DZIECKO Z ADHD W SZKOLE Jak sobie z

DZIECKO Z ADHD W SZKOLE Jak sobie z tym radzić-poradnik dla nauczycieli Alicja Rogozińska Marta Skarwecka Bożena Szalska Paulina Szynkiewicz

Czym jest ADHD?

Kilka słów na wstępie ADHD to skrót pochodzący z języka angielskiego brzmiący w całości: Attention Deficit Hyperactivity Disorder Oznacza on w polskim tłumaczeniu: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. .

Cenne rady ułatwiające dobrą organizację lekcji Ø Zachęcaj do korzystania z edytora tekstu! • • zmniejsza to dysgrafię u dziecka klawiatura pozwala skupić się na pomysłach a nie na kształcie liter sprawdzanie ortografii i gramatyki to przecież ogromna pomoc Ø Załóż miesięczny kalendarz! • W notatniku zapisujesz nie tylko zadania, które uczeń musi wykonać na następny dzień, ale także projekty długoterminowe. Ø Zaproponuj dwustronną teczkę! • Po lewej stronie znajdować się będą prace zwrócone przez nauczyciela, po prawej prace przeznaczone do oddania. Ø Miej stały kontakt z rodzicami! • Nauczyciel powinien mieć stały kontakt z rodzicami. Nie należy oczekiwać, że dziecko z ADHD będzie dobrym łącznikiem między tymi stronami • •

Dobrym rozwiązaniem są także: l Segregatory l notatnik do prac domowych l Pomocna pamięć innych osób

Wiedz o tym, że : l Używanie stopera w celu dzielenia zadań na łatwiejsze do opanowania etapy l Wyraźne przedstawianie problemów oraz ich konsekwencji w momencie ich wystąpienia l Przeprowadzanie burzy mózgów l Poszerzanie wiadomości o ADHD l Uświadomienie sobie, że dziecko nie robi Tobie na złość. Jego zachowanie to nic osobistego.

Podsumowanie

Dzieci z ADHD wyróżnia wiele zalet: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Mają mnóstwo energii Próbują nowych rzeczy, ryzykują Są gotowe do rozmowy, do długiej rozmowy Dobrze dogadują się z dorosłymi Potrafią robić wiele rzeczy naraz Są inteligentne - wiele utalentowanych osób miało ADHD Potrzebują mniej snu. Mają wspaniałe poczucie humoru Bardzo dobrze opiekują się młodszymi dziećmi Są spontaniczne Dostrzegają szczegóły, których inni nie dostrzegają Rozumieją jak to jest, gdy ktoś dokucza lub ma problemy Potrafią myśleć niekonwencjonalnie Chętnie pomagają innym Są radosne i entuzjastyczne Są obdarzone wielką wyobraźnią Są komunikatywne

Ogólne problemy pojawiające się na różnych etapach edukacji Ø Wiek przedszkolny l wysoka aktywność, potrzeba nieustannego nadzoru. Dzieci z ADHD są nieustannie w ruchu, wpadają w tarapaty, niepowodzenia są przyczyną wielu frustracji. Poszukują towarzystwa innych dzieci, Kontakty z innymi często kończą się zabieraniem zabawek, popychaniem i biciem l l l

Ogólne problemy pojawiające się na różnych etapach edukacji c. d. Ø Wiek wczesnoszkolny • W tym okresie ADHD występuje w swojej wzorcowej formie. Zadania są często niedokończone, oceny niezadowalające. odrzucenie przez rówieśników. trudności ze spełnieniem podstawowych wymagań szkolnych, • • • Ø • • Gimnazjum i szkoła średnia. ciągłe problemy brak lub niedostateczna samokontrola i poczucie odpowiedzialności. Niektóre symptomy mogą być mniej nasilone Większość nastolatków z ADHD wydaje się nie spełniać wymagań adekwatnych do ich wieku.

Ogólne problemy pojawiające się na różnych etapach edukacji c. d. Ø Dorosłość • nadmierna aktywność może być pomocna w prowadzeniu własnych interesów Niektórzy często zmieniają pracę, trafiają do grup o wysokim współczynniku bezrobocia, rozwodów czy aresztowań. •

Pracując z dzieckiem z ADHD warto pamiętać, że: • • • Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela; Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu; Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia

Aby więc nasza praca przyniosła oczekiwane rezultaty, należy l l l l stosować zrozumiałe dla dziecka reguły; poświęcać mu dużo uwagi; wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania; być konsekwentnym; przekazywać proste i krótkie treści; pomóc mu zorganizować świat wokół siebie; stworzyć zrozumiały system nagród i kar; kary i nagrody stosować natychmiast;

Najlepsze wyniki dają: l l l l l stworzenie w szkole spójnego systemu zasad; konsekwencja oraz systematyczna, stała praca z dzieckiem; sadzanie dziecka w pierwszej ławce Nagradzanie dobrej pracy Dostrzeganie właściwego problemu Zachęcanie, pomaganie, pozytywnie nastawienie Poszukiwanie technik, które pomogą dziecku w nauce Współpraca z rodzicami Współpraca z personelem medycznym Doradzanie w wyborze zawodu

Najlepsze wyniki dają c. d. • • • Zapobieganie usunięciu dziecka ze szkoły Korzystanie ze świetlicy szkolnej lub pomocy naukowych aby wspierać rozwój dziecka Sprawdzanie notatek z zadaniami domowymi Przypominanie o terminach oddawanych prac Przypominanie listę potrzebnych książek Sprawdzanie notatek z każdego przedmiotu Zapewnianie rodzicom dziecka wystarczającego dostępu do informacji Prezentowanie materiału w sposób energiczny Nawiązywanie kontaktu wzrokowego Używanie zwrotów typu „to ważne!” Sprawdzanie, czy dzieci zrozumiały o czym mówiono na lekcji Zachęcanie do podkreślania najważniejszych słów

Ważnym elementem pracy z dzieckiem z ADHD • • • Używanie stopera w celu dzielenia zadać na łatwiejsze do opanowania etapy Wyraźne przedstawianie problemów oraz jego konsekwencji w momencie jego wystąpienia Przeprowadzanie burzy mózgów Poszerzanie wiadomości o ADHD Uświadomienie sobie, że dziecko nie robi Tobie na złość. Jego zachowanie to nic osobistego

Przykładowe problemy i propozycje ich rozwiązania

Nadmierna impulsywność

Nadmierna impulsywność c. d. Ø Opis problemu: • Dziecko w klasie ma bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafi przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu, wiecznie się kręci i rozprasza innych, działa impulsywnie. Rozgląda się cały czas po klasie Nie reaguje na zadawane pytania ani na prośby i polecenia nauczyciela. Dziecko nie przewiduje konsekwencji swoich zachowań (impulsywność), staje się ono uciążliwe. • • • Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • zaakceptujmy dziecko takie, jakie jest spróbujmy pokierować energią dziecka tak, aby jak najmniej przeszkadzało otoczeniu zaangażujmy dziecko w takie czynności, w których będzie mogło spożytkować nadmierną ruchliwość postarajmy się zapisać dziecko za zgodą rodzica na zajęcia sportowe u nauczyciela wf • • •

Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? C. d. • • zaplanujmy krótkie przerwy w czasie nudnych prac usuńmy z pomieszczenia wszystkie zbędne przedmioty aby nie rozpraszały uwagi ucznia dziecku z ADHD potrzebna jest rutyna dzień powinien być zaplanowany i zorganizowany dziecku trzeba pomagać w planowaniu zajęć i dzielić czas na odcinki półgodzinne. dziecko powinno otrzymywać krótkie komunikaty otoczenie dziecka musi być spokojne, ciche. Należy dziecku przypominać, że zanim coś zrobi, powinno pomyśleć.

Nadmierna ruchliwość podczas lekcji

Nadmierna ruchliwość podczas lekcji c. d. Ø Opis problemu • Dziecko jest nadmiernie ruchliwe podczas zajęć. Uczeń nie potrafi siedzieć spokojnie na miejscu. Rozmawia z kolegami, biega po klasie. • • Ø • • • Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? Jasno i konkretnie określ zasady. Porozmawiaj z nauczycielem w-f. Zaproponuj uczniowi, aby znalazł inną metodę zaspokajania nadruchliwości. Uczyń ze swojego ucznia swojego pomocnika. Pamiętaj, aby zawsze chwalić ucznia gdy dobrze się zachował!!

Nadmierna ilość bodźców rozpraszająca ucznia

Nadmierna ilość bodźców rozpraszająca ucznia c. d. Ø Opis problemu • • Uczeń nie potrafi skoncentrować się na lekcji. Bodźce, które go rozpraszają są trudne do zniwelowania. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • Cierpliwość. Przekazuj materiał w postaci krótkich zdań. Zachęcaj do burzy mózgów podczas zajęć, Prezentuj materiał w sposób energiczny. Nawiązuj kontakt wzrokowy! Zwracaj jego uwagę zwrotami typu : „to ważne!” Zachęcaj, aby podkreślał najważniejsze słowa lub zdania • • •

Złe stopnie

Złe stopnie c. d. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • Koniecznie przeprowadź rozmowę z rodzicami. • Sprawdzaj, czy podczas tego co mówisz, dzieci zrozumiały o czym mówiłeś. • Zawsze dostrzegaj sukcesy dziecka z ADHD, a nie porażki!

Brak koncentracji

Brak koncentracji c. d. Ø Opis problemu • Dziecko nie może skoncentrować się na zadaniu. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku • wyeliminuj dodatkowe bodźce zewnętrzne, które mogą rozproszyć uwagę ucznia (hałas za oknem, rozmowy innych uczniów kolorowe plakaty i obrazki na ścianach klasy) zadawaj krótkie i nieskomplikowane polecenia podziel zadanie na części tak, aby uczeń mógł skoncentrować swoją uwagę na każdej czynności oddzielnie • •

Starcia z rówieśnikami

Starcia z rówieśnikami c. d. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • wytłumacz pozostałym uczniom na czym polega ADHD zachęć uczniów do zadań grupowych, przypominaj dzieciom, że każdy człowiek jest inny i należy go szanować, bez względu na to, jak bardzo różni się od większości. • •

Częste nieprzygotowanie do lekcji

Częste nieprzygotowanie do lekcji c. d. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • bądź w stałym kontakcie z rodzicami ucznia załóż dziecku zeszyt poproś rodziców o współpracę • •

Brak mobilizacji

Brak motywacji c. d. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku? • dodawaj mu otuchy poprzez dobre słowo chwal ucznia za nawet najdrobniejszy sukces stosuj nagrody (wobec całej klasy) • •

Dziecko z ADHD rozprasza inne dzieci.

Dziecko z ADHD rozprasza inne dzieci c. d. Ø Co możesz zrobić, aby pomóc dziecku • posadź dziecko w ostatniej ławce, aby inne dzieci nie miały możliwości obserwowania swojego kolegi lub koleżanki.

Poradnik w pigułce 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Pomóż dziecku w adaptacji w nowym środowisku oraz jego integracji w klasie. Ustal hierarchię. Zbierz jak najwięcej danych o uczniu od rodziców, rówieśników. Okazuj uczniom szacunek, akceptację i cierpliwość. Zaakceptuj ograniczenia ucznia, nie karz go za objawy choroby. Indywidualizacja pracy. Zapewnij uczniowi takie miejsce w klasie aby jak najmniej bodźców dochodziło do niego. Opracuj wspólnie z uczniem systemu zasad, reguł i związanych z nim nagród, i konsekwencji. Umieść aktualnie obowiązujące zasady w formie graficznej na widocznym dla ucznia miejscu w klasie lub świetlicy. Stale przypominaj uczniowi o zasadach. Często mów do dziecka. Korzystaj w czasie lekcji lub z pomocy ucznia nadpobudliwego w wykonywaniu prostych czynności Rozpoczynaj ( w miarę możliwości ) zajęcia od ćwiczeń odprężających, a następnie kinestetycznych. Dostosuj tempo pracy do możliwości ucznia. Zastosuj metody, które skutecznie skupiają uwagę ucznia,

Poradnik w pigułce c. d. 16. 17. 16. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Stosuj odpowiedni system komunikacji: Przedstaw na początku lekcji plan, kolejność poszczególnych etapów, w przypadku zmiany-poinformuj o tym uczniów. Włączaj ucznia do aktywnego udziału w lekcji. Wyznaczaj uczniowi konkretny cel i podziel zadania na prostsze, możliwe do realizowania etapy. Wydawaj uczniowi na raz tylko jedno polecenie. Zadawaj mniejsze partie materiału na raz. W miarę możliwości prezentuj materiał na konkretnych przykładach zanim zostanie podane bardziej ogólne twierdzenie. Sprawdzaj, czy uczniowie rozumieją słowa używane do prezentowania nowego materiału. Formułuj informacje dotyczące pracy domowej w jasny i przejrzysty sposób. . Zmniejszaj ilość materiału przepisywanego z tablicy lub książek. Zachęcaj ucznia do pytań i komentarzy. Przed rozpoczęciem wykonania zadania poproś ucznia, aby powtórzył polecenie. Sprawdź w trakcie i pod koniec lekcji, czy uczeń zdążył wszystko zanotować.

Poradnik w pigułce c. d. 35. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. Staraj się pobudzić zainteresowanie ucznia i angażować go w bardzo konkretne działanie. Pomagaj uczniowi w planowaniu swojej pracy. Często przypominaj, że istnieją reguły, dopiero po kilku przypomnieniach stosuj konsekwencje. Motywuj ucznia do uczenia się. W klasach I – III pozwalaj uczniowi na uzgodnione formy aktywności fizycznej, staraj się przyciągać jego uwagę. Przewiduj, kiedy nastąpi niepożądane impulsywne zachowanie i powstrzymuj ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mówiąc jednocześnie o następstwach i konsekwencjach. Staraj się o wypracowanie nowych technik dotyczących zapamiętywania. Szukaj i przekazuj uczniowi możliwe do zaakceptowania przez otoczenie form rozładowania nadpobudliwości, złości lub agresji. Stosuj specjalne metody podczas sprawdzania wiadomości. Często chwal ucznia.

bibliografia l l T. Wolańczyk, A. Kołakowski, nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Biforium Lublin 1999 H. Natowska, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo. Zaburzenia w zachowaniu i trudności szkolne, PZWS, Warszawa 1972 J, Przekop i C. Schweitzer, Niespokojne dzieci, Media Rodzina of Poznań, 1997 A. Munden, J. Arcelus, ADHD nadpobudliwość ruchowa- poradnik dla rodziców, nauczycieli, lekarzy i terapeutów, Warszawa 2003