DYABETN NEM DYABET DNYADA EN SIK GRLEN KRONK

DİYABETİN ÖNEMİ • DİYABET DÜNYADA EN SIK GÖRÜLEN KRONİK HASTALIKTIR

DİYABET NEDİR? • İnsulin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır.

DİYABETİN SINIFLANDIRILMASI TİP 1 DİYABET TİP 2 DİYABET GESTASYONEL DİYABET DİĞER TİPLER

PREKLİNİK DÖNEM TİP 2 DİYABET • REAKTİF HİPOGLİSEMİ(1. DÖNEM) • Hızlı yemek yeme • Acıktığı zaman fenalık hissi, başağrısı, sinirlilik • Zaman zaman aşırı tatlı isteği • Çabuk acıkma • GLUKOZ İNTOLERANSI(2. DÖNEM) • Açlığa tahammülsüzlük • Yemek sonrası hemen açlık hissi • Gece uykudan uyanıp yemek yeme isteği • Yemek sonrası yorgunluk, uyku hissi ve halsizlik • Hızlı kilo alma

• PREKLİNİK DİABETES MELLUTUS(3. DÖNEM) • Tronküler obezite • Zaman zaman ağız kuruluğu ve çok su içme • Kan yağlarında yükselme • Çalışma performansının azalması, çabuk yorulma, • • halsizlik Hipertansiyon Karaciğerde yağlanma KLİNİK DİABETES MELLİTUS(4. DÖNEM) Kilo kaybı Ağız kuruluğu, susama hissi, çok su içme Sık idrara çıkma, noktüri Yorgunluk, halsizlik

DİYABET İLERLEYİCİ BİR HASTALIKTIR…

BELİRTİLER • Polidipsi(çok su içme) • Poliüri(çok idrar yapma) • Polifaji(çok yeme) • Pruritis(kaşıntı) • Kilo kaybı

DİYABETİN TEŞHİSİ • Diyabet şikayetlerinin ve belirtilerinin saptanması • Kan şekeri ölçümü • Oral Glukoz Tolerans TESTİ (OGTT)

DİABETİN TEŞHİSİ RASTLANTISAL KŞ KŞ DEĞERİ DİABET 200 mg/dl^ Var 110199 mg/dl 110 mg/dl az ise 2 kez AKŞ bak Yok

KŞ DEĞERİ DİABET AÇLIK KŞ 126 mg/dl^ VAR 110 -125 ise 110 mg/dl az ise 75 gr. Glukoz OGTT YOK

KŞ DEĞERİ DİABET OGTT İlk 2 saat VAR içinde 200^ 140 -199 arasında 140 mg/dl az ise Bozulmuş Glikoz Toleransı YOK

OGTT • Açlık kan şekeri ölçümünden sonra 300 ml su içine 75 gr glikoz eklenip 3 -5 dk da bireye içirilir. Tanı için 2. saatteki plazma glikozunun değerlendirilmesi önerilir. Sonucun 200 mg/dl^olması tanı için yeterlidir. • GLİKOZİLLENMİŞ HEMOGLOBİN(Hb. A 1 c)ve. FRUKTOZAMİN Glikoz hemoglobine bağlandığında Hb. A, proteinlere bağlandığında Fruktozamin olarak adlandırılır. Hb. A 1 c bireylerin son 2 -3 aylık ortalama kan glikoz değerini, Fruktozamin ise 34 haftanın ortalama glikoz değerini gösterir.

DİYABETİN KOMPLİKASYONLARI • AKUT KOMPLİKASYONLAR • Hipoglisemi • Diyabetik ketoasidoz • Hiperozmolar non-ketotik hiperglisemi

KRONİK KOMPLİKASYONLARI • MAKROVASKÜLER • Koroner Arter • • • Hastalığı Serebrovasküler Hastalık Periferik Damar Hastalığı Diyabetik Ayak • MİKROVASKÜLER • Retinopati • Nefropati • Nöropati

DİYABET TEDAVİSİ • Eğitim • Beslenmenin düzenlenmesi • Egzersiz • İlaç

EĞİTİM • Diyabetliye, ailesine ve topluma kazandırılması • • • hedeflenen BİLGİ, TUTUM ve DAVRANIŞ bütünüdür. Diyabetliye, sağlıklı yaşam için alınması gerekli önlemleri benimsetmek ve inandırmak, Kendilerine sunulan sağlık hizmetlerini doğru olarak kullanmaya alıştırmak, Kendi sağlık durumlarını ve çevrelerini iyileştirmek amacını taşır.

Tıbbi Beslenme Tedavisi Diyetin düzenlenmesi tedavinin en önemli noktalarından birini oluşturmaktadır. • Uyulması gereken önemli kurallar : • Dengeli beslenmek • Düzenli yemek • İstenen vücut ağırlığına ulaşmak ve bunu korumak

Egzersiz • Fiziksel aktivite son derece yararlıdır. • Ancak egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. • Doktorunuz gereksinimlerinizi ve kapasitenizi göz önüne alarak program seçiminize yardımcı olur.

Egzersiz Düzenli ve uygun egzersiz yaparak ; – Kilo kaybedilir – Kardiyovasküler fonksiyonlar düzelir – Fiziksel güç ve performans artar – Yaşam kalitesi artar ve kişi kendini iyi hisseder – İnsüline duyarlılık (insülin emilimi) artar – Lipid profili düzelir

ORAL ANTİDİYABETİKLER(OAD) İlaç grupları İlaç isimleri SULFANİLÜ Amaryl RELER Diameprid Glimax Glirid Diamicron Betanorm Glumikron Oromikron Hedef organ Dikkat edilecekler Pankreas Yemekten beta önce veya hücrelerinde 30 dk. önce SUR-1 alınmalıdır. reseptörlerin tek doz ise e bağlanarak kahvaltı insulin öncesi salınımını verilmeli arttırırlar hipoglisemi dikkat

OAD LER İlaç grupları İlaç isimleri Hedef organ Meglitinidler (Glinidler) Starlix Novanorm Alfa Glucobay glukozsidaz inhibitörleri Glukoza bağlı olarak insulin salgılanmasını uyarırlar Dikkat edilecekler Yemeklerd en hemen önce veya 5 -15 dk önce 3 x 1 Barsaklardan Yemek glukoz arası veya emilimi azaltır ilk lokmayla

OAD ‘LER İlaç grupları İlaç isimleri Hedef organ Dikkat edilecekler Biguanidler( Metformin) Yemeklerle birlikte yada yemekten sonra verilir kreatin 1. 5 ‘in altında olmalı Glucophage Gkukofen Gliformin Diaformin Hepatik glukoz üretimini inhibe eder

OAD’ LER İlaç grupları İlaç ismi Hedef doku Dikkat edilecekler Glitazonlar Yağ ve kas dokusunda insulin direncini azaltır Açlık tokluk farketmez ödem ve anemiye dikkat Avandia Rosenda Glifix Piogtan Dropia

• İNSULİN

• İnsulin; pankreasta langerhans adacıklarındaki beta hücrelerinden salgılanan bir hormondur. Temel etkisi kan şekerini düşürmektir.

İNSULİN TEDAVİSİ • OAD lere yanıtsızlık • Kronik böbrek yetmezliği(kreatin 1. 4^) • Karaciğer yetersizliği • Diyabetik ayak • Cerrahi operasyon • Orta-ağır enfeksiyonlar • Gebelik-emzirme • Tip 1 Diyabet • Akut metabolik durumlar(diyabetik ketoasidoz, nonketotik hiperozmolar koma)

İNSULİNLER Etkinin Başlama zamanı 5 -15 dk Hızlı Lispro(Humalog) etkili Aspart(Novarapid) Kısa Regüler(Actrapid- 0, 5 -1 etkili Humilin R) saat Orta NPH etkili Uzun etkili Glargine(Lantus) Detemir(Levemir) Pik Zamanı Etki Süresi 0, 5 -1, 5 3 saat 2 -4 saat 4 -6 saat 1 -4 saat 4 -12 saat 1 saat Devamlı 12 -16 saat 24 saat

KARIŞIM İNSULİNLER • NOVOMİX 30 • HUMALOG MİX 25 • HUMİLİN M

İNSULİN ENJEKSİYONU SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR • Cilt temiz olmalıdır. • Karışım insulin yapılacaksa iyi karıştırılmalıdır. • En sık yapılan enjeksiyon hatası insulinin İM • • • dokuya verilmesidir. SC dokuya uygulama konusunda özen gösterilmelidir. Enjeksiyon pistonunu çekerek kanama kontrolü yapmak gerekli değildir. Enjeksiyondan sonra masaj yapılmamalıdır. Enjeksiyon saati ile yemek saati uyumlu olmalıdır.

Flex. Pen® içerisindeki süspansiyonun iyice karışmasını sağlayabilmek için iki aşamalı bir karıştırma işlemi gerekmektedir. Öncelikle koruyucu kapağı çıkartınız. Yatay olarak avuç içinde en az 10 kez karıştırma yapınız.

Avuç içinde yapılan karıştırma işlemini takiben, Flex. Pen® ’i dirsek hizasından en az 10 kere şekildeki gibi karıştırınız.

Enjeksiyon Kullanılan insülinden azami faydanın sağlanması için enjeksiyonun nasıl ve nereye yapıldığı önemlidir. • Eğer insan insülini kullanmıyorsanız, enjeksiyonu yemek saatinden 30 dk. önce yapın. • Eğer insülin analogu kullanıyorsanız, enjeksiyonu yemekten hemen önce veya yemekten hemen sonra yapabilirsiniz. • Enjeksiyonda 7 gün sağ kol , 7 gün sol kol, 7 gün sağ bacak , 7 gün sol bacak, 7 gün sağ karın, 7 gün sol karın enjeksiyon bölgelerini tercih ediniz. • Seçilen bölgede hep aynı noktaya enjeksiyon yapmayınız.

ENJEKSİYON BÖLGELERİ • KARIN • Hızlı emilim • Aktivitelerden etkilenmez • BACAK(uyluk ön ve yan yüzeyleri) • Yavaş emilim • Kolay uygulama • KOLLAR(üst kol lateral yüzeyleri) • Bacaklara göre daha hızlı emilim • Büyük çocuklarda uygun • KALÇA • En yavaş emilim • Küçük çoçuklarda uygun

İnsülin Enjeksiyon Bölgeleri İnsülin; karın bölgesi, kolun üst kısımları ve uyluk bölgelerine enjekte edilebilir. İnsülin enjeksiyonları, aynı bölge içinde kalmak üzere, farklı noktalara yapılmalıdır.

İnsülin Uygulaması Enjeksiyon bölgeleri İnsülin emilim hızı • Başlangıç dozu 0. 5 -1 U/kg’ dır. Karın bölgesi +++ • Tatmin edici bir kontrol sağlayıncaya kadar Kalça doz 2 -4 U/kg’ a kadar artırılabilir. ++ • En sık kullanılan tedavi rejimleri, günde 2++ Üst kol Uyluk enjeksiyon ve multiple enjeksiyon tedavileridir. +

İNSULİN EMİLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Enjeksiyonun yeri • Enjeksiyonun derinliği • Masaj, ısı değişikliği • İnsulinin tipi • İnsulinin türü • İnsulinin dozu • İnsulin antikorları • Lipohipertrofi • Egzersiz • Yeterince karıştırmama

İNSULİN TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ HİPOGLİSEMİ İNSULİN ÖDEMİ(Tedaviye başlandığında ortaya çıkar-Bacaklarda, ayaklarda, ellerde yada yüzde ödem olur-Birkaç haftada iyileşir) ALLERJİ KİLO ARTIŞI LİPODİSTROFİLER(Enjeksiyonların aynı bölgeye yapılması sonucu oluşur)

• LİPOARTROFİ(Bölgede yağ dokusunun kaybı söz konusudur. Enjeksiyon bölgelerinde çökmeler, çukurluklar oluşur) • LİPOHİPERTROFİ(Skar dokusu oluşur. Bölgede şişlik sertlik şeklinde hissedilir. )

İNSULİNİN SAKLANMASI • Açıldıktan sonra dolapta veya oda ısısında 28 gün saklanabilir. • Asla DONDURULMAZ. • Isı kaynağından uzak tutulmalıdır. • Direkt güneş ışığı veya şiddetli çalkalama sonucunda bozulabilir. • Buzdolabında +2 -+8 C da saklanır.

İNSULİN AYARLAMASI • En az 3 günlük profili izle • O öğünde bulunan glisemi değerini saptayan en önemli faktör bir önceki insulin dozudur • Önce hipoglisemi düzeltilir • Tüm gün hiperglisemi varsa önce en yüksek değer düşürülür.

DOWN FENOMENİ • Gece ortaya çıkan growth hormon (GH) artışı sonucunda sabah hipergliseminin olmasıdır. Bu durumda gece boyunca yüksek seyreden kan şekeri sabah da yüksek bulunur. Bu durumda akşam insulin dozu arttırılabilir veya insulin eklenebilir buna hekim karar verir.

SOMOGY EFEKTİ • Posthipoglisemik hiperglisemi • Akşam yapılan insulin dozunun fazla gelmesi sonucunda gece yarısı ortaya çıkan hipoglisemiye verilen yanıttır. Gece hipoglisemisini düzeltmek için insulin karşıtı hormonlar salgılanır ve sabah kan şekeri yükselir. Akşam insulin dozu azaltılır.

• DOWN FENOMENİ VE SOMOGY EFEKTİNİ AYIRT ETMEK İÇİN GECE 03 DE KAN ŞEKERİ ÖLÇÜLMELİDİR.

GLİSEMİ PROFİL DÜZENSİZLİĞİ • Genel değerlendirme • Diyet-egzersiz planını kontrol et • İnsulin etkinliğini kontrol et • Fokal enfeksiyon yada insulin ihtiyacını artıran olay araştır • Uygulama yeri ve şeklini kontrol et

Hipoglisemi (HİPO) Kan şekerinin 75 mg/dl’nin altında olmasıdır. Hipogliseminin nedenleri: • Yüksek doz insülin uygulaması • Yetersiz karbonhidrat alımı • Ana veya ara öğünlerin atlanması veya geciktirilmesi • Her zamankinden fazla egzersiz yapılması • Yanlış sülfonilüre kullanımı (yüksek dozda şeker düşürücü ilaç alınması) • Alkol düşkünlüğü • Stres

Hipogliseminin Belirtileri

Hipoglisemi (HİPO) Hasta hipoglisemi belirtilerini fark ettiğinde bir şeyler yiyerek, bir bardak meyve suyu veya 2 -3 kesme şeker alarak hipoglisemiyi önleyebilir. Belirtilerin 5 -10 dakika içinde düzelmediği durumlarda tedavi tekrarlanabilir.

Hipoglisemi (HİPO) • Bazı hastalarda hipo ağır seyreder ve hasta durumunun farkına varamadan şuurunu kaybeder. Bu kişiler yakınlarının yardımına ihtiyaç duyarlar. • Kan glukoz düzeyi genellikle 40 mg/dl’nin altındadır. • Böyle bir durumdaki hastaya kesinlikle ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. • Hastaya şayet yanında bulunuyorsa, deri altına glukagon enjeksiyonu yapılmalıdır. GLUKAGON

Ciddi Hipoglisemi Ataklarında Gluca. Gen Hypo. Kit ®

Gluca. Gen® Hypo. Kit ® Gluca. Gen Hypo. Kit içerisinde insan vücudunda üretilenin eşdeğeri olan glukagon hormonu bulunur. Tıbbi yardımın mümkün olmadığı durumlarda, bir an önce kan şekerini yükseltmek için kullanılır. Etkisini yaklaşık 10 -15 dakika içinde göstererek ciddi hipoglisemi atağını hafifletir.

Diyabetik Ayak Diyabetli hastalarda kronik ve önemli sakatlıklara yol açabilir. Önlemler: • Ayaklar her gün düzenli olarak incelenmeli (yara, çatlak) • Ayak cildi bakımı yapılmalı • Tırnak bakımı yapılmalı, tırnaklar derin kesilmemeli • Ayak ısısına dikkat edilmeli • Uygun ayakkabı seçimine özen gösterilmeli • Egzersizlerle ayak ve bacak kasları güçlendirilmelidir.

TEŞEKKÜR EDERİM DİYABET HEMŞİRESİ HÜLYA DOĞAN