DRAVNOPRAVNI RAZVITAK BIH Doc dr Benjamina Londrc BOSNA
DRŽAVNOPRAVNI RAZVITAK BIH Doc. dr. Benjamina Londrc
BOSNA I HERCEGOVINA U SOCIJALISTIČKOJ JUGOSLAVIJI A. PERIOD 1945. - 1952. (VRIJEME CENTRALIZMA I PLANSKE PRIVREDE); B. „JUGOSL. PUT U SOCIJALIZAM“ (OD DONOŠENJA ZAK. O UPRAVLJ. PREDUZ. 1950. , DO USTAVA 1974. I ZUR-A 1975. )
A. PERIOD 1945. - 1952. (VRIJEME CENTRALIZMA I PLANSKE PRIVREDE) 1. Međunarodno priznanje Demokratske Federativne Jugoslavije (DFJ), 2. Izbori (11. 1945. ) i rad Ustavotvorne skupštine, 3. Ustav FNRJ i Bosna i Hercegovina, 4. Ustavotvorna skupština i (prvi) Ustav NR Bi. H, 5. Informbiro (IB) i sukob Staljin – Tito;
B. „JUGOSL. PUT U SOCIJALIZAM“ (OD DONOŠENJA ZAK. O UPRAVLJ. PREDUZ. 1950. , DO USTAVA 1974. I ZUR-A 1975. ) 6. Radničko i društveno samoupravljanje 7. Politika nesvrstanosti 8. Ustav 1974. godine
1. Međunarodno priznanje Demokratske Federativne Jugoslavije (DFJ) a) Na Drug. zasjedanju AVNOJ-a faktički je oformljena nova država sa sistemom vlasti od najnižih do najviših – ali nije bila međunarodno priznata; b) Održanjem drž. -prav. kontinuiteta i međunarod. prizn. nove Jug. i NKOJ omogućuje novoj Jug. status saveznič. zemlje. . . ; c) Cilj saveznika: traženje kompromisnog rješenja radi spašavanja Monarhije (NKOJ pod tim pritiscima stupa u pregovore sa izbjegl. vladom); d) Otvaranje pregov. sa izbjeglič. vladom u Londonu o formir. jedinst. vlade - sporazum Tito–Šubašić, 1. 1944. ; e) Vlada Tito–Šubašić kao privr. vlada DFJ, 7. 3. 1945. (likv. paralelizam, održan drž. kontin. i međun. obaveze;
a) Na Drugom zasj. AVNOJ-a oformljena je faktički nova drž. sa sistemom vlasti od najnižih do najviših – ali nije bila međun. prizn. a) Piramida vlasti polazila je od općinskih i sreskih NOO, preko zemaljskih antifaš. vijeća po federalnim jedinica-ma, a završavala se na vrhu AVNOJ-a; b) Tokom svog nastajanja, ova drž. nije dobila međun. priznanje, iako su saveznici tokom 1943. priznali NOV kao vojnog partnera - saveznika… c) Izbjeglička vlada u Londonu bila je međunarodno priznata, ali nije imala nikakve faktičke vlasti u zemlji, a kojoj je AVNOJ oduzeo legitimitet; d) Na drugoj str. bio je NKOJ, stvarna vlada, koja je imala svu vlast u zemlji, ali nije bila međunar. priznata;
b) Održanjem drž. -prav. kontinuiteta i međunarodnog priznanja nove Jugosl. i NKOJ kao nove vlade – omogućuje novoj Jugosl. automatski status savezničke zemlje i. . . a) (1). . . da bude član Organizacije ujedinjenih nacija, b) (2) da prima međunar. materijalnu pomoć putem Uprave UN za pomoć i obnovu (UNRA), koja je osnovana 9. 11. 1943. za pomoć zemljama opustošenim ratom, c) (3) da zahtijeva reparacije od poraženih sila Osovine itd.
c) Cilj saveznika: traženje kompromisnog rješ. , radi spašavanja Monarhije (NKOJ pod tim pritiskom ulazi u pregovore sa izbjegl. vladom) a) I dok je nova vlada nastojala da obezbijedi međunarodno priznanje, zapadni saveznici, prije svih V. Britanija, traže način da spase Monarhiju; b) Da bi spasili Monarh. ili bar osigurali neki polit. uticaj starih građ. struktura. , saveznici su vršili stalni pritisak na NKOJ da stupi u dijalog sa izbjegličkom Vladom; c) Iz pragmatičnih razloga NKOJ prihv. pregov. sa izbjegl. vladom, „pod uslovom da se na njenom čelu nađe neka nekompromitovana osoba“.
d) Otvaranje i tok pregovora sa izbjegličkom vladom u Londonu o formiranju jedinstvene vlade, sporazum Tito–Šubašić, 1. 1944. a) Pod pritiskom i uz posredstvo Britanaca za predsjednika izbjegl. vlade imenovan je dr. Ivan Šubašić, bivši ban Banov. Hrv. , koji je odmah stupio u vezu sa NKOJ-e, radi pregovora o formiranju jedinstvene vlade; b) Pregovori su vođeni u 2 maha: (1) na Visu, 16. 6. 1944. , zatim (2) u Beogr. –gdje je 1. 1944. potpisan sporazum Tito– Šubašić o uspostavi jedinstvene vlade; c) Kako je bio zabr. povratak Kralju Petru II u Jug. , formirano je Kraljevsko namjesništvo za formalno vršenje kralj. vlasti do odluke Ustavotv. skupštine o konačnoj sudbini monarhije;
e) Vlada Tito (preds. )–Šubašić (min. vanjskih pos. ) kao Privr. vlada DFJ, od 7. 3. 1945. (likv. paralelizam, održan državni kontinuitet i međunar. obav. ) a) Aktom o formiranju vlade, država je dobila zvanično ime Demokratska Federativna Jugoslavija (DFJ) – čime je likvidiran dotadašnji faktički paralelizam dvije vlade, te potpuno osiguran međunarodnopravni kontinuitet nove drž. ; b) U tom smisli, nova jedinstv. vlada DFJ na prvom mjestu prihvatila je raniju odluku izbjegl. vlade da Jugosl. bude jedan od osnivača OUN, pa je uputila svoju deleg. na Osnivačku konf. UN u San Francisku, 26. 6. 1945.
2. Izbori (11. 1945. ) i rad Ustavotvorne skupštine a) Lista Narod. fronta i lista opoz. stranaka (izbori za oba doma: (1) Savez. skupš. i (2) Skupšt. naroda; ubjedljiva pobjeda Narod. fronta, „ćorava kutija“; b) Novoizabr. Ustavotvor. skupština (oba doma) konstituisana 29. 11. 1945. donosi: - akt. o proglašenju FNRJ i ukidanju monarhije i - nastavlja rad na donošenju Ustava;
a) Lista Narod. fronta i lista opoz. stranaka (izbori za oba doma: (1) Savez. skupš. i (2) Skupšt. naroda; ubjedljiva pobjeda Narod. fronta, „ćorava kutija“ a) Prema zakonu koji je prethodno usv. Privr. narodna skupština - dvodomna struktura Ustavotvorne skupštine odgovarala je federalnom ustrojstvu države; b) Lista Narodnog fronta za Saveznu skupš. dobila je 6. 725. 047 glasova ili 90, 48% biračkog, tijela, a „ćorava kutija“ (kutija bez liste) 707. 422 ili 9, 52%. c) Lista Narodn. fronta za Skupštinu naroda dobila je 6. 574. 975 ili 88, 69% glasova, a „ćorava kutija“ 838. 29 ili 11, 1% glasova);
b) Novoizabr. Ustavotvorna skupština (oba doma) konstituiše se 29. 11. 1945. (donosi akt. o proglaš. FNRJ i ukidanju monarh. i nastavlja rad na donošenju Ustava) a) Prvi akt Ustavot. skupš. : Deklaracija kojom se „DFJ proglašuje narodnom republikom pod imenom Fede-rativna Narodna Republika Jugoslavija. “ (FNRJ); b) „Ovom odlukom konačno se u ime svih nar. Jugosl. ukida monarhija u Jugoslaviji, a Petar II Karađorđević s cijelom dinastijom Karađorđevića lišava svih prava koja su njemu i dinastiji Karađorđevića pripadala; “ c) Nakon donošenja ovih odluka, Ustavotvorna skupšt. nastavila je rad na donošenju ustava;
3. Ustav FNRJ (31. 1. 1946. ) i Bi. H a) Prijedlog Husage Šišiča da se u grb unese i šesta bak-lja bošnjačkog naroda ostao usamljen i nije prihvaćen, reagov. Đilasa - Čišić jedini glasao protiv usvajanja Ust. ; b) Izglasavanjem Ustava FNRJ, 31. 1. 1946. , Ustavotvorna skupština je obavila svoj završni čin i odmah nastavila rad kao redovna Narodna skupština FNRJ; c) Nar. skupština je zadrž. dvodomnu strukt. , s tim što je dotadaš. Savezna Skupština preimenovana u Savezno vijeće, a Skupšt. naroda u Vijeće naroda.
4. Ustavotvorna skupština i (prvi) Ustav NR Bi. H a) Predsjedništvo Narod. skupštine donosi Zakon o Ustavotvornoj skupštini, po kojem se 13. 10. 1946. održ. izbori za Ustavotvornu skupšt. , - Ustavotvorna skupština 11. 1946. potvrđuje sve odluke ZAVNOBi. H-a i - Ustavotvorna skupština 28. -31. 12. 1946. donosi Ustav NRBi. H, b) Glavne odredbe Ustava NR Bi. H: - ujedinjenje u zajedničku državu, - suverena prava (osim onih koja su prenesena na SFRJ), - ravnopravnost naroda i nacionalnih manjina;
a) Predsjedništvo Narod. skupštine donosi Zakon o Ustavotvornoj skupštini, po kojem se 13. 10. 1946. održav. izbori za Ustavotvornu skupšt. , a) Nakon izbora, 13. 10. 1946. na svom prv. zasjed. , 11. 1946. , Ustavotv. skupština je: - potvdila sve dotadaš. odluke Drug. zasj. ZAVNOBi. H-a I - sve akte Narodne skupštine; b) Na svojim sjednicama od 28. -31. 12. 1946. (11 mjes. nakon proglaš. prvog Ustava FNRJ), Ustavotv. skupš. Bi. H usvojila je i 31. 12. 1946. proglasila prvi Ustav NR Bi. H; c) Nakon što je donijela Ustav, Ustavotv. skupština je u istom sastavu nastavila rad kao Narodna skupšt. NR Bi. H.
b) Gl. odredbe Ustava NR Bi. H: ujedinjenje u zajed. državu, suverena prava (osim onih koja su prenose na SFRJ), ravnopr. naroda i nacionalnih manjina a) U čl. 2. utvrđuje se da se Bi. H, koristeći svoje pravo na samoopredj. , ujedinila sa Srb. , Hrv. , Slov. , Maked. , i C. Gor. u zajedn. drž. FNRJ i na nju prenijela samo ona prava koja su toj saveznoj državi data njenim ustavom; b) NR Bi. H je raspolagala onim suver. pravima koja nisu bila prenesena na FNRJ i dobila svoju unutrašnju organi-zaciju u skladu sa njenim tadaš. ekon. ustroj. , socijalnim i političkim stanjem i odnosima u Jugoslaviji; c) Za razliku od odluka ZAVNOBi. H-a, Ustav nije poimen-ce navodio narode u Bi. H, ali je proklamovao punu ravnopravnost svih „narodnosti“ i „nac. manjina“;
5. Informbiro (IB) i sukob Staljin – Tito b) Ciljevi IB i Rezolucija IB (ljeto 1948. ) i sukob Tita sa Staljinom; d) uzrok Rezolucije: sa svojim ogromnim autorit. vojskov. i državn. Tito se nije htio podčiniti Staljinovom diktatu. ; c) Posljedice Rezolucije. : - (1) sukob nije ostao na međudrž. i međunar. razini, nego je doveo do pogorš. stanja u zemlj. (represija, Goli otok) - (2) rascjep unutar KPJ kao kulminacija untraš. frakcijs. borbi tokom 20 -tih i 30 -tih g. - a u latentnoj formi i u ratu 1941. – 1945. ; - (3) da bi izbjegli sovj. ćorsok. – jugosl. komunisti, umjesto višepart. sistema, ulaze u privred. i političke eksperimente (put ka samoupravljanju);
a) Ciljevi osnivanja Informbiroa: službeno koordinacija među partijama, stvarno – Staljinova puna kontrola KP i svjetskog komunističkog pokreta a) Infrmbiro (informacioni biro komunistič. i radničkih partija) osnovan je u Varšavi u sept. 1947. , od kom. part. Bug. , Italije Jug. , Mađ. , Poljske. , SSSR, Franc. , , Čehosl. i Rum. (naknadno se priključila i Albanija); b) Za stalno sjedište Informbiroa određen je Beograd, a od napada Informbiroa na Jugoslaviju, sjedište mu je preseljeno u Bukurešt;
b) Rezolucija IB (ljeto 1948. ) i sukob Tita sa Staljinom (uzrok: sa svojim ogromnim autorit. vojskov. i državn. Tito se nije htio podčiniti Staljinovom diktatu. ) a) Zbog tog Titovog neposluha, Staljin je pripremio Rezoluciju o stanju u KPJ, kojom je u ljeto 1948. oštro napao cjelokupnu jugoslavensku politiku; b) Rezolucija je usvojena na sastanku Informbiroa u Bukureštu, na kojem nisu bili predstavnici Jugoslavije; c) Od tada je počela velika propagandna kampanja protiv Jugoslav. , uz stalne oružane prijetnje i provokacije na njenim granicama;
c) Posljedice Rezolucije: sukob nije ostao na međudrž. i međunarodnoj razini, nego je doveo do pogoršanja stanja u zemlju (represi-ja, Goli otok) a Nakon Titovog „ne“ Staljinu, uslijedio je opći progon svih koji su se izjasnili za Rezol. , to jest za Staljina, a protiv Tita (Ibeovci); b) Tito i njegovi sljedbenici, bili su sasvim svjesni da svoju borbu protiv IB mogu dobiti samo grubom i surovom represijom prema Ibeovcima; c) IB-eovci se samo iz tadašnje službene jug. perspek- tive mogu posmatrati kao jedinstven opozic. front – koji nije bio malobrojan (oko 20% tadašnjeg čl. KPJ); d) IB-eovci su predstavljali i izražavali različ. uticaje i interese - historij. , nacional. , centralistič. , autonom. i mnoge druge;
d) Posljedice Rezolucije: rascjep unutar KPJ kao kulminacija unutr. frakcijs. borbi tokom 20 -tih i 30 -tih g. - a u latentnoj formi i u ratu 1941. – 1945. a) Rascjep unutar KPJ povodom Rezol. ujedno je poka-zao da je nacionalno pitanje u jugoslaven. politici uvijek igralo dominantnu ulogu; b) I pored jake inostr. podrške, IB-eovci nisu uspjeli srušiti Tita, ne zato što su bili malobrojni, već zato što su i sami međusobno bili podijeljeni i bez jedinstvenog programa;
e) Posljedice Rezolucije: da bi izbjegli sovj. ćorsokak – jug. komunisti, umjesto višepart. sistema, ulaze u privred. i pol. eksperimente (put ka samoupr. ) a) Vođe KPJ/SK –umjesto da na kritici sovj. modela, prihvate višepartij. demokratiju - traže „jugosl. put u socijalizam“ (decentraliz. privr. i dr. ); b) Smatra se da je razlaz sa Sovjetskim savezom, između ostalog, doveo do uvođenja sistema radničk. samoupravljanja u Jugoslaviji; c) Nakon Staljinove smrti, u martu 1953. , došlo je do normalizacije sovjetsko-jugoslav. odnosa 1955. , a Informbiro službeno raspušten u aprilu, 1956. ; d) Opći zaključak: posljedice sukoba osjećale su se sve do rasp. Jug. , a i danas su vidljivi njihovi recidivi;
6. Radničko i društveno samoupravljanje a) Uvođenje radničkog samoupravljanja: Osnovni zakon o upravlj. u drž. preduzeć. i višim privr. udruženjima od str. radnih kolektiva, 27. 6. 1950. b) Uvođenje teritorij. samoupravljanja – osnovnih oblika: Opšti zakon o uređenju opština i srezova (Novi komunalni sist. , sredinom 1955. ), c) Uvođenje društvenog samouprav. : tim terminom, u najširem smislu, označavalo se direktno učestvovanje građana u upravljanju društv. poslovima d) Prvi i osn. oblik društv. samoupravlj. : samostalno odluč. radnih ljudi (u radnoj sred. , tj. po mjestu rada) e) Drugi osn. oblik društvenog samoupr. : odlučivanje radnih ljudi i građ. u teritorit. jedinici (t. j. po mjestu stanovanja)– općini, mjesnoj zajednici
a) Uvođenje radnikog samouprav. : Osnovni zakon o upravlj. u drž. preduzeć. i višim privr. udruž. od str. radnih kolektiva, 27. 6. 1950. a) Ovim zakonom, (Nar. skupština FNRJ usvoj. 27. 6. 1950. ) uvodi se radničko samoupravljanje. , koje je kao termin i nastalo u Jugoslaviji; b) U stvarnosti je i prije usv. Zakona djelovao jedan broj radničkih savjeta, a prvi je izabran 29. 9. 1949. u Tvornici cementa „Prvoborac“ u Solinu kod Splita; c) Službeno se smatralo da je osnivanjem radničkih savjeta okončan period neposrednog, t. j. operativnog državnog i centralističkog upravljanja privredom
b) Uvođenje teritorijaln. samoupravljanja – osnovnih oblika: Opšti zakon o uređenju opština i srezova (Novi komunalni sistem, sredinom 1955. ) a) Sistem radnič. samoupravljanja i decentralizacije dalje se razvijao i širio na sve oblasti društven. života – uvođenjem terit. i društv. Samoupravljanja; b) Sredinom 50 -tih, tačnije od 1955. , donoš. Opšteg zakona o uređenju opština i srezova. . . , uspostavlja se tzv. komunalni sistem kao osnovni oblik teritorijalnog samoupravljanja; c) Vjerovalo se: - (1) da se tako postepeno ukida administrativno državno rukovođenje privred. i drugim društv. djelatnostima, te - (2) da se izgrađuje jedan nov sistem, čija su osnova društveno samoupravljanje i udruženi rad;
c) Uvođenje društvenog samouprav. : tim terminom, u najširem smislu, označavalo se direktno učestvov. građana u upravlj. društv. poslovima a) Slično radničkom samoupravljanju i termin društv. samoupravljanje je kao ustavnoprav. pojam nastao u Jugosl. , usko povezan sa pojmom demokratije; b) Za razliku od klasične demokratije (posrednička forma javne vlasti), samoupr. . je polazilo od ideje neposr. i svestranog upravlj. društvom u svim sferama javnog života; c) Samoupravljanje se ispoljavalo u dva osnovna oblika: - (1) u radnoj sredini i - (2) teritorijalnoj jedinici;
d) Prvi i osnovni oblik društv. samoupravlj. : samostalno odlučiv. radnih ljudi (u radnoj sredini, tj. po mjestu rada) a) To je odlučivanje radnih ljudi (zaposlenih) po osnovu društvene svojine nad sredstvima za proizvodnju: - u privrednim preduzećima (privreda), - prosvjetnim, zdravstvenim, kulturnim i drugim ustanovama (vanprivreda); b) Samoupravljanje (u radnoj sredini) zasnivalo se na: - društvenoj svojini na sredstvima za proizvodnju I - općenito sredstvima rada u svakoj datoj radnoj organizciji;
e) Drugi osn. oblik društvenog samoupr. : odlučivanje radnih ljudi i građ. u teritorit. jedinici (t. j. po mjestu stanovanja)– općini, mjesnoj zajednici a) U okviru općine, građani su ostvarivali svoja prava proistekla iz rada i radnog odnosa i slobod. udruž. u oblasti različitih društvenih djelatnosti; b) Polazeći od općine, građani su sva svoja dalja prava ostvarivali na nivou viših društv. -političkih zajednica: srez (kotar) grad, zajednica općina, autonomne pokrajine, republike i na kraju savezna država (federacija); c) Dosljedno ostvaren sistem samoupr. predstavljao je svođenje države na spoljni okvir, odnosno formalnu reprezentaciju društvene zajednice;
Grb SFRJ
7. Politika nesvrstanosti a) Uloga Tita u stvar. Pokreta – sukob sa Staljinom – negacija blokova, antikolonij. pokreti i lideri – nesvrst. postaje vladajuća spoljnopolitička opcija Jugoslavije; b) Temelj nesvrst. pokr. : Prva konferenc. šefova, drž. i vlada vanblokov. zemalja u Beogr. 1. – 6. 9. 1961. – 25 zemalja, rast Pokreta; c) Nesvrstanost kao negacija politike sile i podjele svijeta na blokove nije bilo isto što i neutralnost–to je bila politika aktivne miroljubive koegzistencije; d) Kako nisu imali institucionalne oblike, nesvrstani su aktivno djelovali preko svojih konferencija. , a najviše kroz UN i dr. međunar. organiz. – gašenje pokr. krajem 20. st. ;
a) Uloga Tita u stvaranju Pokreta– sukob sa Staljinom – negacija blokova, antikol. pokreti i lideri – nesvrstanost postaje vladajuća spoljnopolitička opcija Jugoslavije a) Sukob Tita sa Staljinom u osnovi je na međunar. planu značio postep. poč. negacije blokovske podjele svijeta i hladnog rata na relaciji Istok – Zapad; b) To je potaklo okupljanje jednog broja zemalja na principima aktivne i miroljubive koegzistencije kao negacije blokovskih podjela i sukoba; c) Kao čovjek koji se prvi odupro diktatu jedne vel. sile i time blokovskom svrstavanju, Tito se prirodno nametnuo kao lider tog pokreta; d) Uz Tita su ravnopravno stali prvi veliki antikolon. lideri: indijski Nehru, egip. Naser, indonez. Sukarno, Tanzanije Njerere i Gane Nkrumah
b) Temelj nesvrst. pokr. : Prva konferencija šefova država i vlada vanblokov. zemalja u Beogr. 1. – 6. 9. 1961. – 25 zemalja, rast Pokr. a) Na toj konferenciji učestvovali su predstavnici 25 zemalja u svojstvu punopravnih članova i 3 zemlje kao posmatrači; b) Rast Pokreta: 20 -tak g. , nakon Prve konf. , na konf. u Nju Delhiju, marta 1983. punopravno učešće već je imalo 100 zemalja, sa 11 posmatrača i 9 gostiju;
c) Nesvrstanost kao negacija politike sile i podjele svijeta na blokove nije bilo isto što i neutralnost – to je politika aktivne miroljub. koegzistencije a) Pod neutralnošću se u međun. pravu označava poli-tika i status države koja po vlastitoj odluci ne učestv. u oružanom sukobu drugih država (Austrija, Švic. ); b) Nasuprot tome, nesvrstane zemlje su težile da aktivno učestvuju u rješavanju svjetskih problema; d) Politika nesvrstanosti je težila da se nijedna zemlja, ma koliko bila mala ili nerazviiena, ne smije smatrati nekim zabačenim mjestom i marginom čovječanstva;
d) Kako nisu imali institucion. oblike, nesvrst. su aktivno djelovali preko svojih konferencija. , a najviše kroz UN i dr. međ. organiza-cije – gašenje pokr. krajem 20. st. a) Nesvrstane zem. nisu stvarale nikakav institucionaliz. međunarodni pokret, zasnovan na nekom formalnom ugovoru; b) Djelovale su preko svojih povrem. konferencija šefova i vlada, mada su od 1972. godine imale svoj Koordinaci-oni biro; c) Raspadom istoč. sovjetskog bloka i dovršetkom procesa dekolonizaije, Pokret nesvrstanosti se 90 -etih godina 20. stoljeća postepeno gasi;
8. Ustav 1974. godine a) Propast privredne reforme sredinom 60 -setih – čiji je koncept izrađen na osnovama tržišne privrede i slobodne konkurencije; b) Zaoštravanje pol. sukoba Srbija – Hrv. , nakon neusp. priv. reforme, rezultiralo je amandmanima, 1971. , što je bila pobjeda konfederalnog koncepta; c) Pol. kriza povodom amandmana i Titov obračun sa nosiocima maspoka u Hrvat. i liberalima u Srbiji, otvorio je put za donošenje novog ustava; d) Novi, odnosno poslj. ustav SFRJ, sa ugrađenim svim amandmanima iz 1971. usvojen je kr. febr. 1974. godine (konfed. koncept, kriza nije prevaziđena)
a) Propast privredne reforme sredinom 60 setih– čiji je koncept izrađen na osnovama tržišne privrede i slobodne konkurencije a) Iako je zbog krize, reformu inicirao sam SKJ, cijeli je proces upravo i zakočen od stane raznih partijskih komitetskih kadrova; b) Vrhovi partije su shvatili da bi, realizacijom ovog projekta, ostali bez dotadašnje direktivne vlasti u sferi ekonomije – s čime se nisu mogli pomiriti; c) Na drugoj strani, to je izazvalo razne otpore, političku polarizaciju, te agresivni separatizam i unitarizam. . . ;
b) Zaoštravanje pol. sukoba Srbija – Hrv. , nakon neuspjeha privred. reforme, rezultiralo je amandmanima, 1971. , što je bila pobjeda konfederalnog koncepta a) U Hrv. se formira jedno partijsko-pol. jezgro (Savka Dabčević, Miko Tripalo i dr. ) koje masovnom političkom mobiliz (maspok) nastoji iznuditi amandm. na ustav SFRJ, kojima bi se Jugosl. od federac. pravno i faktič. pretvorila u konfederaciju; b) Nasuprot - tadašnje srbijan. liberalno rukovodstvo (Latinka Perović, Marko Nikezič i dr. ) pristaje na redefin. federalne države, ali bez zadiranja u status autonomija u sastavu Srbije; c) Tadašnji odnos snaga u SFRJ bio je takav da su u nov. 1971. u Saveznoj skupštini izglasani ustavni amandamni, kojima je Jugoslavija iz federalne faktički pretvorena u konfederalnu državu;
c) Pol. kriza povodom amandmana i Titov obračun sa nosiocima maspoka u Hrvat. i liberalima u Srbiji i otvorio put za donošenje novog ustava a) Na vrhuncu političke krize koja je izazvana povodom ustavnih amandmana i preustroja zemlje, presudu je kao i obično donio Tito; b) Krajem 1971. godine, on je na partijskim plenumu u Karađorđevu jednostavno smijenio cjelokupno hrvat. vođstvo (Dabčević, Tripalo, Pirker), a ubrzo potom i nosioce liberalizma u Srbiji (Nikezić, Perović i dr. ); c) Uklanjanjem sa politič. scene sh. lidera, stvoren je prostor za donošenje novog ustava na bazi ideje samoupravljanja, oličene u skupšt. sist. i udruž. radu.
d) Novi, odnosno poslj. ustav SFRJ, sa ugrađenim svim amandmanima iz 1971. usvojen je kraj. febr. 1974. godine (konfed. koncept, kriza nije prevaziđena) a) (1) SFRJ je dobila elemente ugovorne zajednice ili konfederalne države; b) (2) SFRJ je definirana kao državna zajednica dobrovoljno ujedinjenih naroda i njihovih socijalistič. republika i autonomnih pokrajina; c) (3) Republike su „države zasnovane na suverenitetu naroda“;
e) Za event. izmjenu odredbi ustava o odnosima republika sa Federacijom, bio je potr. konsenzus svih republika (čl. 400) – što dalje produbljava krizu a) Član 400: promjena Ustava smatra se usv. kada se sa njenim tekstom, koji prethodno izglasa Skupšt. SFRJ, saglase skupštine svih republika; b) Upravo konfed. odredbe Ustava bile su od početka na meti velikosrpskog akad-političkog establišmenta, koji je u Ustavu iz 1974. vidio glavnu prepreku održavanju svoje hegemonije, pa je stalno tražio njegovu reviziju; c) Ti zahtjevi su od sredine 80 -tih godina 20. st. postali vrlo agresivni i bezobzirni u odnosu na jednaka prava i interese drugih,
- Slides: 44
