Drejtimi Pemtari Vreshtari Lnda msimore Fisnikrimi i pemve

Drejtimi: Pemëtari- Vreshtari Lënda mësimore: Fisnikrimi i pemëve dhe i hardhisë së rrushit Klasa: BXI/2 Profesoresha e lëndës: Afërdita Sejdiu NJESIA MËSIMORE TRASHËGIMIA DHE QENDRUESHMËRIA NDAJ SËMUNDJEVE

TRASHËGIMI TË DISA VETIVE NË PASARDHËS JANË: - o o Madhësia e frutave - Forma e frutave - Ngjyra e frutave - Shija e frutave Madhësia e frutave- Për nga madhësia e tyre, frutat mund të jenë: mjaftë të mëdhenjë. Të mëdhenjë dhe mesatarisht të mëdhenjë. Frutat e tillë me kryqëzim mund të trashëgohen në këtë mënyrë:

Fruta mjaftë të mëdhenjë x fruta mjaftë të mëdhenjë= pasardhës me fruta të mëdhënjë. - Fruta të mëdhenjë x fruta të mëdhënjë= pasardhës me fruta mesatar. - Fruta mesatarë të mëdhnjë x fruta mesatarë të mëdhnjë= pasardhës të vogël Forma e frutave- paraqet veti poligjenike, andaj vetitë e formës nuk mund të përcillen në pasardhës. Ngjyra e futave- mund të jetë e gjelbër, e kuqe, e verdhë etj. -

Ngjyra e brendshme e frutave- paraqet faktorë poligjenik, përcillet me: ngjyrë të verdhë, ngjyrë kremi dhe ngjyrë të bardhë. - Ngjyra e verdhë dhe ajo kremi në të shumtën e rasteve paraqesin veti dominante, ndërsa ngjyra e bardhë gati gjithnjë është recesive. Shija e frutave- paraqet korelacion të ngushtë në mes të sheqernave, acideve dhe aromës. - Sot vlerësohet se përvëҫ frutave të ëmbël ose sheqerit, frutat të kenë edhe sasi të konsiderushme të acideve.

Shija e ëmbël e frutave është përafërsisht homozigote, sepse gjatë kryqëzimit të individeve me shije të ëmbël fitohen individë me shije të thartë. Nëse bëjmë një krahasim në mes të shijës së ëmbël dhe vetisë së frutave aromatikë, shija e ëmbël paraqitet si veti dominante në krahasim me aromën. Kombinimet prindërore të frutave aromatik nëse kryqëzohen në mes veti do të fitohen fruta të shijës së thartë dhe të ëmbël.

QËNDRUESHMËRIA NDAJ SËMUNDJEVE Qëndrueshmëria ndaj sëmundjes së hirit (Fire Blight)- kjo sëmundje e hirit është mjaft e rrezikshme dhe merr përmasa botërore me ҫ’rast zvogëlohet rendimenti, keqësohet cilësia e pemëve dhe u kërcënohet me tharje të plotë. Në këtë drejtim zgjedhje mund të bëhet vetëm me fisnikërim, duke kryqëzuar llojet e egra (imune) që të fitohen varietete të qëndrueshme ndaj kësaj sëmundje.

Qëndrueshmëria ndaj kromës (Venturia Pyrina)si në mollë ashtu edhe në dardhë, kroma paraqet sëmundje të përhapur. Kjo sëmundje njihet nga njollat e mbyllëta në gjethe, mbi fruta shkaktohet deforime, pëlcitje dhe dregëza. Për qëndrueshëri ndaj kësaj sëmundje kerkohet fisnikërimi dhe kryqëzim në mes tq varieteteve të qëndrueshme.

PYETJE DHE PËRGJIGJIE 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cilat janë vetitë trashëguese në pasardhës? Si mund të jenë frutat për nga madhësia dhe si bëhet kryqëzimi? Si mund të jetë ngjyra e frutave? Ҫka paraqet ngjyra e brendshme e frutave dhe ҫfarë ngjyra mund të ketë? Ҫka paraqet shija e frutave? Trego për qëndrueshmërinë e pemëve ndaj sëmundjes së hirit dhe të kromës!