Duyu sistemlerinin genel zellikleri DUYU SSTEMLERNN GENEL YAPISI

DUYU SİSTEMLERİNİN GENEL YAPISI A. Reseptör B. 1. Duysal nöron ve duysal birim, 2.

1. Duysal nöron n n Reseptif alan kavramı Duysal birim kavramı

Primer afferent nöron-1. duysal nöron n Reseptörle bağlantılı duysal nörondur. Somatik ve koku sisteminde

n n Reseptif Alan: Duyu nöronunun uyaranlardan etkilendiği reseptif örtü alanına denir. (Reseptif örtü,

Duyu yolları n n 1. , 2. , 3. nöronlar Çaprazlaşma Talamus İleti çekirdekleri:

Duyu Yolları n n n 1. , 2. , 3. ve yüksek sıralı nöronlar

Çaprazlaşma n n Genellikle 2. nöron aksonu talamusa çıkarken orta hattı çaprazlar. Çapraz yapmayan

İleti nukleusları n n n Korteks öncesi seviyelerde duysal informasyon alt sıradaki nöronlardan, üst

Duyu yolları boyunca uyarılar paralel ve seri (hiyerarşik) olarak işlenir. n n Üst sıralı

D. Duyu yolları topografik organize olmuştur: * Duyu yolları boyunca komşu nöronların uyardığı nöronlar

İşitme: Tonotopik temsil n n İşitme yollarında nöronlar belirli bir ses frekansına en fazla

Görme sistemi: Retinotopik temsil n n n Görme yollarında nöronlar «gördükleri» görme alanına göre

Somatik duyu: Somatotopik temsil n n n Somatik duyu sisteminde nöronlar uyarı aldıkları vücut

DUYU SİSTEMLERİNDE NÖRAL İŞLEM A. Enerji dönüştürme (Reseptör) B. Kodlama - Şiddet - Süre

Uyaran şiddeti n n n Populasyon kodlaması: Duysal birimlerin eşikleri farklıdır. Uyaran şiddeti arttıkça

Uyaran süresi n n Başlangıç-bitiş ve zaman içerisindeki değişiklikler analiz edilir. Adaptasyon, reseptör membranı,

Uyaran modalitesi n n n Uygun uyaran, reseptör özelleşmesi Özelleşme modalite kodlamasının temeli, reseptörden

Uyaran lokalizasyonu n n Topografik yapı önem taşır Projeksiyon kuralı: Duyu yolu boyunca uyarılma

Görme ve somatik duyu n İki nokta eşiği: Reseptif alanların küçük olması, konverjansın az

Lateral inhibisyon n Bir ileti nukleusuna giren ya da ileti nukleusundan çıkan akson, yan

Lateral inhibisyon n n Böylece aktive olan bölgenin çevreyi inhibe etmesi sonucu aktive-inaktive alanlar

Lateral inhibisyon n Öne doğru (Feed forward): İleti nukleusuna giren akson dallara ayrılır, bu

Slides: 27

Download presentation

Duyu sistemlerinin genel özellikleri

DUYU SİSTEMLERİNİN GENEL YAPISI A. Reseptör B. 1. Duysal nöron ve duysal birim, 2. nöron, çaprazlaşma, talamus, korteks (İleti nukleuslarıkonverjans, diverjans) C. Hiyerarşik-paralel organizasyon D. Topografik organizasyon

1. Duysal nöron n n Reseptif alan kavramı Duysal birim kavramı

Primer afferent nöron-1. duysal nöron n Reseptörle bağlantılı duysal nörondur. Somatik ve koku sisteminde 1. nöron akson sonu reseptördür, enerji dönüştürür, aksonda AP oluşur. Buna karşılık görme, işitme, denge, tat sistemlerinde reseptör ayrı bir hücredir, enerji dönüştürme 1. nöronda oluşmaz. )

n n Reseptif Alan: Duyu nöronunun uyaranlardan etkilendiği reseptif örtü alanına denir. (Reseptif örtü, reseptörlerin yerleştiği yapı, örneğin retina) Duysal birim: Tek bir 1. duysal nöron aksonu ve bunun periferikmerkezi tüm dalları reseptörlerle birlikte duysal birim olarak adlandırılır.

Duyu yolları n n 1. , 2. , 3. nöronlar Çaprazlaşma Talamus İleti çekirdekleri: İletim- nöral işleme (konverjans, diverjans, lateral inhibisyon)

Duyu Yolları n n n 1. , 2. , 3. ve yüksek sıralı nöronlar duysal yolun sıralı elemanları 2. duysal nöron 1. nöronla sinaps yapan nörondur. 3. duysal nöron gövdesi genelde talamusun spesifik duysal nukleusundadır. (Koku yollarının bir kısmı talamusa uğramadan kortekse iletilir) 3. nöron aksonu serebral kortekste 1. duysal alana gider. Kortekste her duyu sistemi için farklı 1. duysal alan bulunur. 1. duysal alanların çevresinde 2. ve daha üst düzey duysal kortikal alanlar yer alır.

Çaprazlaşma n n Genellikle 2. nöron aksonu talamusa çıkarken orta hattı çaprazlar. Çapraz yapmayan lifler de bulunur. Koku ve tat sistemi çapraz yapmaz.

İleti nukleusları n n n Korteks öncesi seviyelerde duysal informasyon alt sıradaki nöronlardan, üst sıradaki nöronlara ileti nukleuslarında iletilir. İleti nukleuslarında duysal uyarılar işlenir ve üst seviyeye iletilir. İleti nukleusları üst seviyelerden uyarı alır, duysal bilgi akışı kontrol edilir.

Duyu yolları boyunca uyarılar paralel ve seri (hiyerarşik) olarak işlenir. n n Üst sıralı nöronlar alt basamakta yer alan nöronlardan daha kompleks işlem yaparlar. Reseptif alanlar giderek büyür. Farklı alt modalitelerle ilgili uyarılar paralel-ayrı yollarda beyne iletilir.

D. Duyu yolları topografik organize olmuştur: * Duyu yolları boyunca komşu nöronların uyardığı nöronlar da komşudur. * Beyindeki duysal alanlarda reseptif örtünün haritası bulunur.

İşitme: Tonotopik temsil n n İşitme yollarında nöronlar belirli bir ses frekansına en fazla duyarlıdır. Nöronlar duyarlı oldukları ses frekansına göre düzenli şekilde yerleşmiştir.

Görme sistemi: Retinotopik temsil n n n Görme yollarında nöronlar «gördükleri» görme alanına göre düzenli şekilde yerleşmiştir. Böylece talamus ve kortekste karşı taraf görme alanı temsil edilir. Görmenin en keskin olduğu fovea ve çevresinin «gördüğü» görme alanı, kortekste diğer bölgelere göre daha büyük yer tutar.

Somatik duyu: Somatotopik temsil n n n Somatik duyu sisteminde nöronlar uyarı aldıkları vücut yüzeyine göre düzenli yerleşmiştir. Böylece talamus ve kortekste karşı taraf vücut yarısının temsili bulunur. Bu temsilde parmaklar, ağız bölgesi diğer bölgelere göre daha fazla yer tutar.

DUYU SİSTEMLERİNDE NÖRAL İŞLEM A. Enerji dönüştürme (Reseptör) B. Kodlama - Şiddet - Süre - Modalite - Lokalizasyon C. Keskinleştirme (lat. İnh. )

Uyaran şiddeti n n n Populasyon kodlaması: Duysal birimlerin eşikleri farklıdır. Uyaran şiddeti arttıkça uyarılan duysal birim sayısı artar (uzaysal sumasyon) Frekans kodlaması: Uyaran şiddeti arttıkça reseptör potansiyeli büyür, duyu yollarında aksiyon potansiyeli frekansı artar. Şiddet kodlaması sonucu uyarı şiddeti arttıkça hissedilen şiddet de artar.

Uyaran süresi n n Başlangıç-bitiş ve zaman içerisindeki değişiklikler analiz edilir. Adaptasyon, reseptör membranı, reseptörü çevreleyen yapılar ve nöronlarla ilgilidir Adaptasyon: Zamansal filtreleme, enerji tasarrufu sağlar Hızlı adapte olan: Fazik; yavaş adapte olan: Tonik

Uyaran modalitesi n n n Uygun uyaran, reseptör özelleşmesi Özelleşme modalite kodlamasının temeli, reseptörden merkeze uyarı taşıyan yol, aynı modalite ilgilidir (İşaretlenmiş yol kuralı). Bir duyu yolu hangi enerji ile uyarılırsa uyarılsın reseptörün duyarlı olduğu duyum algılanır (Spesifik sinir enerjileri kuralı).

Uyaran lokalizasyonu n n Topografik yapı önem taşır Projeksiyon kuralı: Duyu yolu boyunca uyarılma reseptörün bulunduğu yerde algılanır. Görme ve somatik duyuda uyaranın geldiği yeri analiz ederiz. İşitmede ses frekansını analiz ederiz

Görme ve somatik duyu n İki nokta eşiği: Reseptif alanların küçük olması, konverjansın az olması, reseptif alanları iç içeliği keskinliği artırır.

DUYU SİSTEMLERİNDE NÖRAL İŞLEM A. Enerji dönüştürme (Reseptör) B. Kodlama - Şiddet - Süre - Modalite - Lokalizasyon C. Keskinleştirme (lat. İnh. )

Lateral inhibisyon n Bir ileti nukleusuna giren ya da ileti nukleusundan çıkan akson, yan dallarla inhibitör ara nöronları uyarır. İnhibitör ara nöronlar çevre duyu nöronlarla sinaps yapar. Böylece bir akson uyarıldığında, çevredeki nöronlar inhibe olur. En fazla uyarılan lif çevre lifleri inhibe ederken, daha az uyarılan komşu liflerden zayıf inhibitör sinyaller alır.

Lateral inhibisyon n n Böylece aktive olan bölgenin çevreyi inhibe etmesi sonucu aktive-inaktive alanlar arası sınırlar belirginleştirilir, uyarı keskinleştirilir; istenen informasyon ile istenmeyen kısımlar arasındaki kontras artırılır. Uzaysal analizin önemli olduğu görme, somatik duyu (epikritik duyu), işitme sisteminde belirgindir.

Lateral inhibisyon n Öne doğru (Feed forward): İleti nukleusuna giren akson dallara ayrılır, bu ileti nukleusundaki inhibitör ara nöronları uyarır. Geriye doğru (Feed back): İleti nukleusundan çıkan akson dallara ayrılır, bu ileti nukleusundaki inhibitör ara nöronları uyarır. Distal inhibisyon: Üst merkezlerden gelen aksonlar inhibitör ara nöronları uyarır