Economie een Inleiding Hoofdstuk 20 De vraagzijde de

Economie, een Inleiding Hoofdstuk 20: De vraagzijde: de reële sfeer ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 1

De vraagzijde: de reële sfeer § Hoofdstuk 16: l Onderscheid tussen § Langetermijngroei § Schommelingen van economische activiteit rond die langetermijngroei § Hoofdstuk 17: l Modellen die verklaringen proberen te geven voor langetermijngroei (Solow-model en Romer-model) § Vanaf dit hoofdstuk: l Aandacht op fluctuaties in economische activiteit rond die langetermijngroei ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 2

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 3

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 4

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 5

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Figuur 20. 2. : l l Links: algemeen AV-AA-model § Schommelingen in economische activiteit en in algemeen prijspeil verklaren door verschuivingen van AV-curve en AA-curve § Hoofdstuk 23 Rechts: speciaal geval van AV-AA-model § John Keynes: werking van economie analyseren bij gegeven algemeen prijsniveau § Hoofdstuk 21 ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 6

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 7

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Boek: The General Theory of Employment, Interest and Money: l l Centrale stelling: tekort aan globale vraag – effectieve vraag – kan leiden tot langdurige periodes van werkloosheid General Theory: crisissituaties ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 8

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Veronderstelling van constant prijspeil: l Onderscheid tussen nominale grootheden en reële grootheden verdwijnt § Nominale grootheden: lopende prijzen § Reële grootheden: prijzen van basisjaar l Y: nominaal product l Q: reëel product l g. Y: nominale groei: som reële groei (g. Q) en inflatie (∏) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 9

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Indien prijzen niet veranderen: l l Nominale groei = reële groei Prijsindex P = 1 (of 100%) § Nominaal product = reëel product ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 10

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Voorbeeld: financieel-economische crisis: l l l Vertrouwenscrisis bij consumenten, producenten en kredietverstrekkers Ineenstorting AV Ondernemingen werkten niet meer op volle kracht § Output kan stijgen zonder dat prijzen dat ook doen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 11

1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil § Dit is analyse van vraagzijde: l l l Nationale bestedingen opsplitsen in verschillende componenten (~ Hoofdstuk 15) Veranderingen in componenten van AV verklaren veranderingen in economische activiteit Zie Linkerdeel Figuur 20. 1. ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 12

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 13

2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid § Gesloten economie zonder overheid l Vraagcomponenten: enkel consumptie van gezinnen en investeringen van bedrijven: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 14

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 15

2. 1. De private consumptie § Overheid buiten beschouwing: l Beschikbaar inkomen Yb = nationaal inkomen Y § Constant prijspeil: l Nationaal inkomen Y = reëel nationaal inkomen Q ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 16

2. 1. De private consumptie § Algemene relatie tussen consumptieve bestedingen en beschikbaar inkomen: § Specifieke lineaire vorm: § Voorbeeld empirische relatie Figuur 20. 3. : ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 17

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 18

2. 1. De private consumptie § Opmerkingen l l Richtingscoëfficiënt c = marginale consumptiequote Intercept C 0 = autonome consumptie § Consumptie-uitgaven onafhankelijk van beschikbaar inkomen § Veranderingen in intercept doen lineaire functie verschuiven ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 19

2. 1. De private consumptie § Opmerkingen: l Beschikbaar inkomen = Consumeren + Sparen l Spaarfunctie § Na herschrijven: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 20

2. 1. De private consumptie § Opmerkingen l Gemiddelde consumptiequote § Totale consumptie-uitgaven beschikbaar inkomen per eenheid § Bij lineaire consumptiefunctie met C 0 > 0 is gemiddelde consumptiequote steeds groter dan marginale consumptiequote ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 21

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 22

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Gewenste investeringen versus feitelijke investeringen l l l Gewenste investeringen § Investeringen ex ante, gewenste investeringen, I Feitelijke investeringen § Investeringen ex post § Inclusief (ongewenste) voorraadveranderingen Verschil schuilt in ongewenste voorraadveranderingen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 23

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 24

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Figuur 20. 4. : l l Investeringsuitgaven fluctueren sterk In 2002: investeringen namen af met 5% In 2004: investeringen stegen met 9% Over hele periode verschillende uitschieters tot 20% onder en boven ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 25

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Investeringsbeslissing l Toekomstige opbrengsten actualiseren § Voorbeeld: berekening actuele waarde van bedrag S, dat na n jaren beschikbaar zal zijn: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 26

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Investeringsbeslissing l Voorbeeld: nieuwe machine die 1000 euro kost § Verwachte opbrengst in elk van drie volgende jaren bedraagt 400 euro § Netto actuele waarde van investering § Opbrengst > Kost: rendabele investering ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 27

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Investeringsbeslissing: l Factoren die NAW beïnvloeden: § 1) Intrestvoet: negatieve impact § 2) Prijs van kapitaalgoederen: negatieve impact § 3) Verwachte (toekomstige) opbrengsten: positieve impact Verwachtingen, ook ‘animal spirits’ ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 28

2. 2. De investeringen van de bedrijven § Investeringen verklaren, endogeen § Investeringen niet verklaren, exogeen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 29

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 30

2. 3. De structurele vorm van een economisch model § Economisch model AV = AA = Y l l AV > nationaal product outputtekort § Bedrijven zullen voorraden verminderen en productie naar boven aanpassen AV < nationaal product outputoverschot § Bedrijven zullen voorraden uitbreiden en productie naar beneden aanpassen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 31

2. 3. De structurele vorm van een economisch model § Figuur 20. 5. : l l Nationaal inkomen hangt af van private consumptie Private consumptie hangt zelf af van nationaal inkomen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 32

2. 3. De structurele vorm van een economisch model ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 33

2. 3. De structurele vorm van een economisch model ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 34

2. 3. De structurele vorm van een economisch model § Voorbeeld: l Consumptiefunctie l Bijhorende spaarfunctie l Investeringen exogeen, bijvoorbeeld: 50 miljard euro: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 35

2. 3. De structurele vorm van een economisch model § Endogene versus exogene variabelen l l Endogeen: door model verklaard § Y, Yb, C, I, AA en AV Exogeen: buiten model bepaald § Exogene gewenste investeringen § Parameters § Marginale consumptiequote § Autonome consumptie ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 36

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 37

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 38

2. 4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld § Beschouw Tabel 20. 2. : l Voorbeeld § Y = 100, AV = 150: AV > Y: geen evenwicht, economische activiteit zal toenemen § Y = 150, AV = 187, 5: AV > Y: geen evenwicht, economische activiteit zal toenemen § Y = 300, AV = 300: AV = Y: evenwicht ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 39

2. 4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld § Alternatieve manier om evenwicht voor te stellen: § Herschrijven geeft: § Evenwicht: sparen = investeren l l Investeringen > sparen AV > AA productie wordt uitgebreid Sparen > investeringen AA > AV productie krimpt in ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 40

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 41

2. 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld § Evenwicht vinden: ‘Trial-and-error’-proces ? § Twee oplossingen: l l Grafisch Algebraïsch ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 42

2. 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld § Grafisch (Figuur 20. 6. ) l l Aanbod voorgesteld door 45 -gradenrechte § AA = Y Evenwicht tussen AA en AV wordt bereikt in snijpunt E § Nationaal inkomen van 300 § AA wordt dan juist opgenomen door AV Nationaal inkomen < 300 § AV > AA Nationaal inkomen > 300 § AV < AA § Grafische oefening kan ook worden uitgevoerd via vergelijking investeren / sparen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 43

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 44

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 45

2. 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering § Algebraïsche oplossingsmethode (Tabel 20. 1. ) l Stelsel van zes vergelijkingen oplossen Na substitutie l Gereduceerde vorm l ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 46

2. 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering § Spaarparadox: l l l Wanneer consumenten weinig vertrouwen hebben in toekomst, zullen ze meer sparen, zodat C 0 of c kleiner wordt Meer sparen vermindering AV en inkomen Negatief effect op evenwichtsinkomen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 47

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 1. 2. 3. 4. De private consumptie De investeringen van de bedrijven De structurele vorm van een economisch model Het evenwichtsniveau van de economische activiteit: numeriek voorbeeld 5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld 6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering 7. Comparatieve statica via multiplicator 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 48

2. 7. Comparatieve statica via multiplicator § Cijfervoorbeeld: l Consumptiefunctie blijft ongewijzigd Gewenste investeringen nemen toe van 50 tot 75 Oud evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm): l Nieuw evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm): l l ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 49

2. 7. Comparatieve statica via multiplicator § Cijfervoorbeeld: l l Verandering in evenwichtswaarde gelijk aan: Toename van evenwichtsoutput: § Veelvoud (hier: viervoud) van toename in vraagcomponent § Multiplicatormechanisme ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 50

2. 7. Comparatieve statica via multiplicator § Resultaat te veralgemenen tot: § Investeringsmultiplicator: l Geeft weer met hoeveel evenwichtsproductie toeneemt per euro bijkomende investeringen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 51

2. 7. Comparatieve statica via multiplicator § Verklaring multiplicatief effect l l l Terugkoppelingsmechanisme Keten van productie- en inkomenstoenamen verloopt als volgt: In algemene termen wordt dat: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 52

2. 7. Comparatieve statica via multiplicator § Verklaring multiplicatief effect l Som van meetkundige rij: l Als marginale consumptiequote tussen 0 en 1 ligt l Hoe hoger c, des te meer extra vraag er in elke opeenvolgende ronde terug in economie wordt geïnjecteerd, en des te groter multiplicator is ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 53

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 54

3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid § Reële sfeer in alle vier componenten: § Nagaan l l Hoe overheid niveau van economische activiteit kan beïnvloeden Impact van schokken in in- en uitvoer ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 55

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer 4. De multiplicator in een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 56

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Overheid heeft directe en indirecte impact op AV: l l Directe impact: overheidsuitgaven Indirecte impact: belastingen die beschikbaar inkomen en dus consumptie van gezinnen beïnvloeden § Overheidsbestedingen (G): l l Aankopen van goederen en diensten door overheid Wordt verondersteld exogeen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 57

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Belastingen (T): l Consumptie hangt af van beschikbaar inkomen en van belastingen: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 58

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Vereenvoudigde lineaire samenhang tussen alle betaalde belastingen en nationaal inkomen: l l t: marginale belastingvoet T 0: onafhankelijk van inkomen of uitgaven § Transfers die overheid aan gezinnen uitkeert: te interpreteren als negatieve belastingen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 59

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Onderscheid tussen belastingen en transfers: T = l l l Personenbelasting + Vennootschapsbelasting + Indirecte belastingen + Sociale zekerheidsbijdragen - Uitgekeerde transfers (negatieve belastingen) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 60

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Nieuw terugkoppelingseffect: belastingen zijn functie van Y l l s = (1 – c): spaarlek t: belastingslek ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 61

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Endogeniteit van overheidssaldo l l l Door endogeniteit belastingen D > 0 tekort D < 0 overschot ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 62

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Figuur 20. 7. : l l Hoe hoger nationaal product, hoe kleiner tekort op overheidsbegroting Intercept: structurele factoren Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 1 § Conjunctureel: Yt < YLT § Belastingsontvangsten nemen dan af § Tekort verslechtert: Dt > DLT Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 2 § Structureel: verschuiving van belastingsfunctie zelf § Exogene uitgaven toegenomen, of § Exogene componenten in belastingen verlaagd ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 63

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 64

3. 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag § Tabel 20. 3. : l l Outputgap en deficit voor 2006 en 2009 Spectaculaire inzinking van economische activiteit in 2009 sterk opgelopen overheidstekort Hoofdoorzaak daarvan waren sterk teruggelopen belastinginkomsten Voor politieke beoordeling van begrotingsbeleid § Vaak abstractie van conjunctuur ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 65

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 66

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer 4. De multiplicator in een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 67

3. 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag § Invoer van land hangt af van: l l l Niveau van economische activiteit en dus van inkomen in land zelf Evolutie van prijspeil in eigen land en in buitenland Evolutie van wisselkoers § Endogeniteit aan hand van lineaire functie: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 68

3. 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag § Uitvoer van land: vraag van rest van wereld § Uitvoer (= invoer van andere landen) exogeen l Doel: binnenlandse economische activiteit verklaren § Netto-uitvoer (of lopende rekening): ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 69

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer 4. De multiplicator in een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 70

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 71

3. 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer § Structurele vorm model, Tabel 20. 4. § Vergelijking AV na substituties § Gereduceerde vorm ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 72

3. 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer § Spaarquote (1 – c), belastingvoet t en invoerquote z verhogen negatief effect op nationaal product ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 73

3. 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer § Sparen: verschil tussen beschikbaar inkomen en consumptie: § Output Y moet gelijk zijn aan AV: § Na eliminatie van C: § Dit geeft alternatieve evenwichtsvoorwaarde ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 74

De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel 1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil 2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder overheid 3. Een meer realistisch model: een open economie met overheid 1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag 2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve vraag 3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de reële sfeer 4. De multiplicator in een open economie met overheid ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 75

3. 4. De multiplicator in een open economie met overheid § Investeringsmultiplicator: l Spaarlek + 2 bijkomende lekken § Belastingslek § Invoerlek § Strijd tegen recessie met l l Automatische stabilisatoren Discretionaire maatregelen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 76

3. 4. De multiplicator in een open economie met overheid § Over exacte hoogte van multiplicatoren is laatste woord nog niet gezegd l Er moet voldoende onderbenutte productiecapaciteit zijn § Feitelijke hoogte van multiplicatoren hangt af van heel veel empirische grootheden ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 77

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 78

3. 4. De multiplicator in een open economie met overheid § De recessie van 2009 en de naschokken werden verschillend aangepakt: l l Fiscale stimuli in China en VS Bezuinigingen in Europa § Een laboratorium voor economen § Blanchard & Leigh: l Vergelijking van de groeivoorspellingen (2010 -2011) bij het uitstippelen van de bezuinigingsmaatregelen in enkele Europese landen: § Multiplicator werd geschat op 0. 5 bij de voorspellingen § Groei werd hierdoor systematisch onderschat § Conclusie: multiplicator tussen 0. 9 en 1, 7 tijdens de crisis ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 20 – DE VRAAGZIJDE: DE REÊLE SFEER © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 79