Economie een Inleiding Hoofdstuk 16 Het BBP doorheen

Economie, een Inleiding Hoofdstuk 16: Het BBP doorheen tijd en ruimte ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 1

Het BBP doorheen tijd en ruimte § Vorig hoofdstuk: nationale rekeningen l Niveau van macro-economische grootheden § Dit hoofdstuk: evolutie van economische activiteit l l Reëel BBP (versus waarde en nominaal BBP) Verandering, groei § In euro’s § Procentueel § Met indexcijfer ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 2

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 3

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 4

1. Nominaal en reëel BBP § Aandacht voor evolutie van kwantiteiten, welvaart l l Prijswijzigingen buiten beschouwing Reëel BBP ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 5

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen 2. Kettingindices 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten 2. 3. 4. 5. De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 6

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 7

1. 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen § BBP tegen lopende prijzen, algemeen: § BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16. 1. (2011): § BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 8

1. 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen § Nominaal BBP l Vraag: Veranderingen BBP afkomstig van: § Veranderingen in hoeveelheden? § Veranderingen in prijzen? § Veranderingen in beide factoren? § Reëel BBP l l Focus op veranderingen in hoeveelheden Vergelijking doorheen tijd ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 9

1. 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen § BBP tegen prijzen basisjaar (reëel BBP), algemeen: § BBP tegen prijzen basisjaar, Tabel 16. 1. (2013): l Vergelijk met nominaal BBP (2013): ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 10

1. 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen § Tabel 16. 2. : lopende en constante prijzen: l l l Jaar 2000: nominaal BBP = reëel BBP Toename nominaal BBP mede door prijsstijgingen Jaar 2009: § Reëel BBP gedaald = recessie § Maar ook nominaal BBP gedaald ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 11

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 12

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen 2. Kettingindices 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten 2. 3. 4. 5. De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 13

1. 2. Kettingindices § Wegfilteren prijsveranderingen kan euvel worden over langere periode, omwille van l l Kwaliteitsverbetering doorheen tijd § Reële toegevoegde waarde Nood aan wegingscoëfficiënten § Relatieve waarde van economische activiteit § Marktprijzen: bereidheid tot betalen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 14

1. 2. Kettingindices § Preciezer beeld schetsen van (groei van) binnenlandse productie: l Techniek van ‘kettingprijzen’ § ‘spreidstand’ tussen basisjaar en jaar waarvoor men reëel BBP berekent vermijden § Keuze van constante prijzen voor elk jaar t: prijzen van het jaar voordien § Voorbeeld: reëel BBP van 2012 in kettingprijzen, referentiejaar 2005 ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 15

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen 2. Kettingindices 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten 2. 3. 4. 5. De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 16

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § Vergelijking doorheen ruimte: l l Hoge prijsverschillen BBP vergelijkbaar maken § Geproduceerde goederen en diensten in verschillende landen uitdrukken in gemeenschappelijke prijzen § Voorbeeld: Chinese yuan (‘CNY’) en Amerikaanse dollar § Of omgekeerd, ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 17

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § Vergelijkbaar BBP: l l Chinees BBP in eigen prijzen in Chinese yuan: Chinees BBP in eigen prijzen in Amerikaanse dollar (of, wegens koopkrachtpariteit, in Amerikaanse prijzen): ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 18

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § Koopkrachtpariteit: l l l Purchasing Power Parity (Theoretische) wisselkoers die ervoor zorgt dat aan onderstaande gelijkheid wordt voldaan: Nominale wisselkoersen geven immers niet noodzakelijk gelijkheid: § Voorbeeld: flesje parfum goedkoper in China dan in V. S. ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 19

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § In dergelijke gevallen l l PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers Bijgevolg: BBP China in PPP-dollars > BBP China in dollars via nominale wisselkoers: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 20

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § Arme landen l l Koopkracht dollar vaak groter dan nominale wisselkoers laat vermoeden BBP met nominale wisselkoersen vaak onderschat ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 21

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 22

1. 3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten § Tabel 16. 3. : l l Internationale vergelijking BBP’s per capita in 2011 Zonder en met correctie koopkrachtverschillen § Zonder PPP-correctie: Welvaartsniveau China 11% van dat van V. S. § Met PPP-correctie: Welvaartsniveau China 17% van dat van V. S. ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 23

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 24

2. De link tussen nominaal en reëel BBP § Nominaal BBP: § Reëel BBP: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 25

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidindex van het BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 26

2. 1. De BBP-deflator § BBP-deflator definiëren: l l Factor waar we volume-indicator Qt (reëel BBP) mee moeten vermenigvuldigen om tot Yt (nominaal BBP) te komen: BBP-deflator kan berekend worden als: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 27

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 28

2. 1. De BBP-deflator § BBP-deflator is prijsindex l Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen § Paasche-index § Gewichten: aandelen van goederen in BBP van lopend jaar ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 29

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidindex van het BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 30

2. 2. De Laspeyres-prijsindex § Alternatieve prijsindex l Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen § Laspeyres-index § Gewichten: aandelen van goederen in BBP van basisjaar ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 31

2. 2. De Laspeyres-prijsindex § Toepassing: consumptieprijsindex (CPI) l l l Voorgedefinieerde lijst van hoeveelheden (korf van goederen) Meting van maandelijkse veranderingen in kosten van levensonderhoud § Aan hand van kostprijs vastgelegde korf goederen en diensten Belangrijk om realistisch beeld te krijgen: § Samenstelling getuigenkorf regelmatig bijstellen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 32

2. 2. De Laspeyres-prijsindex § Tabel 16. 5. : l l l CPI voor 2004 (basisjaar), 2008 en 2013 Jaarlijkse cijfers: § Gemiddelde van maandelijkse indexcijfers Gezondheidsindex: geen schadelijke goederen zoals alcohol, tabak, autobrandstoffen, … ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 33

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 34

2. 2. De Laspeyres-prijsindex § Prijsindex van consumptie geregeld onderwerp van discussie (in België basis voor aanpassing van lonen en salarissen aan prijsevolutie); kritiek; l l l Consumptiekorf slechts om twee jaar aangepast § Systematische overschatting inflatie Consumptieprijsindex meet ook prijsstijgingen ten gevolge van kwaliteitsverbetering Eigenbelang regeringen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 35

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 1. De BBP-deflator 2. De Laspeyres-prijsindex 3. De hoeveelheidindex van het BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 36

2. 3. De hoeveelheidindex van het BBP § Nominaal BBP in indexvorm: § Product van Paasche-prijsindex en Laspeyres-volumeindex Qt: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 37

2. 3. De hoeveelheidindex van het BBP § Hoeveelheidindex Qt is Laspeyres-index: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 38

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 39

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 40

3. 1. Absolute en relatieve toename § Tabel 16. 6. : l l Absolute toename (kolommen 2 en 6): § Voorbeeld: absolute verandering reëel BBP Jaarlijks groeicijfer (kolommen 3 en 7): § Voorbeeld: procentuele groei reëel BBP § Voorbeeld: procentuele groei nominaal BBP ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 41

3. 1. Absolute en relatieve toename § Jaarlijks groeicijfer l l In procent: vermenigvuldiging met 100 Peruun: zonder vermenigvuldiging ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 42

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 43

3. 2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100 § Groeivoeten ook anders te schrijven: § Bijgevolg: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 44

3. 2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100 § Indexcijfer: Qt/Qt-1 x 100 l l 100, bij groeivoet in procent § Vertrekjaar/basisjaar gelijkgesteld aan 100 1, bij groeivoet in peruun § Toepassing: over meerdere jaren: l l Voorbeeld: indexcijfer met basis 2002=100 Observatie: over 10 jaar is BBP op wereldvlak dus met 30, 9% toegenomen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 45

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 46

3. 3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet § Groei: l Niet-lineair proces BBP jaar na jaar, met groeivoet in peruun: l Vertrekkend van 2002: l ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 47

3. 3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet § Relatie tussen Q 2002 en Q 2004: § Voor kleine groeipercentages en weinig periodes is productterm erg klein l Groei tussen 2002 en 2004 wordt dan (relatief precies) benaderd door som van jaarlijkse groeivoeten ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 48

3. 3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet § Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet l Vergelijking steeds één jaar achteruit herschrijven tot in vertrekjaar: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 49

3. 3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet § Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet l l Introductie van denkbeeldige groeivoet g, laatste lijn van vorige vergelijking wordt: Bijgevolg: gemiddelde jaarlijkse groeivoet te berekenen als: § Ook toegepast om groei over kortere periodes (dan één jaar) te herrekenen alsof deze zich een jaar lang zou voordoen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 50

3. 3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet § Omzetten groei over kortere periodes naar jaarlijkse groei l l Groei derde kwartaal Uitdrukken op jaarbasis (doel: vergelijkbaarheid met jaarlijkse groeicijfers) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 51

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 52

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Hierboven: groei berekend over periodes van zekere lengte l Voorbeeld: kwartaal, jaar of meerdere jaren § Niet-lineair groeiproces kan ook weergegeven worden in continue vorm ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 53

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Groeivoet g: ogenblikkelijke groeivoet die geldt op elk moment in tijd (‘instantaneous growth’) l l l Verandering Q(t) bij voortschrijden tijd: Illustratie exponentieel verband: bovenpaneel Figuur 16. 1. Relatieve verandering: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 54

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Sterkte van continue formulering: § Schatting mogelijk met regressietechniek: l l l Verloop van (logaritme van) BBP doorheen tijd Richtingscoëfficiënt: geschatte gemiddelde jaarlijkse groeivoet Belgische economie tussen 1846 en 2014 Dit is trendgroei: groei over heel lange termijn ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 55

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 56

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Figuur 16. 1. : l l Wereldoorlog 1 Interbellum § ‘Roaring twenties’ § Maar dan: beurscrash Wereldoorlog 2 ‘Gouden’ jaren zestig § Groei > Trendgroei ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 57

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Aantal perioden nodig om grootheid te verdubbelen? l Voorbeeld: § g = 3, 5% Welvaartsverdubbeling in twintig jaar § g = 1% Welvaartsverdubbeling in zeventig jaar § Conclusie: kleine verschillen in groeivoet hebben zware implicaties ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 58

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 59

3. 4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei § Tabel 16. 8. : l l Recentste groeicijfers van aantal landen in wereldeconomie Op wereldvlak lopen groeivoeten sterk uiteen Crisis 2009 § Westerse landen: negatieve groeicijfers § China en India: groeivertraging Japan, VK en Duitsland: zwaar getroffen door recessie ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 60

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 61

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. Nominaal en reëel BBP 2. De link tussen nominaal en reëel BBP 3. Van niveaus naar groeivoeten 1. 2. 3. 4. 5. Absolute en relatieve toename Groeivoet en indexcijfers met basis 100 De gemiddelde jaarlijkse groeivoet Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei Bijdrage aan de groei van verschillende componenten 4. Conjunctuur verloop 1960 -2012 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 62

3. 5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten § Groei BBP tegen constante prijzen op te splitsen als: l l Groei BBP = som groeivoeten van onderliggende componenten met wegingsfactor wi Wegingsfactor: aandeel van component in aggregaat van jaar voordien § Figuur 16. 2. : l l Illustreert ontleding van groei Spectaculaire inzinking vierde kwartaal 2008 en eerste kwartaal 2009 ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 63

3. 5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten § Figuur 16. 2. : l l Vierde kwartaal 2008: § Negatieve groei (-1, 9%) in hoofdzaak te wijten aan scherpe daling investeringen en netto-uitvoer Eerste kwartaal 2009: § Voorraadwijzigingen sterk negatief Einde terugval in tweede kwartaal 2009: § Herneming netto-export Pril herstel in derde kwartaal 2009: § Groei voorraadvorming ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 64

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 65

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 1. 2. 3. 4. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie Inflatie Reële groei De outputkloof 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 66

4. 1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie § We vertrekken van: § Overstap naar groeicijfers: verhouding t. o. v. waarde van variabele in jaar voordien: § Herschrijven in vorm van groeivoeten: ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 67

4. 1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie § Relatie tussen deze drie groeivoeten: § Bijgevolg bekomen we onderstaande benadering: § Voorbeeld: l l l gt. N = 3, 5% ∏t = 2% gt dan ongeveer = 1, 5% § Benaderingsfout = 0, 03 procentpunt (0, 015 x 0, 02) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 68

4. 1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie § Figuur 16. 3. : l l Nominale en reële groei en inflatie voor Belgische economie in periode tussen 1960 en 2014 § Nominale groei = Reële groei + Inflatie Recessie 2009: § Reële groei sterk negatief (-3%) § Beperkte inflatie (1%) § Nominale groei negatief (-2%) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 69

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 70

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 1. 2. 3. 4. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie Inflatie Reële groei De outputkloof 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 71

4. 2. Inflatie § Figuur 16. 4. : l l Inflatie midden jaren zeventig in België ver boven 10%: § Hoge inflatie met lage reële groei stagflatie (stagnatie en inflatie) Let wel: dalende prijzen op zijn minst even grote economische zorg als te sterk stijgende prijzen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 72

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 73

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 1. 2. 3. 4. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie Inflatie Reële groei De outputkloof 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 74

4. 3. Reële groei § Figuur 16. 5. : l l l l Reële groei voor België en wereld Recessie = groeivertraging zo fors dat ze leidt tot inkrimping reëel BBP (en negatieve groei voor minstens twee kwartalen) § 1975; 1981; 1993; 2009 Gouden jaren zestig Oliecrisis met devaluatie in 1982 Vertrouwenscrisis 1990 (Irak) Midden jaren negentig: opnieuw snelle groei Dotcom bubble barst in 2001 Financiële crisis 2007 ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 75

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 76

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 1. 2. 3. 4. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie Inflatie Reële groei De outputkloof 5. Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 77

4. 4. De outputkloof § Schommelingen van economische activiteit ook op andere manier te belichten § Feitelijk BBP versus potentieel BBP l Potentieel BBP: BBP indien groei steeds op langetermijngemiddelde zou gebleven zijn § Twee manieren om potentieel BBP te berekenen: l l Langetermijngroeivoet berekenen via regressie schatting § Trendgroei trend-BBP Potentieel BBP bepalen aan hand van productiefunctie die rekening houdt met volume beschikbare productiefactoren en stand technologie ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 78

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 79

4. 4. De outputkloof § Outputkloof: verschil tussen feitelijk en potentieel of trend-BBP (in procent potentieel BBP) § Figuur 16. 7. : l l Outputkloof voor België en V. S. Langetermijngroeivoet verandert zelf ook (onder invloed van structurele factoren), … … doch potentieel BBP schommelt minder dan feitelijk BBP Conjunctuuranalyse: studie van schommelingen rond trendlijn ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 80

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 81

4. 4. De outputkloof § Hoogconjunctuur (feitelijk BBP > potentieel BBP): l Vaak gepaard met lage werkloosheid en groeiende internationale handel § Laagconjunctuur (feitelijk BBP < potentieel BBP): l Vaak gepaard met hoge werkloosheid en dalende internationale handel § Interessante vraag: zware recessie van 2009 enkel effect op feitelijk BBP, of werd langetermijngroei ook beïnvloed? ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 82

Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. Nominaal en reëel BBP De link tussen nominaal en reëel BBP Van niveaus naar groeivoeten Conjunctuur verloop 1960 -2012 Groei van het BBP en welvaart ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 83

5. Groei van het BBP en welvaart § Verantwoord welvaartsconclusies trekken: l l Internationale prijsverschillen en prijsveranderingen doorheen tijd: correct in rekening brengen Nationaal inkomen in open economie verschilt van binnenlandse productie § Goede welvaartsindicator: reëel BNI per capita § BNI: bruto nationaal inkomen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 84

5. Groei van het BBP en welvaart § Reëel BNI per capita (PPP-dollars): l Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect § Bepaalde goederen en diensten niet in rekening gebracht: huishoudelijk werk, zwartwerk, … § Andere goederen wel in rekening gebracht hoewel weinig zin § Welvaart heeft ook te maken met verdeling Belang van maatschappelijke voorkeuren § Duurzaamheid productie? § Vrije tijd niet in rekening gebracht ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 85

5. Groei van het BBP en welvaart § Tabel 16. 9. : l Vergelijking van twee mogelijke welvaartsindicatoren: § BNI per capita § HDI (Human Development Index) Omvat ook levensverwachting en scholingsniveau l Merk op: Zuid-Afrika scoort beduidend slechter op HDI welvaartsindicator § Aidsepidemie ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 86

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 87