DZIAANIA RATOWNICZE Zasady prowadzenia dziaa l Alarmowanie i

DZIAŁANIA RATOWNICZE

Zasady prowadzenia działań l Alarmowanie i dysponowanie. – Przyjęcie zgłoszenia o zaistniałym zdarzeniu z ustalając: l l l l dane osoby zgłaszającej ( imię i nazwisko, nr tel. ), rodzaj zdarzenia ( np. wypadek, awaria, katastrofa ), liczbę osób poszkodowanych, miejsce zdarzenia ( np. gmina, miejscowość, ulica, szlak komunikacyjny, itp. ), widoczne skutki zdarzenia ( np. zniszczenia, wyciek, itp. ), rodzaj substancji chemicznej ( np. stan skupienia, kolor, nazwa, numer rozpoznawczy substancji chemicznej, itp. ), środek transportu lub rodzaj instalacji, inne.

DOJAZD DO MIEJSCA ZDARZENIA Na etapie dojazdu do miejsca zdarzenia oraz wstępnego ustawienia pojazdów ratowniczych stosować poniższe zasady: l w miarę możliwości dojechać do miejsca zdarzenia oraz ustawić pojazdy z wiatrem oraz w górnych partiach terenu, l przestrzegać minimalnej odległości od miejsca zdarzenia: – dla gazów oraz dla substancji, przedmiotów lub obiektów tworzących zagrożenie wybuchem – nie mniej niż 150 m, – dla substancji, przedmiotów lub obiektów tworzących zagrożenie promieniowaniem jonizującym – nie mniej niż wstępny promień strefy awaryjnej określony w „Zasadach postępowania w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia radiacyjnego” zał. nr 2 – dla pozostałych substancji, przedmiotów lub obiektów tworzących zagrożenie – nie mniej niż 50 m

l l l w przypadku dokładniejszego rozpoznania okoliczności zdarzenia, lub określenia wielkości strefy przyrządami pomiarowymi, lub przeprowadzenia analizy substancji niebezpiecznej, minimalna odległość określona może zostać zmieniona, zapewnić możliwość wycofania sił i środków, uwzględniać warunki meteorologiczne (temperaturę, opady i wyładowania atmosferyczne i inne), uwzględniać dynamikę sytuacji, uwzględniać, obecną infrastrukturę, ukształtowanie oraz inne właściwości terenu,

Zasady prowadzenia działań Rozpoznanie na miejscu zdarzenia: l l l l Weryfikacja warunków zewnętrznych zdarzenia, Ustalenie liczby ofiar, osób poszkodowanych i zagrożonych, Podjęcie próby identyfikacji substancji chemicznej – źródło informacji: (np. kierowca, konwojent, maszynista, pracownicy zakładu, oznakowanie pojazdów i opakowań, dokumenty przewozowe, dokumentacja techniczno – ruchowa, plany ratownicze itp. ), Ocena zjawisk towarzyszących zdarzeniu ( np. pożar, wybuch, opary, efekty dźwiękowe, itp. ) Określenie rodzaju, skali i dynamiki rozwoju zdarzenia, Określenie topografii terenu, sytuacji meteo na miejscu zdarzenia, stanu nasycenia infrastrukturą techniczną, Przekazanie meldunku do stanowiska kierowania,

Zasady kierowania działaniami ratownictwa chemicznego i ekologicznego l l l l Jednoosobowego kierowania działaniami ratowniczymi, Ustalenia zasięgu występującego zagrożenia, miejsca jego największego nasilenia, dokonania podziału terenu akcji na strefy, Określenia sygnału dla natychmiastowej ewakuacji wszystkich ratowników, Stosowania pierwszeństwa dla ratowania ludzi i zapewnienia im pierwszej pomocy medycznej, Dostosowania decyzji i działań do zmieniających się warunków, Określenia niezbędnego zakresu działań ratowniczych oraz przeznaczenia do ich realizacji stosownych sił i środków, Przestrzegania bezpiecznej pracy ratowników, szczególnie poprzez rejestrację czasu pobytu w strefie zagrożenia, stosowania odpowiednich zabezpieczeń i asekuracji.

Pierwszy zastęp ratowniczogaśniczy z KSRG: dokonuje oceny możliwości prowadzenia samodzielnie działań, podejmuje decyzję o zadysponowaniu SGRCHE, realizuje zadania określone dla stopnia podstawowego we współdziałaniu z innymi służbami ratowniczymi,

l l l l Strefa 1 W strefie 1 – prowadzi się akcję ratunkową polegającą głównie na likwidacji źródeł emisji, wycieku czy rozsypu, oraz na niszczeniu i neutralizacji TSP wydostających się do środowiska. Charakteryzuje się ona przekroczonym poziomem NDS i jest wyznaczana gazometrycznie, a osoby w niej działające powinny znajdować się w odzieży gazoszczelnej lub ochronnej. Z tej strefy ewakuuje się w pierwszej kolejności osoby poszkodowane na punkt pomocy medycznej znajdujący się w strefie drugiej. Strefa 2 – przeznaczona jest do rozmieszczania pozostałych służb ratunkowych i prowadzenia odpowiednich czynności przygotowawczych. W strefie tej nie wymagana jest odzież gazoszczelna. Granice stref w przypadku gazów i cieczy mogą ulec zmianie ze względu na zmianę kierunku wiatru lub intensywności parowania, dlatego też konieczne jest prowadzenie nieustannego rozpoznania gazometrycznego i eksplozymetrycznego. Strefa 3 – jest obszarem w którym prowadzona jest ewakuacja i ostrzeganie ludności, udzielana jest pomoc ambulatoryjna oraz hospitalizacja osób ciężko poszkodowanych. Jest to strefa czysta, w której nie powinny być obecne skażenia.

ZASADY I SPOSOBY OZNAKOWANIA MATERIAŁÓW NIEBEZPIECZNYCH W TRANSPORCIE

W wyniku wypadków, awarii i katastrof może dojść do niekontrolowanego wycieku cieczy niebezpiecznych, przedostania się do atmosfery niebezpiecznych gazów, par i aerozoli, co częstokroć staje się źródłem zagrożenia pożarowego i wybuchowego. Ciecze i gazy mogą też mieć właściwości toksyczne jak i żrące. Te zagrożenia przybierają niebezpieczny rozmiar w przypadkach zaistnienia ich na obszarach zabudowanych i gęsto zaludnionych. By stwierdzić czy ono występuje nie wystarczą odczucia organoleptyczne, gdyż w czasie próby możemy sami ulec szkodliwemu działaniu substancji niebezpiecznych. I dlatego winniśmy wyposażyć się w urządzenia o możliwie szerokim zakresie stosowania, które by nas wcześniej informowały o potencjalnym zagrożeniu występującym w atmosferze na danej przestrzeni oraz znać zasady i sposoby oznakowania substancji niebezpiecznych.

Klasyfikacja niebezpiecznych substancji chemicznych. na podstawie właściwości fizyko - chemicznych NSCH o właściwościach wybuchowych NSCH o właściwościach utleniających NSCH o właściwościach skrajnie łatwo palnych NSCH o właściwościach wysoce łatwo palnych NSCH o właściwościach łatwo palnych

Klasyfikacja niebezpiecznych substancji chemicznych. na podstawie analizy skutków oddziaływania na środowisko NSCH dla środowiska wodnego NSCH dla innych biosystemów niebezpieczne dla roślin niebezpieczne dla zwierząt niebezpieczne dla pszczół niebezpieczne dla organizmów w glebie powodujące długo utrzymujące się szkodliwe zmiany w środowisku niebezpieczne dla warstwy ozonowej

Klasyfikacja niebezpiecznych substancji chemicznych. na podstawie efektów specyficznych dla zdrowia człowieka 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Ogólno trujące Powodują ostre lub chroniczne zatrucie prowadzące często od zejść śmiertelnych Szkodliwe Wszelkiego typu związki o niekorzystnym oddziaływaniu na organizm, po długotrwałej ekspozycji powodujące chorobę lub śmierć Żrące Po zetknięciu z żywą tkanką powodując jej zniszczenie Drażniące Powodują stany zapalne skóry, błon śluzowych i oczu Neurotoksyczne Powodują uszkodzenia centralnego układu nerwowego i nerwów obwodowych Rakotwórcze Powodują zmiany nowotworowe w organizmie Narkotyczne Powodują stany oszołomienia, utraty przytomności, w ekstremalnych przypadkach powodują śmierć. Alergiczne Wywołują w organizmie odczyn typu uczuleniowego Mutogenne Powodują uszkodzenie aparatu dziedzicznego, oraz zmiany cech dziedzicznych potomstwa Upośledzające Powodują zmiany w rozwoju wewnątrzmacicznym płodu

Zbiór informacji, które należy wykorzystać i przetworzyć w celu zidentyfikowania zagrożenia Kodyfikacja cyfrowa Nalepki ostrzegawcze Przyrządy pomiarowe HAZCHEM –CODE Kierowcy, konwojenci Objawy zewnętrzne Nadawcy lub odbiorcy Materiały niebezpieczny dokumenty Diament niebezpieczeństwa Zgłaszający zdarzenie Katalogi substancji niebezpiecz nych

Umowa ADR - Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych Regulamin RID - Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych Umowa ADN - Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych w żegludze śródlądowej Kodeks IMDG - Międzynarodowe Przepisy przewozu materiałów niebezpiecznych drogą morską IATA-DGR - Przepisy dotyczące transportu materiałów niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie lotniczym (IATA Dangerous Goods Regulations). Przepisy te obowiązują we wszystkich krajach członkowskich Międzynarodowego Zrzeszenia Transportu Lotniczeqo – IATA- Instrukcje ICAO

Wykaz przepisów podstawowych -Transport materiałów niebezpiecznych: l Ustawa z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 97, poz. 962 i Dz. U. Nr 141, poz. 1184 z 2005 r), l Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671 oraz Dz. U. Nr 96, poz. 959, Dz. U. Nr 97, poz. 962 Dz. U. Nr 173 poz. 1808 z 2004 r oraz Dz. U. Nr 90, poz. 757, Dz. U. Nr 141, poz. 1184 z 2005 r. ), l Rozporządzenie Ministra infrastruktury w sprawie towarów niebezpiecznych, których przewóz drogowy podlega obowiązkowi zgłoszenia (Dz. U. Nr 207, poz. 1734 z 2005 r), l Umowa ADR - Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, sporządzoną w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 194, poz. 1629), wraz ze zmianami obowiązującymi od daty ich wejścia w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej l Regulamin RID - Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), stanowiący Aneks I do Przepisów ujednoliconych o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami (CIM), będących załącznikiem B do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF), sporządzonej w Bernie dnia 9 maja 1980 r. (Dz. U. z 1985 r. Nr 34, poz. 158 i 159, z 1997 r. Nr 37, poz. 225 i 226 oraz z 1998 r. Nr 33, poz. 177);

Klasy towarów niebezpiecznych 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Klasa 1 – Materiały i przedmioty wybuchowe ( 6 podklas) Klasa 2 – Gazy sprężone, skroplone lub rozpuszczone pod ciśnieniem. Klasa 3 – Materiały ciekłe zapalne. Klasa 4, 1 – Materiały stałe zapalne. Klasa 4. 2 – Materiały samozapalne. Klasa 4. 3 – Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne. Klasa 5. 1 – Materiały utleniające, podtrzymujące palenie. Klasa 5. 2 – Nadtlenki organiczne. Klasa 6. 1 – Materiały trujące. Klasa 6. 2 – Materiały budzące odrazę lub zaraźliwe. Klasa 7 – Materiały promieniotwórcze. Klasa 8 – Materiały żrące. Klasa 9 – Różne niebezpieczne materiały i przedmioty.

Przewóz niektórych materiałów niebezpiecznych podlega obowiązkowi zgłoszenia do Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Policji, na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. Zgłoszenia dokonuje się w formie pisemnej, podając następujące dane: 1. Nr rozpoznawczy UN i jego nazwę, 2. Nr klasy oraz o ile występuje nr grupy pakowania, nr podklasy, literę grupy zgodności, 3. Ilość towaru i sposób przewozu (cysterna, luzem, sztuki przesyłki) 4. Planowane miejsce i czas rozpoczęcia przewozu, 5. Planowaną trasę przewozu, 6. Nazwę i adres nadawcy, przewoźnika i odbiorcy towaru

Wykaz towarów niebezpiecznych, których przewóz drogowy podlega zgłoszeniu. KLASA - towar niebezpieczny podlegający zgłoszeniu 2 - gazy grup: T, TF, TC, TO, TFC, TOC, przewożone w cysternach o pojemności większej niż 3000 l, 3, 4. 2, 4. 3 - towary zaliczone do I grupy pakowania przewożone w cysternach o pojemności większej niż 3000 l, 5. 1, 5. 2 - towary zaliczone do I grupy pakowania przewożone w cysternach o pojemności większej niż 3000 l, nadchlorany i azotan amonowy oraz nawozy na bazie azotanu amonowego przewożone w cysternach w ilości większej niż 3000 l lub luzem w ilości 3000 kg, 6. 1 - towary zaliczone do I grupy pakowania przewożone w cysternach o pojemności większej niż 3000 l, 6. 2 - materiał zakaźny grupy A, 7 - materiały promieniotwórcze, rozszczepialne i wypalone paliwo jądrowe, 8 - towary zaliczone do I grupy pakowania przewożone w cysternach o pojemności większej niż 3000 l.

Dokumenty transportowe l l l Dokument przewozowy: Nr UN, Nazwa materiału, nr nalepek ostrzegawczych, , grupę pakowania , liczbę i opis sztuk przesyłki, nazwę i adres nadawcy i odbiorcy) Instrukcje pisemne (dla kierowcy, obsługi transportu) Zaświadczenia o przeszkoleniu (kierowcy, obsługi transportu ADR, RID, IMDG, ICAO) Świadectwo kwalifikacji (dla kierowców krajowych) Certyfikat pakowania (kontenery) Zezwolenie na przewóz (materiały wybuchowe)

Oznakowanie materiałów niebezpiecznych Oznakowanie butli. Oznakowanie rurociągów. Diament niebezpieczeństwa HAZCHEM CODE ADR, RID, ICAO, ADN, IMDG. Pomarańczowe tablice ostrzegawcze przesyłek transportowych

Oznakowanie butli Na butlach zgodnie z normą PN EN 1089 -2 umieszcza się tabliczki znamionowe zawierające: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Ryzyko i stopień bezpieczeństwa, Nalepka (nalepki) ostrzegawcza w kształcie rombu, Skład gazu – wzór chemiczny, Pełna nazwa gazu, Oznaczenie wytwórcy tabliczki, 4 cyfrowy Nr klasyfikacyjny z katalogu ONZ (nr UN), synonimy, Wskazania producenta, Nazwa, adres, numer telefonu producenta.

Substancje i materiały niebezpieczne Znakowanie butli ze sprężonym gazem zgodnie z normą DIN EN 1089 -3 nie dotyczy LPG Informacja dot. zawartości i wynikających z tego tytułu zagrożeń zgodnie z nowym oznaczeniem będzie do odczytania na szyjce butli na podstawie koloru. W przypadku mieszanki gazu kombinacja kolorystyczna będzie informowała o składzie, jak i grożących niebezpieczeństwach

Znakowanie butli gazowych zgodnie z normą PN-EN 1089 -3 gazów niepalnych do celów produkcyjnych STARE NOWE Xenon, Krypton, Neon, spręż. pow, mieszanka argon / powietrze. Kolor zielony Dwutlenek węgla Kolor Szary Hel Kolor brązowy Argon Kolor zielony Azot Kolor czarny

Znakowanie butli gazowych zgodnie z normą DIN EN 1089 -3 gazów palnych i wzmagających palenie do celów produkcyjnych Stare nowe palne wodór, metan, etylen, Gaz formowany (mieszanka azotu /wodoru) czerwona butla wzmagające pożar Tlen Szyjka bała - butla niebieska WYJATEK Acetylen Kolor szyjki kasztanowy (minia żelazowa)

Znakowanie butli gazowych zgodnie z normą DIN EN 1089 -3 Gaz do celów produkcyjnych i medycznych Stare Nowe Dwutlenek węgla szyjka szara - butla biała Podtlenek azotu szyjka niebieska - butla biała Tlen do celów med. butla biała Powietrze (mieszanka: tlenu i azotu) do celów med. ) Czarny pasek - butla biała Mieszanka tlenu / helu do celów med. Brązowy pasek - butla biała Mieszanka tlenu /dwutlenku węgla do celów med. Szary pasek - butla biała Szary pasek - Podtlenek azotu do celów med. . Niebieski pasek - butla biała

Znakowanie butli gazowych zgodnie z normą DIN EN 1089 -3 Znakowanie pomocnicze /niebezpieczeństwa palny trujący / żrący utleniający bierny / neutralny Szczególny przypadek: Acetylen - minia żelazowa

Substancje i materiały niebezpieczne Butle z acetylenem 65 °C 20 °C 10% 65% Przestrzeń bezpieczeństwa Acetylen rozpuszczony w acetonie C 2 H 2 Od 1, 4 bar, ab 160 °C 75% Wybuch fizyczny 25% Porowata masa 25% C 2 H 2

Oznakowanie rurociągów Oznakowanie składa się z: - pokrycia barwnego, - znaków ostrzegawczych, - znaków kierunku przepływu. 30

Oznakowanie rurociągów PN- 70 N-01270. 01(02, 03, 04, 07, 08, 09, 12, 14) Woda (w stanie ciekłym) - zielony Para - srebrny Oleje i Ciecze Palne - brązowy Gazy (także w stanie skroplonym) - żółty Kwasy i Zasady - fioletowy Powietrze - błękitny Inne Ciecze - czarny

Oznakowanie rurociągów - WODA - kolor zielony WODA PITNA malowanie odcinkowe 32

Oznakowanie rurociągów - POWIETRZE - kolor błękitny malowanie opaskowe 33

Oznakowanie rurociągów - OLEJE I CIECZE PALNE - kolor brązowy BENZYNA znakowanie tabliczkowe 34

Oznakowanie rurociągów - GAZY (także w stanie skroplonym) - kolor żółty malowanie odcinkowe 35

Oznakowanie rurociągów - KWASY I ZASADY - kolor fioletowy malowanie pełne, 36 znaki kierunku przepływu

Oznakowanie rurociągów - PARA - kolor srebrnoszary malowanie pełne 37

Oznakowanie rurociągów - INNE CIECZE - kolor czarny malowanie opaskowe, znaki ostrzegawcze, znaki kierunku przepływu 38

znaki ostrzegawcze bezpieczeństwa PN – 92/N-01256/01, PN – 93/N-01256/03 Niebezpieczeństwo pożaru materiały łatwopalne, utleniające Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem zatrucia substancjami toksycznymi Niebezpieczeństwo wybuchu materiały wybuchowe Ostrzeżenie przed substancjami radioaktywnymi i promieniowaniem jonizującym

Ostrzeżenie przed skażeniem biologicznym Ostrzeżenie przed substancjami żrącymi Ostrzeżenie przed niskimi wysokimi temperaturami Ostrzeżenie przed wysokim ciśnieniem

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA Jest systemem natychmiastowej oceny niebezpieczeństwa w wypadkach z materiałami niebezpiecznymi. Umieszczany jest na większości przesyłek pochodzących z USA. Tworzy on ujednolicony przez National Fire Protection Association (NFPA) system umożliwiający szybkie rozpoznanie głównych zagrożeń: - zagrożenia zdrowia (pole niebieskie); - zagrożenia pożarowego (pole czerwone); - niebezpieczeństwa reakcji (pole żółte); - radioaktywności (pole białe).

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA

Sektor biały: Puste pole- woda dopuszczona jako środek gaśniczy 3 W - zakaz stosowania wody 4 2 OXY- materiał o działaniu utleniającym ALK- materiał o charakterze alkalicznym (zasadowym) 1 ACID- materiał o charakterze kwasowym COR- materiał o silnych właściwościach korozyjnych - materiał promieniotwórczy

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA 2 – Kolor Żółty (NIEBEZPIECZEŃSTWA REAKCJI): ü ü ü 4 – duże niebezpieczeństwo eksplozji; 3 - niebezpieczeństwo eksplozji pod wpływem działania ciepła lub silnego wstrząśnięcia (np. przy uderzeniach). Wydzielić strefę zagrożenia. Gasić tylko zza osłony. 2 – możliwe silne reakcje chemiczne. Konieczne podjęcie wzmożonych środków ostrożności. Gaszenie z zachowaniem bezpiecznego dystansu. 1 – przy ogrzaniu materiał niestabilny. Konieczne zachowanie środków ostrożności. 0 – brak niebezpieczeństwa w normalnych warunkach.

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA 3 - Kolor Czerwony (ZAGROŻENIA POŻAROWE): ü ü ü 4 – materiał ekstremalnie łatwopalny przy każdej temperaturze; 3 – niebezpieczeństwo zapalenia przy normalnej temperaturze; 2 – niebezpieczeństwo zapalenia przy ogrzaniu; 1 – niebezpieczeństwo zapalenia przy kontakcie z ogniem (płomieniem); 0 – nie występuje niebezpieczeństwo zapalenia w normalnych warunkach.

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA 4 – Kolor Niebieski (ZAGROŻENIA ZDROWIA): ü ü ü 4 – bardzo niebezpieczny, unikać kontaktu z płynem lub parami bez pełnej ochrony. Unikać obecności w strefie zagrożenia; 3 – bardzo niebezpieczny, obecność w strefie zagrożenia tylko w pełnym ubraniu ochronnym i aparacie izolującym; 2 – niebezpieczny, obecność w strefie zagrożenia tylko w aparacie ochrony dróg oddechowych; 1 – małe niebezpieczeństwo, zalecane maski z wkładami filtrującymi; 0 – brak zagrożenia.

SZYLDY HAZCHEM – CODE System określany również jako EMAC – Emergency Action Code. Na obszarze Wielkiej Brytanii używa się zamiast tablicy ostrzegawczej podzielonego na 5 części szyldu, który zawiera informacje potrzebne do podjęcia akcji ratowniczej. Znajdują się w nim informacje o: - odpowiednim doborze środków gaśniczych, - konieczność zatamowania dopływu substancji do kanalizacji lub możliwości rozcieńczenia substancji wodą, - możliwość zajścia gwałtownych lub wybuchowych reakcji, - rodzaju koniecznych do zastosowania ochron osobistych, - konieczność rozważenia ewakuacji.

HAZCHEM – CODE składa się z liczb i CODE liter. Liczba stoi na pierwszym miejscu i informuje o rodzaju właściwego środka gaśniczego. Litery opisują rodzaj wymaganych środków ochrony osobistej, możliwość zaistnienia reakcji i środki ostrożności przy wycieku lub ulatnianiu się substancji.

(A) Rodzaj środka gaśniczego 1. Prąd wodny zwarty 2. Prąd wodny rozproszony 3. Piana 4. Proszek (B) Technologia działań: 1. 2. P V 3. 4. Ochrona pełna (ODO + CUG) R S Ochrona dróg oddechowych (ODO) V S ODO tylko przy pożarze T ODO tylko przy pożarze W Rozcieńczyć (można spuszczać do kanalizacji) V Ochrona pełna (ODO + CUG) V ODO X Y Y ODO tylko przy pożarze Z ODO tylko przy pożarze Obwałować (nie wolno spuszczać do kanalizacji)

HAZCHEM – CODE l Objaśnienia symboli i oznaczeń cyfrowych: 1. Działać zwartym prądem wody. 2. Działać prądem mgłowym wody. 3. Stosować piany gaśnicze. 4. Działać proszkami gaśniczymi (nie może dojść do kontaktu substancji z wodą – niebezpieczeństwo silnej reakcji).

HAZCHEM – CODE l Objaśnienia symboli i oznaczeń cyfrowych: V – substancja może reagować gwałtownie lub wybuchać. „Ochrona pełna” - pełne ubranie chemiczne + aparat izolujący dróg oddechowych (niezależny od powietrza obiegowego). „Ochrona dróg oddechowych” (ODO) – aparat izolujący dróg oddechowych + rękawice ochronne. „Rozcieńczyć” – substancja, za zgodą instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska może (po znacznym rozcieńczeniu) zostać wprowadzona do kanalizacji. „Obwałować” – należy uniemożliwić wniknięcie substancji do kanalizacji lub wód gruntowych. E – rozważyć przeprowadzenie ewakuacji.

NIEBEZPIECZNE TOWARY INFORMACJA i HAZCHEM CODE KATRA Dostarczył Przez Część CHEM Niebezpieczeństwo Substancji Chemicznej i Nagły Wypadek Część Zarządzania Telefon 07 32470 8444 TYPOWY NAGŁY WYPADEK PANEL INFORMACJI BEZWODNY AMONIAK NUMER ONZ 1005 HAZCHEM 2 RE W RAZIE NAGŁEGO WYPADKU WYBIERZ NUMER POLICJA lub STRAŻ POŻARNA THE HAZCHEM CODE To jest początek awaryjnego kodu odpowiedzi, który jest do trzech symboli np. 2 RE, który wskazuje walkę i odczynniki rozproszenia (1, 2, 3 i 4) ryzyko, osobista ochrona i inne miary (P, R, S, T, W, X, Y i Z), i rozważyć przeprowadzenie ewakuacji (E). Inne terminy: V – substancja może reagować gwałtownie lub wybuchać, OCHRONA PEŁNA - pełne ubranie chemiczne + aparat izolujący dróg oddechowych (niezależny od powietrza obiegowego), Ochrona dróg oddechowych (ODO) – aparat izolujący dróg oddechowych + rękawice ochronne, Rozcieńczyć – substancja, za zgodą instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska może (po znacznym rozcieńczeniu) zostać wprowadzona do kanalizacji, Obwałować – należy uniemożliwić wniknięcie substancji do kanalizacji lub wód gruntowych. RADA SPECJALISTY ORGANIZACJA IMIĘ I NAZWISKO NUMER TELEFONU INTERPRETACJA 2 RE Działać prądem mgłowym wody. Nie ma żadnego ryzyka gwałtownej reakcji. Wymagana jest pełna ochrona. Rozważyć możliwość ewakuacji.

Pomarańczowe tablice ostrzegawcze Pomarańczowe tablice z czarnym obwodem umieszczane z tyłu i z przodu pojazdu od strony kierowcy na wysokości nie mniejszej niż 0, 5 m i nie większej niż 2 m Mogą występować bez numerów Tablice na których są numery, oznaczają poszczególne substancje niebezpieczne, wyszczególnione w wykazie.

Pomarańczowe tablice ostrzegawcze Liczba w Liczniku to Liczniku numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa 300 400 120 300 Cyfra w Mianowniku oznacza Mianowniku numer pod którym dana substancja (np. . Benzyna) jest sklasyfikowana w katalogu materiałów niebezpiecznych ONZ.

Bez numerów Na pojeździe występuje mieszany asortyment (wiele substancji). Oznacza przewóz substancji ogólnego zagrożenia ruchu.

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: Samochód cysterna z dwoma substancjami płynnymi rozmieszczonymi w trzech zbiornikach

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: transport substancji płynnej - Benzyna

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport kilku substancji żrących

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport stałych substancji palnych

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport materiałów wybuchowych

Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład: Ciągnik i naczepa mają załadowany niebezpieczny ładunek.

Przykładowe oznaczenia i opisy. 33 1203 336 1230 Ciecz zapalna Numer ONZ-oski z katalogu substancji niebezpiecznych oznaczający Benzynę Ciecz zapalna Numer ONZ-oski z katalogu substancji niebezpiecznych oznaczający Metanol

Pomarańczowe tablice ostrzegawcze Licznik l l l l l 0 - brak dodatkowego zagrożenia 2 - emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną 3 - zapalność mat. ciekłych i gazów lub mat. ciekły samonagrzewający się 4 - zapalność mat. stałych lub mat. stały samonagrzewający się 5 - działanie utleniające ( wzmagające palenie ) 6 - działanie trujące lub zakaźne 7 - działanie promieniotwórcze 8 - działanie żrące 9 - zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją

l Kombinacja cyfr 32, 42, 62, 82 w numerze rozpoznawczym zagrożenia oznacza, że materiał reaguje z wodą wydzielając gazy palne l powtórzenie cyfry wskazuje nasilenie zagrożenia np. 33, 44, 55, 66, 88 l X – poprzedzający numer rozpoznawczy oznacza materiał reagujący niebezpiecznie z wodą ( gaszenie za zgodą specjalistów )

Objaśnienia numerów rozpoznawczych zagrożenia 20 22 223 225 23 239 25 26 263 265 268 gaz duszący lub gaz nie stwarzający dodatkowego zagrożenia gaz skroplony, schłodzony, duszący gaz skroplony, schłodzony, palny gaz skroplony, schłodzony, utleniający gaz palny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji gaz utleniający gaz trujący, palny gaz trujący, utleniający gaz trujący, żrący

30 323 X 323 33 333 X 333 336 338 X 338 339 36 362 X 362 368 38 382 X 382 39 materiał ciekły zapalny, stały stopiony o temp. zapł. wyższej niż 61 st. C. lub ciekły samonagrzewający się materiał ciekły zapalny, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły zapalny, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły łatwo zapalny o temp. zapł. niższej niż 23 st. C materiał ciekły piroforyczny ( samozapalny) materiał ciekły piroforyczny, reagujący niebezpiecznie z wodą materiał ciekły łatwo zapalny, trujący materiał ciekły łatwo zapalny, żrący, reagujący niebezpiecznie z wodą materiał ciekły łatwo zapalny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji materiał ciekły zapalny, lub ciekły samonagrzewający się, trujący materiał ciekły zapalny, trujący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły zapalny, trujący, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły łatwo zapalny, trujący, żrący materiał ciekły zapalny, żrący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły zapalny, żrący, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły zapalny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji

40 materiał stały zapalny, lub mogący samorzutnie ulegać reakcji, lub samonagrzewający się 423 materiał stały, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne X 423 materiał stały, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne 43 materiał stały piroforyczny( samozapalny) 44 materiał stały zapalny, stopiony, w podwyższonej temperaturze 446 materiał stały zapalny, trujący, stopiony, w podwyższonej temperaturze 46 materiał stały zapalny, lub samonagrzewający się, trujący 462 materiał stały, trujący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne X 462 materiał stały, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy trujące 48 materiał stały zapalny, lub samonagrzewający się, żrący 482 materiał stały żrący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne X 482 materiał stały, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy żrące

50 539 55 556 558 559 materiał utleniający (wzmagający palenie) nadtlenek organiczny palny materiał silnie utleniający (wzmagający palenie), trujący materiał silnie utleniający (wzmagający palenie), żrący materiał silnie utleniający (wzmagający palenie), mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji 56 materiał utleniający (wzmagający palenie), trujący 568 materiał utleniający (wzmagający palenie), trujący, żrący 58 materiał utleniający (wzmagający palenie), żrący 59 materiał utleniający (wzmagający palenie), mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji

60 606 623 63 638 639 64 642 65 66 663 664 665 668 669 68 69 materiał trujący, lub słabo trujący materiał zakaźny materiał ciekły trujący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły trujący, zapalny, żrący materiał ciekły trujący, zapalny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji materiał stały trujący, zapalny, lub samonagrzewający się materiał stały trujący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał trujący, utleniający materiał silnie trujący materiał ciekły silnie trujący, zapalny materiał stały silnie trujący, zapalny, lub samonagrzewający się materiał stały silnie trujący, utleniający materiał stały silnie trujący, żrący materiał stały silnie trujący, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji materiał trujący, żrący materiał trujący, lub słabo trujący, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji

70 materiał promieniotwórczy 72 gaz promieniotwórczy 723 gaz promieniotwórczy palny 73 materiał ciekły promieniotwórczy, zapalny 74 materiał stały promieniotwórczy, zapalny 75 materiał promieniotwórczy, utleniający 76 materiał promieniotwórczy trujący 78 materiał promieniotwórczy żrący 90 materiały zagrażające środowisku, różne materiały niebezpieczne ( klasy 9) 99 materiały przewożone w podwyższonej temperaturze

80 X 80 823 83 X 83 839 materiał żrący lub słabo żrący, reagujący niebezpiecznie z wodą materiał ciekły żrący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne materiał ciekły żrący, lub słabo żrący, zapalny, reagujący niebezpiecznie z wodą materiał ciekły żrący, lub słabo żrący, zapalny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji X 839 materiał ciekły żrący, lub słabo żrący, zapalny, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji, reagujący niebezpiecznie z wodą 84 materiał stały żrący 842 materiał stały żrący, reagujący z wodą, wydzielający gazy palne 85 materiał żrący lub słabo żrący, utleniający 856 materiał żrący lub słabo żrący, utleniający, trujący 86 materiał żrący lub słabo żrący, trujący 88 materiał silnie żrący X 88 materiał silnie żrący reagujący niebezpiecznie z wodą 883 materiał ciekły silnie żrący, zapalny 884 materiał stały silnie żrący, zapalny, lub samonagrzewający się 885 materiał silnie żrący, utleniający 886 materiał silnie żrący, trujący X 886 materiał silnie żrący, trujący, reagujący niebezpiecznie z wodą 89 materiał żrący lub słabo żrący, mogący samorzutnie ulegać gwałtownej reakcji

Nalepki ostrzegawcze 00 1 in m 1. 6 N Nalepki mają kształt rombu o długości boku co najmniej 100 mm. Wewnątrz nalepki w odległości 5 mm od krawędzi przebiega równoległa lina o takim samym kolorze jak symbol 1 Nalepki klasy 7 mają kształt rombu o długości boku co najmniej 250 mm.

SUBSTANCJE I PRZEDMIOTY WYBUCHOWE l Uwagi: 1. ** - miejsce na wpisanie podklasy; nie należy wypełniać w przypadku gdy skłonność do wybuchu jest zagrożeniem * - miejsce na wpisanie grupy zgodności; nie należy wypełniać w przypadku gdy skłonność do wybuchu jest zagrożeniem dodatkowym 2.

GAZY PALNE

GAZY NIEPALNE I NIETRUJĄCE

GAZY TRUJĄCE

MATERIAŁY CIEKŁE ZAPALNE

MATERIAŁY STAŁE ZAPALNE, SAMOREAKTYWNE I MATERIAŁY WYBUCHOWO ODCZULONE

MATERIAŁY SAMOZAPALNE

MATERIAŁY WYTWARZAJĄCE W KONTAKCIE Z WODĄ GAZY ZAPALNE

MATERIAŁY UTLENIAJĄCE

NADTLENKI ORGANICZNE

MATERIAŁY TRUJĄCE

MATERIAŁY ZAKAŹNE

MATERIAŁY PROMIENIOTWÓRCZE W dolnej połowie nalepki wpisana jest zawartość, aktywność i wskaźnik transportowy w języku kraju nadania oraz w języku francuskim, niemieckim, włoskim lub angielskim. „FISSILE” – „ROZSZCZEPIALNY”

MATERIAŁY ŻRĄCE

RÓŻNE MATERIAŁY I PRZEDMIOTY NIEBEZPIECZNE

znaki ostrzegawcze na opakowaniach do 20 l i 20 kg UN 1950 UN 1263 UN 1266 Oznakowanie sztuki przesyłki transportowej z jednym materiałem niebezpiecznym Oznakowanie sztuki przesyłki transportowej zbiorczej z dwoma materiałami niebezpiecznymi

ZNAK DLA SUBSTANCJI O PODWYŻSZONEJ TEMPERATURZE

ZNAK OSTRZEGAJĄCY O GAZOWANIU

SYMBOL ONZ DLA OPAKOWAŃ WYTŁACZANYCH METALOWYCH SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH W transporcie kolejowym lub drogowym symbol może być zastąpiony literami UN, ADR, RID/1 A 1/X 1, 3/200/99/PL/Ex. PAK ADR/1 A 2/Y 200/S/99/PL/Ex. PAK

Oznakowanie substancji chemicznych na opakowaniach

Rozmiary oznakowania ostrzegawczego na opakowaniach (mm): l nieprzekraczająca 3 l -jeżeli to możliwe, co najmniej 52 x 74 l większa niż 3 l, ale nie przekraczająca 50 l co najmniej 74 x 105 l większa niż 50 l, ale nie przekraczająca 500 l co najmniej 105 x 148 l większa niż 500 l co najmniej 148 x 210

Znaki ostrzegawcze substancji chemicznych E O N F+ F Xn T T+ Xi C

Nalepki informacyjne RID

Oznakowanie wagonów kolejowych Przykład: dwutlenek azotu NO 2

Wagony-cysterny przeznaczone dla przewozu gazów skroplonych lub ciekłych silnie schłodzonych Znak w kształcie pasa o kolorze pomarańczowym szerokości 30 cm naniesiony wokół zbiornika na wysokości jego osi poziomej.

NALEPKI RID stosowane do oznakowania wagonów transportujących materiały niebezpieczne Ostrożnie przetaczać Zakaz staczania i odrzutu wagonu

Dokumentacja przewozowa Kierowca, wyruszając w trasę, musi zabrać ze sobą komplet dokumentów. Oprócz tych potwierdzających jego uprawnienia, musi posiadać również dokumenty związane z działalnością transportową przedsiębiorstwa. Brak któregokolwiek z nich jest najczęstszą przyczyną nakładania kar przez Inspekcję Transportu Drogowego podczas kontroli na drodze.

Jednak odpowiedzialność za brak wymaganych dokumentów spoczywa nie tylko na kierowcy. Ukarany może zostać również zarządzający przedsiębiorca. Dlatego nie można lekceważyć spraw związanych z dokumentacją i liczyć na to, że kierowca będzie pamiętał o zabraniu niezbędnych zaświadczeń i licencji. Przed każdym wyjazdem w trasę należy upewnić się, czy w pojeździe znajduje się kompletna dokumentacja niezbędna do wykonywania danego przewozu.

Ponadto warto, aby kierowca zabierał ze sobą także dokumenty dodatkowe – które nie sa wymagane przez przepisy, ale często się przydają. Mogą bowiem nie tylko ułatwić pracę, ale również uchronić firmę przed konsekwencjami finansowymi.

Cztery grupy dokumentów Każdy kierowca wyjeżdżając w trasę musi mieć przy sobie cztery rodzaje dokumentów : 1. Odnoszące się do kierowcy wykonującego transport : a) Prawo jazdy b) Zaświadczenie o spełnianiu wymogów ustawy lub wpis do prawa jazdy potwierdzający posiadanie ważnych badań lekarskich i psychologicznych oraz kwalifikacji

c) Tarcze tachografu czyli wykresówki lub dane cyfrowe d) Zaświadczenie o działalności, czyli o nieprowadzeniu pojazdu bądź prowadzeniu pojazdu wyłączone z przepisów e) Świadectwo kierowcy 2. Związane z pojazdem którym się porusza: a) Dowód rejestracyjny pojazdu b) Ubezpieczenie Oc c) Upoważnienie do korzystania z pojazdu

d) W przypadku poruszania się płatnymi odcinkami dróg krajowych kierowca musi też zadbać, aby w pojeździe znajdowała się sprawna jednostka pokładowa Viatol oraz nadzorować czy za jej pośrednictwem pobierane są opłaty drogowe ( Viatol sygnalizuje to dźwiękowo ) e) W przypadku wykonywania transportu drogowego z przekroczeniem granic UE, w wymaganych przypadkach – certyfikat EURO jako załącznik do zezwolenia miedzynarodowego.

3. Potwierdzające dostęp przedsiębiorstwa do rynku przewozowego: a) Wypis zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji na krajowy transport drogowy b) Wypis z licencji wspólnotowej c) Zezwolenie na przewóz osób 4. Odnoszące się do ładunku, który jest przewożony: a) Podstawowym dokumentem odnoszącym się do przewożonego ładunku jest list przewozowy.

Drogi wnikania materiału niebezpiecznego do organizmu człowieka M Układ oddechowy M Układ pokarmowy M Skóra M Błony śluzowe 110

Zagrożenia ciała ludzkiego Skala następstw kontaktu z mat. chem. zależy od: Ø miejsca i rozległości kontaktu, Ø głębokości zmian w tkance skórnej, Ø właściwości fizykochemicznych związku chemicznego, Ø stężenia związku chemicznego, Ø czasu działania do chwili usunięcia, 111

Oddziaływanie materiałów niebezpiecznych na ludzi może być: Ø ogólno trujące, Ø żrące, Ø drażniące, Ø neurotyczne, Ø alergiczne, Ø rakotwórcze, Ø mutagenne, Ø upośledzające. 112

Zatrucie może przyjąć formę: - ostrą - ma miejsce w przypadku jednorazowego wprowadzenia dużej dawki, cechuje się szybkim rozwojem objawów i dużym nasileniem. Na ogół objawy uszkodzenia lub śmierć występuje w ciągu 24 godz. - podostrą - gdy przebieg zatrucia trwa > 24 godz. , a objawy są wyraźne i nasilone, - przewlekłą - gdy trucizna wprowadzona jest do ustroju w małych dawkach, ale wielokrotnie, działanie jest skumulowane. 113

Zagrożenia ciała ludzkiego Rozróżnia się : Ø powierzchniowe zapalenie toksyczne wywołujące zmiany naskórka, gojące się w czasie do 2 tygodni, Ø pośrednie stany zapalne wywołujące zmiany naskórka w całej jego głębokości, gojące się dłużej i oporniej, ok. . 3 -6 tygodni, Ø oparzenia chemiczne głębokie, obejmujące oparzenia chemiczne głębokie zmiany naskórka i skóry właściwej, ich gojenie jest trudne i może pozostawiać blizny. 114

Za uwagę dziękują : Kamiński Piotr Kościukiewicz Rafał Świątczak Damian Żak Robert