Economie een inleiding Hoofdstuk 6 De consument S

Inhoud 1. De budgetbeperking Een verandering van het budget 1. 2 Een verandering van

Inhoud 3. De keuze van de consument 3. 1 3. 2 3. 3 3.

1. De budgetbeperking Consument beschikt over gegeven budget (y) § Prijsnemer: kan evenwicht, noch

Figuur 6. 1: budgetrechte en budgetverzameling q 2 boeken 6 W A S 4

1. De budgetbeperking Een verandering van het budget 1. 2 Een verandering van de

1. 1 Een verandering van het budget § Verhoging budget = verruiming keuzemogelijkheden •

Figuur 6. 2: een verhoging van het budget q 2 boeken 7 budget =

1. 2 Een verandering van de relatieve prijs § Wijziging in relatieve prijs (bv.

q 2 boeken 5 dvd kost 15 euro dvd kost 25 euro 0 Economie,

1. 3 Een proportionele verandering van alle prijzen § Beide prijzen wijzigen evenveel: speciaal

2. De voorkeuren van de consument 2. 1 2. 2 2. 3 2. 4

2. 1 Veronderstelling 1: volledigheid van de voorkeurordening § Rationele consument kan steeds alle

Figuur 6. 4: een indifferentiecurve q 2 boeken Bz T Z Iz Sz q

Figuur 6. 5: een indifferentiekaart q 2 boeken X Ix Z ‘beter dan’-richting Iz

2. 2 Veronderstelling 2: de voorkeurordening is transitief Impliceert dat de consument op een

Figuur 6. 6: snijdende indiff erentiecurven voldoen niet aan transitiviteit q 2 boeken T

2. 3 Veronderstelling 3: niet-verzadiging van de voorkeurordening § Consument heeft liever meer goederen

2. 4 Veronderstelling 4: convexiteit van de voorkeurordening Consument verkiest meer variatie boven minder

Figuur 6. 7: een convexe voorkeurordening q 2 boeken T BT Z ‘beter dan’-richting

2. 5 De marginale substitutievoet § Dat indifferentiecurves convex naar oorsprong zijn, geeft extra

Figuur 6. 8: de marginale substitutievoet q 2 boeken A ∆q 1 Z’ Z

2. 5 De marginale substitutievoet MSV drukt voorkeur consument uit: bereidheid tot betalen (BTB)

3. De keuze van de consument 3. 1 3. 2 3. 3 3. 4

3. 1 Welke goederenbundel kiest de consument? § Consument kiest die bundel die •

Figuur 6. 9: de keuze van de consument als nietverbeterbare keuze q 2 boeken

3. 1 Welke goederenbundel kiest de consument? § Snijpunt van budgetrechte met indifferentiecurve kan

Figuur 6. 10: een verbeterbare keuze is geen evenwicht q 2 boeken S A

3. 2 Verschuivingen van het evenwicht: budgetwijzigingen § Evenwijdige verschuiving budgetrechte • Punt E

Figuur 6. 11: gevolgen van een stijging van het budget q 2 boeken A’

Figuur 6. 12: gevolgen van een daling van het budget bij inferieure goederen q

3. 3 Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen § Prijsdaling leidt tot wenteling budgetrechte •

Figuur 6. 13: gevolgen van een prijsdaling van dvd’s q 2 boeken A vraag

3. 3 Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen § Prijseffect (-F’F) valt uiteen in •

Figuur 6. 14: ontbinding van het totale prijseffect q 2 boeken A G” G’

3. 4 Grafische afleiding van de partiële vraagcurve Verband tussen vraag naar goed en

Figuur 6. 15: de partiële vraag van een individuele consument q 2 boeken I

3. 5 Individuele vraagfuncties Vraag naar elk goed in goederenbundel kunnen we uitdrukken als

4. Van de individuele vraag naar de marktvraag Marktvraag geeft weer hoe de totale

Figuur 6. 16: afleiding van de marktvraag p p V 1 B V 1

5. Is de consument rationeel? Rationeel betekent dat consument alle bundels kan ordenen volgens

5. Is de consument rationeel? § Browning en Chiappori • Rationaliteitshypothese toetsen obv Canadese

Slides: 52

Download presentation

Economie, een inleiding Hoofdstuk 6 De consument © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Inhoud 1. De budgetbeperking Een verandering van het budget 1. 2 Een verandering van de relatieve prijs 1. 3 Een proportionele verandering van alle prijzen 1. 1 2. De voorkeuren van de consument 2. 1 2. 2 2. 3 2. 4 2. 5 Veronderstelling 1: volledigheid van de voorkeurordening Veronderstelling 2: de voorkeurordening is transitief Veronderstelling 3: niet-verzadiging van de voorkeurordening Veronderstelling 4: convexiteit van de voorkeurordening De marginale substitutievoet Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 2/max

Inhoud 3. De keuze van de consument 3. 1 3. 2 3. 3 3. 4 3. 5 Welke goederenbundel kiest de consument? Verschuivingen van het evenwicht: budgetwijzigingen Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen Grafische afleiding van de partiële vraagcurve Individuele vraagfuncties Van de individuele vraag naar de marktvraag 5. Is de consument rationeel? 4. Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 3/max

1. De budgetbeperking Consument beschikt over gegeven budget (y) § Prijsnemer: kan evenwicht, noch prijs beïnvloeden § Goederenbundel bestaat uit 2 goederen § • Dvd’s (q 1) • Boeken (q 2) § Consument kan niet meer kopen dan zijn budget § Voor gegeven hoeveelheid dvd’s is maximaal aantal boeken § Helling en intercept zijn afhankelijk van budget en prijzen Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 5/max

Figuur 6. 1: budgetrechte en budgetverzameling q 2 boeken 6 W A S 4 2 budgetverzameling R T 1 0 budgetrechte Z 2 4 6 B 8 10 Economie, een inleiding 2017 06 – De consument q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 6/max

1. De budgetbeperking Een verandering van het budget 1. 2 Een verandering van de relatieve prijs 1. 3 Een proportionele verandering van alle prijzen 1. 1 Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 7/max

1. 1 Een verandering van het budget § Verhoging budget = verruiming keuzemogelijkheden • Groter intercept • Helling onveranderd § Bundels in gekleurde oppervlakte worden bereikbaar Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 8/max

Figuur 6. 2: een verhoging van het budget q 2 boeken 7 budget = 210 euro 5 budget = 150 euro 0 Economie, een inleiding 2017 10 06 – De consument 14 q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 9/max

1. 2 Een verandering van de relatieve prijs § Wijziging in relatieve prijs (bv. dvd’s worden duurder) • Intercept onveranderd • Helling wordt kleiner § Bundels in gekleurde driehoek worden onbetaalbaar Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 11/max

q 2 boeken 5 dvd kost 15 euro dvd kost 25 euro 0 Economie, een inleiding 2017 6 06 – De consument 10 q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 12/max

1. 3 Een proportionele verandering van alle prijzen § Beide prijzen wijzigen evenveel: speciaal geval • Intercept wijzigt • Helling onveranderd Zelfde effect als budgetwijziging § Wat als ook budget proportioneel verandert? § § Nominale eenheid waarmee we prijzen en inkomens meten, heeft geen invloed op reële bestedingsmogelijkheden • bv. overgang van Belgische frank naar euro • Afwezigheid van geldillusie Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 14/max

2. De voorkeuren van de consument 2. 1 2. 2 2. 3 2. 4 2. 5 Veronderstelling 1: volledigheid van de voorkeurordening Veronderstelling 2: de voorkeurordening is transitief Veronderstelling 3: niet-verzadiging van de voorkeurordening Veronderstelling 4: convexiteit van de voorkeurordening De marginale substitutievoet Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 15/max

2. 1 Veronderstelling 1: volledigheid van de voorkeurordening § Rationele consument kan steeds alle goederenbundels ordenen volgens zijn voorkeur. Bv. • Consument verkiest goederenbundel Z boven T • Consument verkiest goederenbundel T boven Z • Consument is indifferent tussen T en Z § Drie deelverzamelingen: • Alle bundels in Iz zijn even goed als Z • Alle bundels in Bz zijn ‘beter dan’ Z • Alle bundels in Sz zijn ‘slechter dan’ Z Indifferentiecurve vormt scheidingslijn tussen Bz en Sz § Verzameling alle indifferentiecurven= indifferentiekaart § Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 16/max

Figuur 6. 4: een indifferentiecurve q 2 boeken Bz T Z Iz Sz q 1 dvd’s 0 Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 17/max

Figuur 6. 5: een indifferentiekaart q 2 boeken X Ix Z ‘beter dan’-richting Iz 0 Economie, een inleiding 2017 q 1 dvd’s 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 18/max

2. 2 Veronderstelling 2: de voorkeurordening is transitief Impliceert dat de consument op een logisch-consistente manier keuzes maakt § Voorkeuren zijn transitief als de consument bundel Z boven bundel R verkiest, als hij Z boven T verkiest en T boven R § Indifferentiecurven kunnen elkaar nooit snijden § • Goederenbundel kan niet even goed bevonden worden als andere bundel en strikt beter zijn dan die andere bundel Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 20/max

Figuur 6. 6: snijdende indiff erentiecurven voldoen niet aan transitiviteit q 2 boeken T R I 2 Z ‘beter dan’-richting I 1 0 Economie, een inleiding 2017 q 1 dvd’s 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 21/max

2. 3 Veronderstelling 3: niet-verzadiging van de voorkeurordening § Consument heeft liever meer goederen dan minder • Betekent niet dat een bundel met kleinere hoeveelheid nooit geprefereerd kan worden boven een met grotere hoeveelheid • Is wel slechts mogelijk als kleinere aantal dvd’s bv. gecompenseerd wordt door groter aantal boeken Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 23/max

2. 4 Veronderstelling 4: convexiteit van de voorkeurordening Consument verkiest meer variatie boven minder variatie § Impliceert dat indifferentiecurves convex zijn naar oorsprong § • Bundels op lijnstuk TR worden verkozen boven T en R Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 25/max

Figuur 6. 7: een convexe voorkeurordening q 2 boeken T BT Z ‘beter dan’-richting R 0 Economie, een inleiding 2017 06 – De consument q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 26/max

2. 5 De marginale substitutievoet § Dat indifferentiecurves convex naar oorsprong zijn, geeft extra info over structuur van voorkeuren consument • Overgang van Z naar R § consument is bereid AB boeken af te staan voor 1 dvd extra (EF) § Verhouding is substitutievoet § Voor zeer kleine wijzigingen: marginale substitutievoet (MSV) § MSV in bundel Z wordt weergegeven door helling van raaklijn aan indifferentiecurve in Z Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 28/max

Figuur 6. 8: de marginale substitutievoet q 2 boeken A ∆q 1 Z’ Z ∆q 2 R B C D 0 Economie, een inleiding 2017 ‘beter dan’-richting T ∆q 1 V MSV(Z) E F 06 – De consument G ∆q 2 H Iz q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 29/max

2. 5 De marginale substitutievoet MSV drukt voorkeur consument uit: bereidheid tot betalen (BTB) voor dvd’s in termen van boeken § Negatief indien beide goederen gewenst zijn § Dalende MSV in absolute waarde impliceert dalende BTB § Naarmate consument meer boeken heeft, wil consument steeds minder dvd’s opgeven voor extra boeken § Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 30/max

3. De keuze van de consument 3. 1 3. 2 3. 3 3. 4 3. 5 Welke goederenbundel kiest de consument? Verschuivingen van het evenwicht: budgetwijzigingen Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen Grafische afleiding van de partiële vraagcurve Individuele vraagfuncties Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 31/max

3. 1 Welke goederenbundel kiest de consument? § Consument kiest die bundel die • budgettair haalbaar is • op zo ver mogelijk naar rechtsboven gelegen indifferentiecurve ligt § In raakpunt E is helling budgetrechte gelijk aan raaklijn aan indifferentiecurve (noodzakelijke voorwaarde) • MSV = rico budgetrechte • MSV = minus prijsverhouding Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 32/max

Figuur 6. 9: de keuze van de consument als nietverbeterbare keuze q 2 boeken A F Z M E I I 1 ‘beter dan’-richting I 2 G I 3 0 Economie, een inleiding 2017 H 06 – De consument B q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 33/max

3. 1 Welke goederenbundel kiest de consument? § Snijpunt van budgetrechte met indifferentiecurve kan geen optimum zijn • Mogelijkheid tot verbetering voor elke betaalbare bundel waar helling raaklijn aan indifferentiecurve niet gelijk is aan helling budgetrechte • Herschikken budget om hogere curve te bereiken § Wat gebeurt er als budget of prijzen van goederen veranderen? Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 34/max

Figuur 6. 10: een verbeterbare keuze is geen evenwicht q 2 boeken S A gewenste compensatie T B V verkregen compensatie W ‘beter dan’-richting 0 Economie, een inleiding 2017 F 06 – De consument G H B q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 35/max

3. 2 Verschuivingen van het evenwicht: budgetwijzigingen § Evenwijdige verschuiving budgetrechte • Punt E is geen evenwicht meer • Grotere keuzemogelijkheden • In E’ verbruikt consument grotere hoeveelheid van beide goederen § Verschil tussen normale en inferieure goederen • Ligging indifferentiecurven (en dus voorkeuren) Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 37/max

Figuur 6. 11: gevolgen van een stijging van het budget q 2 boeken A’ M A vraag naar boeken neemt toe E’ J’ budget neemt toe E J G 0 H H’ B vraag naar dvd’s neemt toe Economie, een inleiding 2017 06 – De consument B’ I 2 I 1 q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 38/max

Figuur 6. 12: gevolgen van een daling van het budget bij inferieure goederen q 2 witte producten A M budget neemt af t. g. v. recessie A’ vraag naar witte producten neemt toe J’ E’ E J I 1 I 2 G 0 H’ B’ H B vraag naar merkproducten neemt af Economie, een inleiding 2017 06 – De consument q 1 merkproducten André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 39/max

3. 3 Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen § Prijsdaling leidt tot wenteling budgetrechte • Grotere keuzemogelijkheden • Doet vraag naar dvd’s toenemen § Uitzondering: Giffen-goederen • Prijsstijging leidt tot grotere gevraagde hoeveelheid, ceteris paribus • Hangt af van voorkeuren en ligging budgetrechte • Zijn heel uitzonderlijk: prijsstijging leidt meestal tot afname vraag Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 41/max

Figuur 6. 13: gevolgen van een prijsdaling van dvd’s q 2 boeken A vraag naar boeken neemt af M EE G E’ G’ I 2 G I 1 prijs van dvd’s daalt 0 F B F’ vraag naar dvd’s neemt toe Economie, een inleiding 2017 06 – De consument B’ q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 42/max

3. 3 Verschuivingen van het evenwicht: prijswijzigingen § Prijseffect (-F’F) valt uiteen in • Substitutie-effect (-F’’F): wanneer dvd’s duurder worden, wordt het voor consument interessanter om minder relatief duur geworden dvd’s en meer relatief goedkoop geworden boeken aan te schaffen • Inkomenseffect (-F’F’’): koopkracht van het budget verkleint § Normale goederen: substitutie- en inkomenseffect werken in zelfde richting • Prijsstijging doet gevraagde hoeveelheid dvd’s afnemen § Giffengoederen: inkomenseffect werkt substitutie-effect tegen • Inkomenseffect maakt totale prijseffect positief § Ontbinding is conceptueel • Substitutie-effect of Slutsky-effect: laat toe om theorie consumentengedrag empirisch te toetsen Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 43/max

Figuur 6. 14: ontbinding van het totale prijseffect q 2 boeken A G” G’ E” E’ E G I 1 I 2 0 F’ F” B’ F B (totale) prijseffect q 1 dvd’s substitutie-effect inkomenseffect Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 44/max

3. 4 Grafische afleiding van de partiële vraagcurve Verband tussen vraag naar goed en de eigen prijs van dat goed, ceteris paribus § Bovenste paneel: budgetrechte laten kantelen door steeds lagere prijzen voor dvd’s § Onderste paneel geeft individuele vraag naar dvd’s: voor elke prijs de gevraagde hoeveelheid op basis van voorkeuren, budgetbeperkingen en keuzes in bovenste paneel § Engel-curve kan op gelijkaardige manier afgeleid worden § Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 46/max

Figuur 6. 15: de partiële vraag van een individuele consument q 2 boeken I 1 A I 2 I 3 E E’ E” 0 F B F’ B’ F” B” q 1 dvd’s P 1 J P J’ P’ vraagcurve naar q 1 J” P” 0 Economie, een inleiding 2017 F 06 – De consument F’ F” q 1 dvd’s André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 47/max

3. 5 Individuele vraagfuncties Vraag naar elk goed in goederenbundel kunnen we uitdrukken als functie van de prijs van dat goed, de prijzen van andere goederen en beschikbare budget § Vraagfuncties van twee goederen: § § Uniek verband tussen voorkeuren en vorm vraagfuncties Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 49/max

4. Van de individuele vraag naar de marktvraag Marktvraag geeft weer hoe de totale gevraagde hoeveelheid van een goed evolueert als de prijs van een goed wijzigt § Voor elke prijs de individuele gevraagde hoeveelheden van elke consument optellen § Bij drie consumenten § § Marktvraag goed 1 voor gegeven prijzen en inkomens § Horizontale sommering Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 50/max

Figuur 6. 16: afleiding van de marktvraag p p V 1 B V 1 C p p V 1 A p’ p’ p” 0 V 1 p” A B B’ A’ B” C Economie, een inleiding 2017 C” A” C’ 06 – De consument individuele vraag naar dvd's 0 A + B + C A’ + B’ + C’ A” + B” + C” marktvraag naar dvd's André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 51/max

5. Is de consument rationeel? Rationeel betekent dat consument alle bundels kan ordenen volgens zijn voorkeur en dat die voorkeuren transitief zijn § Realistische veronderstelling? § Toetsen adhv substitutie-effect § • negatief bij prijsverhoging • gelijk aan verschil totale prijs- en inkomenseffect • prijs- en inkomenseffect kunnen achterhaald worden via geobserveerd keuzegedrag obv huishoudbudgetonderzoeken § Stone • Macro-economische consumptiedata Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 52/max

5. Is de consument rationeel? § Browning en Chiappori • Rationaliteitshypothese toetsen obv Canadese micro-data • Drie groepen § Mannelijke alleenstaanden § Vrouwelijke alleenstaanden § Koppels • Voor koppels is rationaliteitshypothese problematisch § vereenvoudiging van een beslissingnemer per gezin te sterk § meerpersoonsgezinnen Economie, een inleiding 2017 06 – De consument André Decoster & Erwin Ooghe (red. ) Universitaire Pers Leuven 53/max