Economie een Inleiding Hoofdstuk 14 Macroeconomische analyse Wat

Economie, een Inleiding Hoofdstuk 14: Macro-economische analyse: Wat en Waarom? ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 1

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? § Micro-economie: l Gedragsmodellen van individuele economische agenten § Macro-economie: l l Grotere geheel van alle output in een economie Ook andere aggregaten § Totale tewerkstelling / werkloosheid § Wisselkoers § Aggregaten = optelsom van economische variabelen op individueel niveau van gezinnen en bedrijven l Micro-economie volstaat? Geen macro-economie nodig? ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 2

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? § De vraag die zich onmiddellijk opdringt is of we schommelingen en veranderingen in die heel grote aggregaten niet kunnen terugbrengen tot veranderingen in de onderliggende delen. Aggregaten zijn toch gewoon een optelsom van economische variabelen op het individuele niveau van gezinnen en bedrijven? § Dus is het verleidelijk te concluderen dat we buiten micro -economie geen bijkomende analyse meer nodig hebben. In dit hoofdstuk gaan we zien dat macro-economie niet zomaar de optelsom is van wat er gebeurt op het microeconomische vlak en dat een macro-economische analyse bijkomende inzichten oplevert. We geven in dit hoofdstuk drie redenen waarom het geheel meer is dan de samenstellende delen. ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 3

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? § Macro-economie niet zomaar optelsom van wat er op micro-economisch vlak gebeurt l Bijkomende inzichten § Drie redenen: l l l Band tussen markten van finale goederen en markten van productiefactoren § Economische kringloop § Wet van Say Gebruik van geld § Ontregeling van geldstroom kan reële goederen- en dienstroom beïnvloeden (financiële crisis) Studie van informatie- en coördinatieproblemen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 4

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. De economische kringloop en de wet van Say Het belang van geld Informatie- en coördinatieproblemen Van Keynes naar de klassieken en terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 5

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. De economische kringloop en de wet van Say Het belang van geld Informatie- en coördinatieproblemen Van Keynes naar de klassieken en terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 6

1. De economische kringloop en de wet van Say § Economische kringloop l Onderzijde van kringloop § Bedrijven verkopen hun goederen en diensten in markten van finale goederen en diensten § Totale opbrengst van deze verkopen: § Opbrengst wordt gebruikt om productiefactoren te betalen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 7

1. De economische kringloop en de wet van Say § Economische kringloop l Bovenzijde van kringloop § Bedrijven kopen productiefactoren op factormarkten Arbeiders worden vergoed met loon Eigenaars van land worden vergoed met huur of pacht Verschaffers van kapitaal krijgen interest en/of dividend l Opbrengst van verkoop van finale goederen en diensten wordt uitbetaald aan § Diegenen die aan productieproces hebben bijgedragen § Dit zijn consumenten ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 8

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 9

1. De economische kringloop en de wet van Say § Tegenover productiestroom van goederen en diensten (‘de benedenloop’) staat inkomensstroom die terecht komt bij consumenten (‘de bovenloop’) § Gezinnen verkrijgen inkomens, hiermee kan men l l Consumptiegoederen kopen Inkomen opzij zetten = Sparen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 10

1. De economische kringloop en de wet van Say § Veronderstel prijsstijging van alle finale goederen en diensten l l l Zal Q dalen? Niet noodzakelijk, gezinnen krijgen nu hoger inkomen uitbetaald Veel vragen: § Effect op productie? § Effect op spaargedrag? § Simultane interactie van alle markten l l Macro-economie Soms ook in micro-economie: theorie van algemeen evenwicht ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 11

1. De economische kringloop en de wet van Say § Macro-economisch effect niet gelijk aan som van microeconomische effecten § Wet van Say l l “Elk aanbod creëert zijn eigen vraag” Indien consumenten niet sparen § Alle inkomen wordt besteed aan consumptie § Productiestroom vloeit terug in vorm van vraag naar goederen en diensten ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 12

1. De economische kringloop en de wet van Say § In werkelijkheid zullen gezinnen ook sparen l l Deel van inkomen wordt dan aan kringloop van goederen en diensten onttrokken Een ‘lek’ ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 13

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. De economische kringloop en de wet van Say Het belang van geld Informatie- en coördinatieproblemen Van Keynes naar de klassieken en terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 14

2. Het belang van geld § Geld: ons algemeen ruilmiddel § Aan kringloop van goederen en diensten beantwoordt kringloop van geld § Dubbele kringloop wordt weergegeven in Figuur 14. 2. ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 15

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 16

2. Het belang van geld § Beide kringlopen geven dezelfde onderliggende economische realiteiten weer en hebben dezelfde waarde l l Geld is neutraal? Verstoringen in geldkringloop hebben vaak effecten op onderliggende reële grootheden ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 17

2. Het belang van geld § Hoeveelheid geld die mensen op bepaald moment aanhouden: M l Voorraadvariabele § Geldwaarde van productie: PQ: stroom van goederen en diensten die (gedurende bepaalde periode) worden verhandeld op outputmarkten l Stroomvariabele § Omloopsnelheid V: meet aantal keren dat bestaande geldvoorraad wordt gebruikt in transacties van goederen en diensten gedurende bepaalde periode ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 18

2. Het belang van geld § Identiteit van Fisher: § Stel: omloopsnelheid van geld (V) daalt l l Als M ongewijzigd blijft P en/of Q moet dalen Potentieel effect op goederenstroom ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 19

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. De economische kringloop en de wet van Say Het belang van geld Informatie- en coördinatieproblemen Van Keynes naar de klassieken en terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 20

3. Informatie- en coördinatieproblemen § Volmaakte mededinging l l Vraagoverschot Prijs zal stijgen Gevraagde hoeveelheid zal afnemen Dus: coördinatie via prijsmechanisme § Macro-economie: dikwijls situaties waarin coördinatiemechanisme niet goed functioneert l l Oorzaak: informatieproblemen Inderdaad, realiteit wijkt vaak sterk af van ijkmodel van perfecte mededinging ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 21

3. Informatie- en coördinatieproblemen § Voorbeeld 1: investeringen l l l Motivatie voor investeringen § Verwachting dat toekomstige vraag zal stijgen Echter: onzekerheid m. b. t. Toekomst Omwille van onzekerheid zullen bedrijven ‘naar elkaar kijken’ § B zet grote investeringen op § Blijkbaar ziet B toekomst optimistisch tegemoet § Signaal voor bedrijf A om te investeren § Investeringsboom met zelfvoedend karakter Door vele investeringen stijgt totale productie. Optimisme wordt bevestigd ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 22

3. Informatie- en coördinatieproblemen § Voorbeeld 1: investeringen l Omwille van onzekerheid zullen bedrijven ‘naar elkaar kijken’ § B schroeft investeringen terug § Blijkbaar schat B toekomst pessimistisch in § Signaal voor bedrijf A om niet te investeren § Investeringsboom met zelfvoedend karakter Door gebrek aan investeringen daalt totale productie. Negativisme wordt bevestigd l ‘Animal spirits’ § Informatie vaak gebrekkig § Cyclische bewegingen in productie § Vlagen van pessimisme en optimisme ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 23

3. Informatie- en coördinatieproblemen § Voorbeeld 2: spaarders l l l Sparen = Niet-consumeren Spaargedrag afhankelijk van verwachting § Pessimisme: sparen § Vraag neemt af § Productie neemt af § Inkomen neemt af (zie kringloop) § Neiging om meer te sparen leidt uiteindelijk tot minder (mogelijkheid tot) sparen § Pessimisme wordt bevestigd Dit is ‘spaarparadox’ van Keynes ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 24

3. Informatie- en coördinatieproblemen § Voorbeeld 2: spaarders l l Spaarparadox gevolg van falende coördinatie van gedrag van spaarders § Individuele spaarder houdt te weinig rekening met collectief effect van zijn toegenomen sparen § Individuele rationaliteit kan tot collectief ongunstig resultaat leiden Opnieuw zelfvoedend mechanisme § Pessimisme minder consumptie daling van productie en inkomen reden tot pessimisme ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 25

Macro-economische analyse: Wat en Waarom? - Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. De economische kringloop en de wet van Say Het belang van geld Informatie- en coördinatieproblemen Van Keynes naar de klassieken en terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 26

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Klassieke economen: l l Prijsveranderingen zorgen ervoor dat verschillen tussen vraag en aanbod verdwijnen en dat evenwicht altijd hersteld wordt Wet van Say: vermits aanbod zijn eigen vraag creëert kunnen er geen langdurige macro-economische onevenwichten zijn ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 27

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Keynes: l l l Geheel van fenomenen die evenwichtsherstel kunnen belemmeren § Bij overgang van micro-economische dimensie naar macro-economische geheel Permanente werkloosheid mogelijk ook in het evenwicht Context: Grote Depressie in jaren dertig § Daling van totale productie met 20% tot 40% § Stijging van werkloosheid tot 25% (en meer) van de actieve bevolking ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 28

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Grote Depressie in jaren dertig l l Ineenstorting van aandelenprijzen in 1929 Pessimisme bij consumenten Sparen neemt toe Productie en inkomen dalen (‘spaarparadox’) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 29

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Keynes: vicieuze cirkel van pessimisme doorbreken l l Met overheidsuitgaven § Consumptiegoederen § Investeringsgoederen Optimisme neemt dan weer over § Invloedrijk na Tweede Wereldoorlog l l Tijdens recessies § Overheidsuitgaven laten toenemen § Belastingen laten dalen Tijdens hoogconjunctuur § Overheidsuitgaven laten afnemen § Belastingen laten toenemen (onpopulair) ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 30

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Einde jaren zeventig: l l l Keynesiaanse analyse verworpen Moderne versie van klassieke economische theorie Terugkeer naar micro-economische grondslagen § Individuen zijn rationeel § Representatieve economische agent § Jaren negentig l Vernieuwde klassieke theorie werkelijkheidsgehalte geven § Loon- en prijsrigiditeiten § Nieuw-Keynesiaanse modellen Dynamic Stochastic General Equilibrium modellen ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 31

4. Van Keynes naar de klassieken en terug § Financiële en economische crisis anno 2007 l Moderne macro-economische modellen onder druk § Wereldvreemd § Hypothese van rationele individuen? ? Vlagen van euforie en pessimisme? Dit zijn ‘animal spirits’ § Negeert coördinatieproblemen Niet geloofwaardig l Keynes komt terug ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 14 – MACRO-ECONOMISCHE ANALYSE: WAT EN WAAROM? © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN 32