebben. Dat licht en die kleur vatten en ze weergeven op een doek was voor de impressionisten en luministen een passie die je als toeschouwer steeds weer binnen brengt in een wondere wereld. De “Stichting Edmond Verstraeten” werd enkele jaren geleden opgericht door zijn familieleden, vrienden en de cultuurgemeenschap van de Gemeente Waasmunster om een breed publiek kennis te laten maken met zijn leven en werk. Als gemeentebestuur vonden wij deze tentoonstelling met de werken uit de periode tussen de twee wereldoorlogen of het interbellum zo belangrijk dat wij er met volle kracht onze medewerking aan hebben willen verlenen, zodat U allen fier kan zijn in een gemeente zoals Waasmunster te wonen. Eric Van Mele Burgemeester

Beste kunstliefhebber, Toen wij op 27 december 1995 als gemeentebestuur een schrijven ontvingen van de Heer Jan Van Hoorick met de vraag om samen met de familie eens van gedachten te wisselen voor het oprichten van een fonds of een soort kunstkring, om het werk van Edmond Verstraeten actueel te houden, hebben wij hierop onmiddellijk geantwoord dat wij graag ingingen op zijn vraag. De eerste contactvergadering vond plaats op 23 oktober van datzelfde jaar. Het stichten van een V. Z. W. werd toen vooropgesteld. Deze V. Z. W. zou de naam krijgen Stichting Edmond Verstraeten die duidelijk tot doel had het werk van de schilder te herkennen, te inventariseren, eventueel in bewaring te nemen en uit te dragen. Sindsdien draait de stiching goed en kan men reeds een tweede tentoonstelling van de kunstschilder Edmond Verstraeten organiseren in het Kasteel Blauwendael te Waasmunster. Zowel de familieleden, de kunstliefhebbers en zeker ook het gemeentebestuur mogen fier zijn op het werk van Edmond Verstraeten, fier op zijn artistieke kwaliteiten. Het is dan ook noodzakelijk dat wij als gemeentebestuur alle mogelijke steun verlenen aan initiatieven zoals deze waarbij grote kunstenaars uit onze kleine gemeente terug in de belangstelling komen. En Edmond Verstraeten was niet zomaar een kunstenaar, hij werd terecht de schilder van het licht genoemd. De meeste van zijn werken zijn landschappen, dit was eigenlijk de specialiteit van de schilder. Hij heeft dan ook menigmaal aan de hoek van de Pelkemstraat en de Dommelstraat zijn schildersezel opgesteld vanwaar hij de vallei van zijn hart overschouwde. Filip de Pillecijn beschreef dit landschap in zijn boek “De soldaat Johan” als volgt: “Daar is een zachte vallei waar de Durme doorheen loopt. Stilaan wordt het moeras tot weide, vette weiden waarvan het slijk gemeenzaam is met dat van de rivier en waaruit de zon sterk en hoog gras haalt. En hoger stijgend maar onmerkbaar zacht opglooiend, staan de sparrenbossen in de plotse dorheid van de aarde. Weiland en heide liggen daar in vreemde nabuurschap. En overal in de stilte lagen de weiden van de vallei en de bossen daarboven. Op een plek waar het heidekruid stond als een grote kampplaats, waar aan drie zijden sparren opschoten en waar de open zijde gekeerd was naar de vallei, smeet de soldaat Johan zijn tas neer en zei tegen zijn hond, “ga liggen, hier wil ik wonen”. Dit landschap is door de jaren heen fel veranderd, maar dankzij de nalatenschap van Edmond Verstraeten kunnen wij er nog volop van genieten. Erwin Verdurmen Schepen van Cultuur

Zoek mij en je zal mij overal tussen vinden Zoek in mij en je vind de eenzaamheid Zoek in mij, ik ben onrustig ____________________________________ Zelfportret - 1936 - 50 x 60

De Grote Droom In 1521 schrijft Albrecht Dürer: “De kunstenaar is een geweldenaar, een tweede god die in staat is uit het niets menselijke figuren te scheppen met het formaat en de gestalte die hem goeddunkt”. Driehonderdvijftig jaar later borduurt Friedrich Nietzsche daar op voort. De illustere filosoof verklaart God morsdood, terwijl de kunstenaar springlevend blijft. In zijn boek “Aldus sprak Zarathoestra” omschrijft hij het als volgt: ”En wat U de wereld hebt genoemd moet eerst door U geschapen worden: uw verstand, uw wil, uw liefde moet het zelf worden. (…) Wat zou er te scheppen zijn als er goden bestonden? ” De kunstenaar heet een geweldenaar die met zijn kunst de wereld schept. Hoe ziet die geweldenaar er uit? Hij kan zich afschilderen als een man van de wereld getooid in vol ornaat zoals Rembrandt. Of als Max Beckman in elegante smoking met in de hand een sigaret. Of nog de rol spelen van een martelaar gelijk Lovis Corinth, of die van een studente zoals Cindy Sherman in een van haar fotografische zelfportretten. Het zelfportret van een bosgeest dat schilder Edmond Verstraeten in 1931 penseelt, past naaldloos in deze reeks. De kunstenaar onderzoekt niet zichzelf. Zoveel hebben ze gemeen. Het zijn geen psychologische zelfportretten. Wel weerspiegelen ze de rol die hij, de kunstenaar, speelt en het effect daarvan. Bij het begin van de twingste eeuw heeft de kunstenaar nog een klaar afgelijnde missie voor ogen. Hij geldt als uitverkoren drager van nieuwe en grootste ideeën. Degene die de Grote Visie, de Revolutie of de Ideale Maatschappij op zak heeft. De kunstenaar vandaag is lang geen profetisch boodschapper meer. Daarvoor is de kunst te zeer geïntegreerd, te zeer maatschappelijk verstrengeld. En met de kunst zoekt ook de kunstenaar meer aardse bescheiden sferen op. Als een manager bestiert hij zijn eigen creatief bedrijf. In de tijd van Edmond Verstraeten is het kunstenaarsschap heroïsch en eenzaam. Voorbeelden daarvan zijn trouwens legio al is de ballingschap van Paul Gauguin wel heel markant.

__________________________________ Gevelde bomen - 1940 - 100 x 62

Veel van wat hiervoor wordt geopperd, is van toepassing op de Waaslandse schilder Edmond Verstraeten. Naaste familieleden spreken nog steeds met ontzag over hun vader of grootvader. Er wordt zonder meer naar de zonderlinge verschijning die Verstraeten moet zijn geweest, opgekeken. Op zijn domein Dommel in Sombeke waar hij sinds 1900 verbleef, voelde hij zich een heer temidden van de weelderige natuur die hem omringde. De kunstenaar bracht in deze schilderachtige omgeving het grootste deel van zijn leven door. Ver van de steedse wereld. Ver ook van de artistieke epicentra Brussel, Antwerpen of Gent. En nog verder van het mondiale Parijs. In deze paradijselijke natuur van het Waasland koesterde hij zijn Tostoljaanse idealen, aanbad hij de natuur en huldigde hij een pantheïstische levensopvatting. Hij schiep als een kleine god zijn eigen kosmos. Zelf zag hij zich als een “kunstenaar, in liefde tot de schepper gerdeven”. Wie het globale werk van de schilder bekijkt merkt zijn grote voorliefde voor het landschap en de taak die daarin voor de mens is weggelegd. Het zijn zonder meer bekoorlijke doeken waarin hij als een metreoloog de kilte van de winter in een schilderkunstig equivalent van losse toetsen weet om te zetten. Schilderen kon de man. Hij bezat een goede vaart in zijn penseelstreken en borstelde trefzeker de flora langs een kabbelend beekje of de gevelde canada’s in het bos, de atmosferische winterlucht, de dreiging van een naderend onweer. Schilderen deed hij ter plaatse zoals de schilders van Barbizon en Tervuren het hem een generatie eerder had voorgedaan.

__________________________________ Rivier met binnenschepen - 1933 - 100 x 55

De schilderijen die vandaag zijn tentoongesteld bevestigen andermaal het artistieke temperament van Verstraeten. Ze dagtekenen allen uit de jaren dertig. Verstraeten was toen over de zestig, omzeggens in de nadagen van zijn kunstzinig leven. In artistiek opzicht teerde hij op het succes uit vroegere dagen. Bij hem heerste nog altijd het honkvaste geloof in de oppermacht van de natuur. Aan abstracties had hij geen nood en hield hij zich zo dicht mogelijk aan de realiteit die hij vertaalde in brede lyrische toetsen. Ze getuigen van een beheerst meesterschap, van métier. De maatschappelijke omwenteling die intussen had plaatsgevondenen de vele artistieke experimenten uit die tijd, hadden op Verstraeten geen greep. De glorieuze tijd van vernieuwing en het daarop spetterende succes had de bezadigde zestiger inmiddels ver achter zich gelaten. Het is in dit kunsthistorisch perspectief dat we het werk van Edmond Verstraeten moeten situerenen begrijpen. Samen met Van de Velde, Van Rysselberghe, Heymans, Claus e. a. behoorde hij omstreeks de eeuwwisseling tot de hemelbestormende smaakmakers van impressionisme en luminisme. De grote Franse vernieuwing in de schilderkunst. Daaraan gaven de nieuwlichters een herkenbare Belgische toets. Het efemere van de Fransen werd ingeruild voor een sterke zin voor materie, vorm en kleur. Een visie die zijn wortels had in de rijke schilderstraditie van ons land. Hoe ingrijpend deze nieuwe aanpak moet zijn geweest loopt als een rode draad door zijn oeuvre. Want tot in de jaren dertig achtervolgt Verstraeten het licht met zo nu en dan een expressionistische uithaal. Zoals in het werk “Nacht” waar geëxalteerd blauw de avondhemel overspant. Het is een in het oogspringend werk omwille van zijn hevige kleurschittering en achterliggende symboliek. Op het schilderij “Rivier met binnenschepen” (1933) maakt dan weer een prachtig transparant blauw zich meester van het linnen. De idyllische situatie wordt heimelijk verstoord door opdoemende nieuwbouw op de achtergrond. Het is een van die zeldzame werken waarop Verstraeten ons een glimp gunt van een oprukkende realiteit die het uitzicht van de natuur een drastische wending zal geven. Het ideaal gedachte landschap lijdt op dat ogenblik schipbreuk en kan niet langer gelden als metafoor van een ideale maatschappij zoals Verstraeten die zich wellicht had voorgesteld. Ook een grote droom wordt al eens verstoord. Phillip Willaert Lic. Kunstgeschiedenis

Hoe fijn subtiel verrscholen achter ‘t jonge ontluikende groen Sombeke nestelt zich in ‘t verschiet van de lente _____________________________________ Lentezicht op Sombeke - 1935 - 76 x 35

Gezeten aan de rand van het overstroomde kloosterbroek. Een pikkel van mijn schildersezel moet contact houden met het water. Alsof het water langsdaar mijn doek helpt vullen. _____________________________________ Kloosterbroek onder water - 1938 - 100 x 80

Kabbelend en huppelend drijft de wind de wolken voorbij doet de bladeren van de bomen ritselen koe of paard ‘t en trekt het zich niet aan ____________________________________ Zomerlandschap met paard en koeien - 1934 - 100 x 75

Den dries schudt zijn versleten zomerbladeren. Het kleurt mijn schiderij met de meest onmogelijke herfstkleuren. Mijn borstels en pallet worden er bijna gek van. ____________________________________ Herfst over Sombeke - 1932 - 130 x 67

Waasmunster in de greep van het naakte avondlijke winterkluwen Het is alsof de natuur de dag niet slapen wil laten gaan ___________________________________ Zonsondergang over Waasmunster - 1930 - 125 x 115

Hoe kan men genieten van mijn schoonheid, ik die gebogen ga onder die zware vracht ‘kan zelf geen beschutting geven aan de pauwen en toch hebben ze winterpret _____________________________________ Winterromantiek - 1930 - 112 x 101

Bâmis Leve de woest aanrukkende wind! Leve de vrijheid! Leve het leven! ‘t Is bamis geworden en de wind viert feestdag! Genot, lijf aan lijf te vechten tegen u, ontembare woestaard!. . . Fragment uit “HET NATUURLIKE JAAR” door Edmond Verstraeten _____________________________________ Onweer - 1925 - 100 x 45

Waarom moest ik Heimolen zo groot maken Waarom moest ik hier een vredig tafereel van maken Is het omdat het zo klein dicht bij de grote stad ligt Het zal er wel iets mee te maken hebben. ____________________________________ Heimolen - 1920 - 203 x 153

Bloemen in mijn gezin Hilda Dit is, oogst van mijn leven en het gelukkig zijn met “mijn leven” _____________________________________ Hilda met bloemen - 1934 - 80 x 100

De morgen heeft de sneeuw nog niet beroert In café “Den Hert” zijn nog geen klanten. Alleen de schaduw verraad den ochtend. ____________________________________ Den Hert in de sneeuw - 1939 - 100 x 35

‘t Is lente, ‘t is lente, de pinksterblommen tooien de naaktheid van de oevers aan de sloot. ____________________________________ Lente in de Meersen - 1935 - 58 x 40

Men noemt mij “De Houthakker” En dat ziet toch iedereen zeker! Maar ik ben moe en dat voel ik. ‘t Warme huis met vrouw en kind verbleiden mijn gemoed ____________________________________ Houthakker - 1930 - 152 x 200

Het sneeuwde deze nacht De wolken snellen weg Alsof ze bang zijn van de nieuw herboren dag In Tielrode ____________________________________ Tielrode broek - 1940 - 61 x 51

De warmte van de avondlucht doet de lucht trillen, het wordt stil. Alleen de lichten van de huizen verstoren deze avond. _____________________________________ Molen van Elversele - 1924 - 125 x 60

Onder dunne wintertakken dragen de canadabomen lange witte kousen. Uit ongebundeld werk van Dr. Jolie Raymond ____________________________________ Kraaien in de sneeuw - 1930 - 112 x 101

… Huiverend sta ik alleen in de nacht! Edoch duizende sterrebeelden blinken daar hoog en troostend, aanmoedigend doen teken; wenken weenend, wenken lachend … Uit “HET NATUURLIKE JAAR” Edmond Verstraeten _____________________________________ Nacht - Hoeve - 1936 - 100 x 80

In de schimmige tweelichtdans liggen al die neergevallen reuzen, de groengelokte kop in ‘t land, stil te snikken, - ellendig als vrouwenwanhoop op een versgevulde graf! grote omgelukskinderen op hun moeders borst! Hoe toch lieten die trotsen zich vernederen! Uit het “NATUURLIKE JAAR” Edmond Verstraeten ____________________________________ Na den “oogst” - 1930 - 125 x 65

Colofon Organisatie : Stichting Edmond Verstraeten, Sombekedries 3, 9250 Waasmunster Supervisie : Jan Van Hoorick, voorzitter Auteur : Filip Willaert, Lic. Kunstgeschiedenis Fotografie : Artitec, Zele Drukwerk : Ketels DM Group, Temse Technische realisatie: Eric Rumes Frank Van Hoorick Realisatie CD-rom. : Eric Rumes Bram Rumes .

De realisatie van deze tentoonstelling kwam tot stand met de financiele steun van Scheerders Van Kerckhove Sint Niklaas Optimus Instruments Temse Waasland Motor Temse Generale Bank, Chambord Sint Niklaas Garage Verhulst Bazel Eural Unispar, De Beleyr Temse Eural Sombeke Waasmunster Gallerij De Vuyst Lokeren Ook kregen wij steun van : Baert Etienne, fotografie, Waasmunster - Verzekeringen Vanheule, Zele - Centrum Garage, Temse - Beton De Bonte, Hamme Sint-Anna - KB, Waasmunster - Antiek Gallerij Vincke, Tielrode - Chantilly Belgian Chocolats, Baasrode - Brandstoffen Gabriëls, Hofstade - Generale Bank, Waasmunster.

Er blijft ons enkel allen te bedanken, welke hiervoor nog niet vernoemd werden, de zogenaamde stille werkers; waar wij mochten op rekenen tijdens de realisatie van deze tentoonstelling. Zonder diegene die hun schilderijen belangeloos ter beschikking hebben gesteld was deze geslaagde tentoonstelling ook niet mogelijk geweest. Wij hopen in de toekomst op hen, en nog op velen meer, beroep te mogen doen.

Er wordt enkel nog gezocht om de franstalige tekst in te voeren.