DZIENNIKARSTWO PRASOWE PRASA n W najszerszym znaczeniu usankcjonowanym
- Slides: 30
DZIENNIKARSTWO PRASOWE
PRASA n W najszerszym znaczeniu, usankcjonowanym m. in. przez ustawę Prawo prasowe (1984): „PRASA to wszelkie publikacje periodyczne ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, a w szczególności dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe (. . . )”. n W węższym znaczeniu tylko druki periodyczne wydawane i rozpowszechniane pod stałymi tytułami, opatrzone numerem bieżącym i datą, zajmujące się aktualnymi wydarzeniami i problemami z różnych dziedzin; do prasy zalicza się też czasopiśmiennictwo naukowe i fachowe. Tak rozumiana prasa jest jednym z najważniejszych środków komunikowania masowego. 2
n Według klasyfikacji UNESCO (1964), stosowanej obecnie w większości państw, prasa dzieli się na: l l l n dzienniki treści ogólnej inne gazety (zwłaszcza tygodniki) treści ogólnej pozostałe czasopisma Niezależnie od tej klasyfikacji wyodrębnia się poszczególne rodzaje prasy na podstawie różnych kryteriów: l l l l częstotliwości ukazywania się zasięgu wydawcy-dysponenta ideologii tematyki adresata poziomu funkcji społecznej 3
DZIENNIKARZ „Dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji". Ustawa Prawo prasowe z 26. 01. 1984 r. 4
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWE DZIENNIKARZA: n Umiejętność pisania l l l Jest nie tylko umiejętnością, ale i SZTUKĄ Może być „wrodzonym” talentem Lub rezultatem ćwiczeń i wytrwałej pracy n Umiejętność zdobywania informacji n Umiejętność organizowania pracy 5
KTO JEST KIM W GAZECIE n n n n REPORTER - początkujący dziennikarz, przychodzi do pracy pierwszy, a wychodzi ostatni, do tego niewiele mu płacą. Biega po mieście, na konferencje przygotowuje bieżące materiały. PUBLICYSTA - ma już „dłuższy” staż pracy w mediach. Interesują go głownie sprawy problemowe. Ma „lekkie pióro” i analityczny umysł co pozwala mu pisać długie, wymagające sporej wiedzy teksty. FOTOREPORTER - dokumentuje wydarzenia za pomocą aparatu fotograficznego REDAKTOR - dziennikarz z doświadczeniem. Zleca tematy i poprawia teksty młodszych kolegów SEKRETARZ REDAKCJI - koordynuje pracę całej redakcji, pilnuje „deadlinów” REDAKTOR NACZELNY - rzadko można go spotkać w redakcji, nie wiadomo skąd czuwa nad całokształtem WYDAWCA - tylko on jest nad naczelnym, często jest też właścicielem naszej gazety, czy radia 6
INFORMACJA PRASOWA n Informacja - wiadomość, wieść, nowina, rzecz zakomunikowana, zawiadomienie, komunikat n Informatio /łac. / wyobrażenie, wizerunek, pomysł; od informare - formować, wymyślić, spisać informować n Z definicji belgijskiej: Information jest to czyste i proste, mniej lub bardziej szczegółowe sprawozdanie z faktu /inaczej sytuacji, akcji, myśli, opinii/ należące do jak najbardziej bezpośredniej teraźniejszości. n Amerykański News to dokładne, bezstronne sprawozdanie z ważnych faktów jakiegoś współczesnego wydarzenia, które jest interesujące dla czytelników drukującej je gazety. n Informacja to tyle, co sprawozdanie /Jednak każde sprawozdanie jest informacją, natomiast nie każda informacja jest sprawozdaniem/. 7
WARTO PAMIĘTAĆ: Informacja prasowa stanowi 70 procent wszystkich materiałów dziennikarskich zamieszczanych na łamach prasy. Umiejętność pisania informacji jest w praktyce niezbędna każdemu dziennikarzowi, niezależnie od tego czy pracuje w gazecie, radio, telewizji czy w portalu internetowym Informacja powinna być napisana językiem: • • • Prostym Jasnym Spójnym 8
JAKIE WARUNKI MUSI SPEŁNIAĆ INFORMACJA? Pisząc informacje musimy odpowiedzieć na pytania: CO? KTO? GDZIE? KIEDY? JAK? DLACZEGO? W JAKIM CELU? Z JAKIMI SKUTKAMI? 9
KAŻDA INFORMACJA. . . n Każda informacja powinna być zbudowana według powyższego szablonu n Jeśli nie zawiera ona odpowiedzi choćby na jedno z tych pytań jest niepełna n Kolejność odpowiedzi na powyższe pytania zależy od tego co uznamy za najważniejsze w danym wydarzeniu n Zmieniając kolejność odpowiedzi na pytania musimy uważać, aby nie dopuścić do informacyjnego chaosu 10
NA PRZYKŁAD: I. Prezydent Bush / odwołał / Condoleezze Rice / z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego II. Condoleezze Rice / z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego / odwołał / prezydent Bush III. Z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego / Condoleezze Rice / odwołał / prezydent Bush Choć w każdym z tych zdań możemy wyróżnić cztery identyczne składniki treści, zdania nie są tożsame, ponieważ różnią się kolejnością ich występowania. 11
JAK WIDAĆ: Każde z tych zdań odpowiada na inne pytanie: I. Co zrobił prezydent Bush? II. Kto odwołał Condoleezze Rice z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego? III. Z jakiej funkcji odwołał Condoleezze Rice prezydent Bush? Wynika z tego, że zmiana szyku wyrazów ma wpływ na znaczenie całego zdania, a co za tym idzie całej informacji 12
JAK SZUKAĆ CIEKAWEGO TEMATU? n Zrób przegląd tego, co cię zainteresowało w ostatnich dniach w telewizji, w gazecie. Zastanów się nad tym, czy masz coś do dodania, do zapytania n Przypomnij sobie, o czym ostatnio rozmawiałeś ze znajomymi, rodziną, może tkwi w tym TEMAT. n Wyjdź na poszukiwanie - może spotkasz TEMAT. n Zastanów się czego się, na co czekasz, czego się spodziewasz. TO MOGĄ BYĆ TEMATY!!! 13
JAK PISAĆ? n Szybko. Informacja dziennikarza prasowego jest zwykle spóźniona w stosunku do informacji jego kolegi z radia bądź telewizji. Inaczej przedstawia się sytuacja dziennikarza internetowego – to on przekazuje teraz swoją informację jako pierwszy n Na czas. Każdy dziennikarz ma wyznaczony termin oddania tekstu tzw. „deadline". Musi zdążyć przed oddaniem numeru do druku l l l n W dziennikach zwykle wszystko jest „na wczoraj” w tygodnikach „na dziś” w miesięcznikach mamy czas „do jutra”. Zrozumiale. Informacja, którą przekazujemy musi być zrozumiała dla czytelnika. Dostosowana do jego stanu wiedzy. Piszemy zwykle dla przeciętnego odbiorcy. W swoich tekstach staraj się nie używać fachowych terminów. Jeśli już musisz - wyjaśnij je. Ekspert ominie zbędne wyjaśnienia. Laikowi pomogą zrozumieć problem. 14
n Dla kogoś. Dobry tekst można napisać, gdy siadając do pisania ma się wyraźnie przed oczami adresata, do którego się pisze. Musimy widzieć swojego czytelnika, gdyż wtedy możemy nawiązać z nim rozmowę. n Krótko. Staraj się, aby twój tekst był przejrzysty. Pisz krótkimi zdaniami. Zdania nie powinny mieć więcej niż 18 -20 słów. Czytelnik nie może zapomnieć, co było na początku zdania, gdy skończy je czytać. n Konkretnie. Nie poruszaj zbyt wielu wątków. Nawet opisane pobieżnie zajmą wiele miejsca, rozproszą uwagę. Nikt też nie przeczyta nawet pół strony ogólników. n Przejrzyście. Twój tekst nie może stanowić zwartego bloku literek. Pamiętaj o akapitach. Nową myśl, wątek zaczynaj od nowej linijki. Jeśli tekst jest długi, koniecznie podziel go na rozdziały i nadaj mu śródtytuły. Pamiętaj, że większość ludzi czyta tylko trzy pierwsze akapity 15
ŹRÓDŁA INFORMACJI n Podstawą pracy dziennikarza jest dostęp do informacji n Każdy dziennikarz ma „notes” z adresami i telefonami osób bądź instytucji będących dla niego źródłami informacji n Korzystając ze źródeł informacji licz się z tym, że twoi informatorzy mogą nie być obiektywni. Strona konfliktu nie przedstawi obiektywnie istoty i przebiegu sporu. Urzędnik nie skrytykuje sposobu działania swojej „firmy" n Dziennikarz jest dla innych źródłem informacji!! Uważaj, aby w swoich newsach, reportażach, artykułach zachować obiektywizm. Nie można mieszać swojej opinii z informacjami o faktach. 16
BUDOWANIE INFORMACJI - ODWRÓCONA PIRAMIDA n n Aby nasza wiadomość informowała szybko i sprawnie powinna być zbudowana na kształt odwróconej piramidy Przy podstawie umieszczamy najważniejsze informacje, które mają przyciągnąć naszego czytelnika n Dalej rozwijamy temat, uzupełniając podane na początku informacje n Bliżej wierzchołka piramidy mogą pojawić się rzeczy mniej ważne. LEAD AKAPIT WSTĘPNY BODY AKAPIT TRANZYTYWNY AKAPIT KOŃCOWY 17
TYTUŁ I LEAD n TYTUŁ - to pierwsza informacja dla czytelnika. Krótkie teksty informacyjne mają tytuły bardzo proste, często składające się z jednego, dwóch słów. W przypadku gatunków publicystycznych zadaniem tytułu jest zaintrygowanie czytelnika. Często tytuły zawierają grę słów, pytanie retoryczne, czy dowcip. n LEAD - To krótkie, 2 -4 zdaniowe informacje zapowiadające, o czym będzie tekst. W leadzie wyjaśniamy przyczynę jego napisania lub intrygujący fragment tekstu. Lead ma naszego czytelnika zachęcić do przeczytania całego artykułu. 18
POZOSTAŁE ELEMENTY TO: n ŚRODTEKST /WYRÓŻNIENIE/ - to fragment informacji, wyróżniony grubą lub kolorową czcionką, który ma zaciekawić, zaintrygować czytelnika n ŚRÓDTYTUŁ - używa się go w długich artykułach, to tytuł części tekstu. Śródtytuł musi być krótki 2 -4 wyrazowy n RAMKA - umieszcza się w niej dodatkowe informacje, często dane: liczby, daty, nazwiska lub wypowiedzi i komentarze znanych osób, ekspertów n AKAPIT - nowy fragment tekstu wyróżniony wycięciem 19
GATUNKI DZIENNIKARSKIE Współcześnie lepiej nie posługiwać się słowem informacja jako nazwą określonego gatunku dziennikarskiego – jest to raczej funkcja tekstu publikowanego w mediach Gatunki dziennikarskie można podzielić na dwa podsystemy: n Gatunki informacyjne n Gatunki publicystyczne 20
GATUNKI INFORMACYJNE Gatunki informacyjne są na ogół niewielkie objętościowo, a ich podstawową funkcją jest powiadamianie, informowanie o zdarzeniach § § § § Sygnał (flesz), news, wzmianka, notatka Sprawozdanie Życiorys, sylwetka Zapowiedź Kronika wydarzeń Reportaż wywiad 21
SYGNAŁ /FLASH, NEWS, WZMIANKA, NOTATKA To krótkie teksty informacyjne dotyczące pojedynczych faktów, wydarzeń: n Sygnał / flash – to najkrótszy tekst informacyjny przekazywany w serwisie agencyjnym natychmiast po podaniu faktu do publicznej wiadomości n News – krótki tekst informacyjny w serwisie informacyjnym radia i telewizji n Wzmianka – treścią wzmianki jest pojedynczy fakt, wydarzenie. Zazwyczaj wzmianki publikowane są w ciągach typu: przegląd wydarzeń, wiadomości w skrócie n Notatka – to rodzaj wzmianki uzupełnionej o informacje dodatkowe, fakty poboczne. W notatkach prasowych zwykle umieszcza się teksty, których redakcja pisma nie zdobyła samodzielnie 22
REGUŁY BUDOWANIA DEPESZY AGENCYJNEJ n TYTUŁ – ma 52 znaki i musi zawierać jak najwięcej informacji. Dowcip i gra słów są tu mile widziane np. „Człowiek pogryzł psa” § LEAD – klasyczny lead zawiera informację: kto, co, gdzie, kiedy, a w miarę możliwości – także źródło. Lead jest rozwiniętą formą tytułu, przekazuje najważniejszą informację depeszy. Powinien zająć najwyżej cztery linijki. Jeśli mamy jeszcze miejsce, warto w leadzie odpowiedzieć jeszcze na pytania: dlaczego i w jaki sposób § ŹRÓDŁO INFORMACJI – w każdej depeszy musi być podana informacja o źródle. Unikamy określeń: rzetelne, czy dobrze poinformowane źródła. Najlepiej podać je już w pierwszym akapicie, ale nie jest to konieczne 23
n I CO Z TEGO? – każda depesza musi odpowiadać na to pytanie n CYTAT – ożywia depeszę, daje czytelnikowi bezpośredni dostęp do wypowiedzi kluczowej osoby, urozmaica tekst dosłownie i uwiarygodnia go n JĘZYK – prosty, trzeba unikać nowomowy i wyrażeń, które mogą odstraszyć czytelnika np. zamiast pisać „wzrost wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wystarczy użyć słowa „inflacja” n CZEGO UNIKAĆ? – należy unikać względnych określeń: znacząco, nieznacznie, wkrótce, niedługo, za jakiś czas, dużo, mało. . Dobry styl depeszy nie polega na doborze przymiotników i przysłówków, tylko czasowników 24
SPRAWOZDANIE n SPRAWOZDANIE powinno być: l l l rzeczowe przekazywać wydarzenia w porządku chronologicznym dostarczać dokładnych, sprawdzonych i zgodnych z prawdą informacji n To wierna i dokładna relacja z jakiegoś wydarzenia. W sprawozdaniu przedstawiamy wydarzenia, które trwają już jakiś czas i zmieniają się w czasie. Piszemy je zachowując chronologię zdarzeń, choć czasami dla uatrakcyjnienia tekstu zaczynamy od podania finału zdarzenia. n Autor sprawozdania musi być bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem wydarzenia n Celem sprawozdania jest poinformowanie o jakimś wydarzeniu, ale zawiera też element oceny 25
REPORTAŻ Ma charakter sprawozdania za pośrednictwem obserwatora/reportera, o prawdziwych wydarzeniach, sytuacjach, ludziach. Reportaż odznacza się aktualnością, autentyzmem oraz osobistym stosunkiem reportera do podmiotu. n Temat reportażu: l l n Sposób pozyskiwania materiałów do reportażu: l l n historia opowieść człowiek atrakcyjne miejsce niedostępne dla czytelnika obserwacja, bycie bezpośrednim uczestnikiem wydarzeń wywiad ze świadkami zdarzenia dotarcie do interesujących, niedostępnych dla każdego dokumentów eksperyment - wtopienie się w środowisko Proces pisania reportażu: l l impuls: - list/informacja od czytelnika. wydarzenie, którego efektem jest news pobyt w niezwykłym miejscu bycie świadkiem zdarzenia 26
WYWIAD n Wywiad to nie tylko gatunek wypowiedzi, ale także metoda pracy dziennikarza - sposób pozyskiwania informacji lub opinii n Cechą każdego wywiadu jest związek z sytuacją. To sytuacja staje się „partnerem” rozmówców lub tematem ich rozważań n Przygotowując się do wywiadu dziennikarz powinien najpierw przeczytać wszystko, co osiągalne i co dotyczy rozmówcy i tematu. Gdy wywiad ma np. przedstawiać sylwetkę znanej osoby, wypada dowiedzieć i przeczytać o niej jak najwięcej, poznać opinie ludzi znających rozmówcę n Dziennikarz posługuje się wywiadem, gdy: l l nie był obecny przy wydarzeniu, które chce przedstawić jest to najlepsza forma z możliwych do przedstawienia danego wydarzenia chce uzyskać informacje na jakiś temat od osoby kompetentnej, specjalisty ważna jest sama osoba, z którą się przeprowadza wywiad 27
GATUNKI PUBLICYSTYCZNE Pisania tekstów publicystycznych, dobrze jest podejmować się po dobrym opanowaniu warsztatu językowo-stylistycznego tekstów informacyjnych. W tekstach publicystycznych autor nie jest anonimowy - przejawia się jego osobowość i indywidualizm. n n n Komentarz, artykuł wstępny Artykuł Felieton Dziennik List do redakcji, głos opinii publicznej, odpowiedz redakcji 28
ARTYKUŁ n Artykuł publicystyczny to publikacja prasowa wyrażająca stanowisko autora lub redakcji wobec istotnych problemów oraz zjawisk społecznych. n Celem artykułu jest popularyzacja, interpretacja, oraz ocena faktów i problemów zakresu polityki, ideologii gospodarki i innych dziedzin życia społecznego, a także kształtowanie opinii czytelników n Struktura artykułu l l l Konkretne zetknięcie czytelnika z rzeczywistością, o której piszemy, z przedmiotem. Postawienie problemu, nazwanie, sprecyzowanie go. Należy wybrać tylko jeden wątek sprawy. Odpowiedź na postawiony problem, pytanie. n n l l Nawiązanie do innych publikacji na ten sam temat. Wszystkie informacje dotyczące danej kwestii. Dyskusja na temat za / przeciw. Wewnętrzna dyskusja z samym sobą. Podsumowanie, odpowiedź. Zakończenie, wniosek, apel, nowe pytanie co dalej? 29
FELIETON n To forma, która wymaga dużego doświadczenia, „lekkiego pióra” i błyskotliwości od autora. W felietonie często posługujemy się grą słów, ironią, czy satyrą. Autor może być w swych sądach niesprawiedliwy, a nawet prowokatorski n Tematyka felietonu jest nieograniczona, choć tekst taki powinien nawiązywać do spraw aktualnych i realiów bliskich czytelnikowi n Cechy felietonu: l Zwykle rozpoczyna się od swobodnej, ciekawej obserwacji l Tematem często są obyczaje, ludzkie zachowania, aktualna sytuacja l Zmusza czytelnika do zastanowienia się, ustosunkowania do jakiegoś problemu 30