Dr Micha Boni DYLEMATY POLSKIEGO RYNKU PRACY Warszawa
Dr Michał Boni DYLEMATY POLSKIEGO RYNKU PRACY Warszawa, 28 marca 2007 r.
WYBRANE CECHY POLSKIEGO RYNKU PRACY n n n n stopa bezrobocia: 13 – 15% (UE – 7, 8%) wskaźnik zatrudnienie: 54% (UE – 64%) bezrobocie młodych: 27/28% (UE – 16%) zatrudnienie 55+ (do wieku emerytalnego) – 28% (cel SL – 50%) średni wiek wyjścia z rynku pracy – 58 lat zatrudnienie niepełnosprawnych – 14, 5% (ok. 36 – 40% UE) stopa bezrobocia długotrwałego – 10, 8% (UE – 4, 2%) uczestnictwo w edukacji dorosłych – 5/6% (UE – 11, 5%) 2
WYZWANIA I PROBLEMY n n n n migracja (czasowa, zarobkowa, młoda), ale odsłania słabości rynku pracy wynagrodzenia/produktywność/wysokie pozapłacowe koszty pracy – klin podatkowy dopasowanie podaży i popytu (deficyt rąk do pracy w niektórych sektorach) dopasowanie: edukacja a rynek pracy konkurencyjność/adaptacyjność/elastyczność modernizacja gospodarki nierówności regionalne 3
NOWE CECHY MIGRACJI n n n nowe kierunki (Niemcy, USA + Wlk. Brytania, Irlandia, Włochy) nowe źródła (geografia) – wielkomiejskie wyjazdy dominacja młodych (80% do 30/35 roku życia) wyjazdy czasowe (70% poniżej 12 miesięcy) wzrost wyjazdów osób z wykształceniem wyższym (Niemcy – 11%; Wielka Brytania – 30/35%) wzrost dochodów rodzin (2005 – 12 mld zł) 4
ZAGROŻENIA n n strategia cyrkulacji – „praca tam”/”wydawanie tu” DEZAKTYWIZACJA? fikcyjne bezrobocie (rejestracja w celu dostępu do ochrony zdrowia) „przejściowość” pozycji na rynku pracy (ani osiedlenie, ani powrót) wyjazdy osób pracujących – deficyt specjalistów: n n n n silny popyt/wzrost gospodarczy niesprawność rynku pracy (APRP, krajowe pośrednictwo) niezatrudnialność części zasobów presja płacowa (skala – produktywności? ) ubytek wykształconych w rejonach zagrożenia deprecjacja kapitału ludzkiego (wykształcenie a praca poniżej kwalifikacji – utrata prestiżu niewidoczna we własnym środowisku) 5 przyszły drenaż inżynierów (i służb medycznych? )
KORZYŚCI n n n n strategie indywidualne – orientacja na poprawę ekonomiczną i jakości życia (motor rozwoju) wzrost doceniania kapitału ludzkiego w firmach w Polsce (inwestycje w edukację i rozwój, gratyfikacje płacowe i kafeteryjne) wzrost kwalifikacji, kompetencji i kultury pracy rozwój modelu równowagi: praca – życie (odpoczynek, przyjemności, konsumpcja – inny styl życia) przyszły rozwój przemysłów kultury czasu wolnego wzrost indywidualnych inwestycji w rozwój kompetencji (języki, informatyka) nowy model startu życiowego (z kapitałem wyjściowym) relatywna poprawa sytuacji na najtrudniejszych regionalnych rynkach pracy (? ) 6
POLSKA JEST KONKURENCYJNA PŁACOWO 7
8
SPRAWNOŚĆ RYNKU PRACY n dopasowanie popytu i podaży: n n n n system informacji zawodowej i doradztwa karierowego dostępny dla wszystkich warunki dla mobilności przestrzennej (osadnictwo i rynek mieszkaniowy) warunki dla uczenia się przez całe życie migracja pod kontrolą pośrednictwo pracy (europejskie, krajowe, epośrednictwo) jako usługa powszechna elastyczność płacowa (satysfakcja, selekcja, wydajność, koszty pracy a pozapłacowe koszty pracy– klin podatkowy) efektywność APRP n n efektywność netto aktywizacji kontraktowanie usług zatrudnieniowych 9
CO TO JEST EFEKTYWNOŚĆ? Realna efektywność wsparcia? Jaka skuteczność oddziaływania? Kto był aktywizowany? Jaki koszt? % Ukończyło szkolenie. . . Wskaźnik rezultatu Wskaźnik wpływu Efektywność brutto Efektywność netto (1) Efektywność netto (2) 90 . . . znalazło zatrudnienie. . . 52 . . . dzięki programowi 30 ? ? ? 10
ELASTYCZNOŚĆ RYNKU PRACY – WARUNKIEM MOBILNOŚCI I ADAPTACYJNOŚCI n swoboda stosowania różnorodności form zatrudnienia: n n n rozwój samozatrudnienia elastyczna, nie przeregulowana telepraca reorientacja funkcji part-time job (godzenie funkcji domowych i zawodowych) rozwój pracy czasowej (sezonowość) bez zagrożeń dualizmem rynku pracy (trwała rotacyjność) nie ograniczać pracy na czas określony swoboda organizacji i czasu pracy: n n wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy (1 rok) indywidualne konta czasu pracy zasada opt/out elastyczność zaczynania i kończenia oraz zamiany wydłużonego czasu pracy na dni wolne i urlopy 11
ZATRUDNIENIE NA CZAS OKREŚLONY UE 12 Źródło: European Commission, Employment in Europie 2006
PART TIME JOB Źródło: Working time and work-life balance: policy dilemma? European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions 13
PART TIME JOB (Polska) n n n 1992 – 2006 – powolny trend malejący o 300 000 (20%) pracujący na wsi: 52, 5% pracujący na wsi, w małych gospodarstwach pdwsch. Polski – 50% pracujący – do 55% niskie kwalifikacje, 32% związane z rolnictwem obszary gospodarki: rolnictwo, budownictwo (ok. 60%) powyżej 50 roku życia: 40%, poniżej 30 roku życia – 28% 14
WYZWANIA EDUKACYJNE n n (transfer edukacja – praca) absolwenci: wiedza, ograniczone kompetencje, niskie umiejętności praktyczne pracodawcy: potrzeba inwestycji w praktyczne umiejętności koszty transferowe: n firmy n APRP (ok. 50% - 1 mld rocznie) n EFS (70% rocznie – 600/700 mln) (transfer via bezrobocie) kto ma ponosić te koszty? 15
WYZWANIA EDUKACYJNE (niedopasowania: edukacja/rynek pracy) n n n n boom edukacyjny – 2 mln studentów (510 na 10 000 mieszkańców – 6 miejsce w świecie) tylko 15 – 17% studiuje na kierunkach technicznych absolwenci informatyki (ok. 4% - 15 000, a Ukraina – 30 000) przewaga kobiet na studiach (K z wyższym wykształceniem o 500 000 więcej) 50% studentów: zaoczni, wieczorowi ok. 50% studentów – poziom licencjatu niska odpowiedź na wyzwania GOW (sektory – nośniki GOW: nauka, przemysły wysokiej techniki, usługi społeczeństwa informacyjnego, usługi intensywne wiedzą, edukacja) słabość kompetencji cywilizacyjnych: (angielski, internet) 16
NAJWIĘKSZE OBSZARY POWSTAWANIA NOWYCH MIEJSC PRACY Wyszczególnienie Przyrost zatrudnienia 20012025 w tys. osób W % całego przyrostu zatrudnienia - usługi komputerowe 700 28, 1 - służba zdrowia 620 24, 9 - gastronomia i bary 345 13, 9 - doradztwo w zarządzaniu 220 8, 4 - przemysły wysokiej techniki 200 7, 7 - nauka i B+R 170 6, 8 - hotele 160 6, 4 - szkolnictwo dla dorosłych 150 6, 0 - reklama i marketing 125 5, 0 17 Dane za: prof. A Karpiński, Rynek pracy, ewolucja popytu na kwalifikacje, Warszawa 2006
PROJEKCJA ZATRUDNIENIA W 10 GRUPACH ZAWODÓW do roku 2013 i 2025 Symbol x Nazwa 2000 2013 c) 2025 b) w tys. Razem 2013 2000=100 2025 b) 2013=100 Struktura w % 2000 2013 13. 926 a) 15. 100 16. 200 108, 9 106, 8 100, 0 882 1. 050 1. 160 119, 0 110, 5 6, 3 6, 9 w tym: 1 Kierownicy, menadżerowie, parlamentarzyści 2 Specjaliści 1. 507 2. 155 2. 880 143, 0 129, 9 10, 8 14, 2 3 Technicy i inny średni personel 1. 813 2. 355 2. 800 129, 9 118, 9 13, 0 15, 5 4 Pracownicy biurowi 1. 098 1. 310 1. 410 119, 3 107, 6 7, 9 8, 6 51 Pracownicy usług 538 700 830 130, 1 118, 6 3, 9 4, 6 52 Sprzedawcy w handlu 1. 007 1. 220 1. 350 121, 2 110, 7 7, 2 8, 0 6 Rolnicy 2. 395 a) 1. 620 1. 310 67, 6 81, 5 17, 2 10, 7 7 Robotnicy przemysłu i rzemiosło 2. 309 2. 355 2. 225 102, 0 94, 5 16, 6 15, 5 8 Operatorzy i monterzy maszyn 1. 239 1. 355 1. 360 109, 4 100, 4 8, 9 9 Pracownicy przy pracach prostych 1. 067 990 865 92, 8 87, 4 7, 7 6, 5 a) po korekcie z tytułu rolnictwa, b) wariant wyższy, c) wariant średni 18 Dane za: prof. A Karpiński, Rynek pracy, ewolucja popytu na kwalifikacje, Warszawa 2006
ZNAJOMOŚĆ J. ANGIELSKIEGO (%) 19 First European Quality of Life Survey: Participation in civil Society, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin 2006
DOSTĘP DO INTERNETU 2003 (%) 20 First European Quality of Life Survey: Participation in civil Society, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin 2006
PRZYROST MIEJSC PRACY NETTO (2004 -2006) - SEKTORY 30% K 70% M 21
PRZYROST MIEJSC PRACY NETTO (2004 -2006) - ZAWODY (+30 K) (+410 K) (+150 K) (+30 K) (+120 K) 22
REGIONALNE RYNKI PRACY (2004 – 2006) n n n LIDERZY WZROSTU ZATRUDNIENIA Mazowieckie + 232 000 Małopolskie + 130 000 Dolnośląskie + 111 000 Świętokrzyskie + 107 000 Podkarpackie + 77 000 n n n LIDERZY WYJAZDÓW (hipoteza) Opolskie Podlaskie Pomorskie Śląskie Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie (2/3 przyrostu miejsc pracy) 23
WNIOSKI n n n migracja – stały element startu życiowego 20% młodych Polaków wzrost wynagrodzeń, ale poniżej produktywności i w warunkach zmniejszenia kosztów (pozapłacowych) pracy (klin) skala działania APRP i efektywność netto (pośrednictwo i doradztwo zawodowo – karierowe a sprawność rynku pracy) transfer: edukacja – rynek pracy (dopasowanie do gospodarki) elastyczność sojusznikiem rozwoju, a nie „klasowy” wróg związków zawodowych gospodarka: n n więcej wiedzy więcej usług inny rodzaj przewag konkurencyjnych rozwój metropolii/ale jak pomóc Polsce B? 24
- Slides: 24