Drave Male Azije i Bliskog istoka Drave Levanta

Države Male Azije i Bliskog istoka

Države Levanta (istočnog Sredozemlja) • Levant, u prevodu istok, istočne zemlje, u užem smislu označava zemlje koje su se nalazile na prostoru istočnog Sredozemlja • Ovom prostoru pripadaju: Feničani, Jevreji, Heti

Hetitska država • U 16. veku p. n. e. Iz Anadolije (Turska) prodrla su plemena Hetita, koja su bila indoevropskog porekla. • Oni su osnovali državu u Maloj Aziji, u dolini reke Halis, i osvojili su i spalili Vavilon. • Najveću moć su dostigli u vreme Novog Hetitskog carstva, izmedju 1420 i 1200. god. p. n. e. • Prestonica im je bila u gradu Hatuša • Bili su medju prvim narodima, koji su u borbi koristili konje • Ovladali su metalurgijom i kovali su vrlo kvalitetno gvozdeno oružje. • Iz Mesopotamije su preuzeli klinasto pismo. • Širili su svoju vlast do Sirije i Palestine, gde su se sukobljavali sa Egiptom (bitka kod Kadeša)

• Hetitsko carstvo se raspalo oko 1200. god. p. n. e. , ali su pojedine države naslednice-tzv. Neohetitske kraljevine postojale još vekovima, ali su ih u 8. veku p. n. e. pokorili Asirci • Tokom I milenijuma p. n. e. na prostoru Male Azije nastaju dve značajne države: Frigija, čiji je centar bio u gradu Gordionu • Najpoznatiji frigijski kralj bio je Mida • Lidija, država na zapadu Male Azije, sa prestonicom u gradu Sardu • Lidijski kraljevi su se isticali po svom bogatstvu i prvi su koristili kovani novac

Feničani • Feničani (grčki naziv-crveni), nikada nisu imali jedinstvenu državu, na šta su u velikoj meri uticali prirodni uslovi u kojima su Feničani živeli • Živeli su uz planinu Liban (prostor današnjeg Libana) • Najznačajniji feničanski gradovi: Tir, Sidon, Biblos i Ugarit bili su vodeći trgovački centri na Bliskom istoku, svaki od tih gradova imao je status grada-države • Feničanski gradovi često su bili plen moćnijih država, ali su zahvaljujući bogatstvu, ali i strateškom značaju uspevali da sačuvaju izvesnu autonomiju, jedino je grad Tir dugo opstajao kao samostalni grad-država • Pošto nije bilo mnogo obradivog zemljišta, okrenuli su se trgovini i zanatstvu, bili su poznati kao prvi pomorski narod u istoriji • Najvažnije kulturno dostignuće Feničana je stvaranje alfabeta, prvog glasovnog pisma.

• Pritisak Asiraca ali i namera da ojačaju svoje trgovačke poslove, feničanski gradovi su počeli da osnivaju kolonije širom Sredozemlja • Najznačajnija feničanska kolonija, osnovana oko 750. god. p. n. e. na prostoru Tunisa, bila je Kartagina • To je bila kolonija grada Tira i vremenom je svojom snagom prevazišla i matični grad • Feničani su osnivali kolonije i na Siciliji, Sardiniji, Korzici, Malti i na Pirinejskom poluostrvu

Palestina • Palestina je oblast Bliskog istoka, oko Mrtvog mora i reke Jordan. • Čine je Galileja, na severu i Judeja, na jugu • Istočno i južno od feničanskih gradova nalazila se država Jevreja, obrazovana početkom 1. milenijuma p. n. e. • Zbog nestašice i gladi deo jevrejskog stanovnitštva se u 17. veku p. n. e. preselio u Egipat • Iz Egipta ih je u 13. veku p. n. e. poveo Mojsije, i vratio ih u Kanan(Obećana zemlja, Palestina), nakon 40 godina lutanja Sinajskom pustinjom • On je Jevrejima dao prve zakone, tzv. Deset božijih zapovesti, pisane pod uticajem Hamurabijevog zakonika • Za prevlast nad Palestinom su se borili protiv Filistejaca, koji su pripadali “narodima sa mora”, njih su Grci nazivali Palestinci, pa se po tome i teritorija naziva Palestina • Nakon ratova sa Filistejcima, Jevreji su osnovali dve države: Izrael, na severu i Judeju, na jugu • Prvi vladar koji je po tradiciji ujedinio jevrejska plemena bio je Saul, vladar Izraela

• Kralj David je početkom 1. milenijuma p. n. e. porazio Filistejce i osvojio Jerusalim. • On je stvorio jedinstvenu izraelsku državu. • Njega je u 10. veku p. n. e. Nasledio Solomon (970 -930. p. n. e. ), u vreme njegove vladavine država je dostigla vrhunac • U Jerusalimu je sagradio hram posvećen bogu Jahveu, on je bio poznat po bogatstvu i mudrosti

• Posle njegove smrti država se raspala na Judeju na jugu, sa prestonicom Jerusalimom i Izrael na severu, sa prestonicom Samarijom • Izrael su u 8. veku p. n. e. osvojili Asirci, Judeju je pokorio 586. god. p. n. e novovavilonski car Nabukodonosor, koji je srušio Solomonov hram i stanovništvo odveo u “vavilonsko ropstvo” • Glavni istorijski izvor za istoriju Jevreja je Stari zavet, kao sastavni deo Biblije

Persija • Persijanci su živeli na prostoru iranske visoravni • Prvu državu na prostoru iranske visoravni osnovali su Medjani (7. vek p. n. e. ), zajedno sa Nabopalasarom kralj Medjana Kijaksar je 612. god. p. n. e. osvojio Ninivu i srušio Asirsko carstvo • Osnivač persijske države bio je Kir II Veliki, 550. god. p. n. e. osvojio je Mediju; on je bio osnivač dinastije Ahemenida, koja je vladala Persijom do 330. god. p. n. e. • Pošto je učvrstio vlast, krenuo je da osvaja države u okruženju

• Prva država, koja se našla na udaru Persije, bila je Lidija, država na zapadu Male Azije • Kir se sukobio sa lidijskim kraljem Krezom (poznat po izuzetnom bogatstvu, postoji izreka “bogat kao Krez”) • Došlo je do bitke na reci Halis, koja je završena nerešeno, ali su se Persijanci poslužili lukavstvom (nastavili su rat tokom zime, iako je to bilo suprotno antičkim principima ratovanja • Sukob je završen 546. god. p. n. e. pobedom Persijanaca, koji su osvojili Sard, prestonicu Lidije • 538. god. p. n. e. Kir je osvojio Novovavilonsko carstvo, čime je pripojio Mesopotamiju, Siriju, Fenikiju i Palestinu

• Kira je na vlasti nasledio njegov sin Kambiz • On je sagradio flotu, čiju su osnovu činili Feničani • 525. god. p. n. e. on je osvojio Egipat

• Kambiza je na vlasti nasledio Darije I. , za vreme kojeg Persija dostiže vrhunac svoje moći • On je 513. god. organizovao pohod protiv Skita (narod koji je živeo na prostoru severno od Crnog mora), ali taj pohod nije bio uspešan • Ovim pohodom je Persija zakoračila na evropsko kopno i prostirala se na tri kontinenta: Azija, Afrika i Evropa • Zarad bolje uprave Persijsko carstvo Darije je podelio na 20 oblasti, koje su se zvale satrapije, na čelu sa činovnicima-satrapima

• Osvajanjem Lidije, Grci koji su živeli na zapadnoj obali Male Azije, postali su podanici persijskog cara (uglavnom Jonci) • Jonski gradovi su 499. god. p. n. e. podigli ustanak protiv Darija I (Jonski ustanak) • Ovaj ustanak je usmerio pažnju Persije na kontinentalnu Grčku i doveo do grčkopersijskih ratova

Imperija Ahemenida

• Kirova grobnica u Pasargandu • Inspiracija Ivanu Meštroviću za Spomenik neznanom junaku

Mauzolej u Halikarnasu (današnji Bodrum Jedno od sedam svetskih čuda, podigao ga je persijski satrap Mausol, sagradjen izmedju 353. i 350. god. p. n. e.

• Jezgro persijske vojske činila je konjica i 10. 000 “besmrtnika”, lične carske garde • U Persiji je postojao jedinstveni monetarni sistem, na prostoru čitavog carstva , Darije je kovao zlatni novac, darik • Izgradjen je čitav sistem puteva, a najznačajniji je tzv. ”carski put”, koji je povezivao Suzu (jedna od prestonica na istoku) i Sard • Sagradio je novu prestonicu Persepolis • Osim Suze, carstvom se upravljalo iz Persepolisa i Vavilona

• Persijanci su stvorili prvo dualističko učenje, učenje o dva principa, dve vrhovne sile (dobra i zla) • Začetnik ovog učenja bio je prorok Zaratustra (6. vek p. n. e. ) • Svetom dobra vlada bog Ormuzd, a svetom zla bog Ariman • Persijanci su takodje verovali u Mitru, boga sunčeve svetlosti