Dr Metin Akbulut Giri Inflamasyon hasara kar vasklarize
Dr. Metin Akbulut
Giriş: § Inflamasyon hasara karşı vaskülarize dokunun dinamik yanıtıdır § Koruyucu bir yanıttır § Hasar bölgesine koruma ve iyileştirme mekanizmalarını getirir
Tarihsel Süreç § Cornelius Celsus (M. S. 1 yy. ) – – – Yangıdaki dört kardinal belirti Rubor kızarıklık Calor sıcaklık Tumor şişlik Dolor ağrı Sıcaklık Kızarıklık Şişlik Ağrı Fonk. kaybı
§ John Hunter (1793) – İskoçyalı cerrah – Yangı hastalık değil, organizma için yararlı bir reaksiyon
§ Virchow – Fonksiyon kaybı (functio laesa) (5. belirti)
§ Julius Cohnheim (1839 -1884) – Yangıdaki mikroskobik özellikler – Vazodilatasyon – Kan akımındaki değişiklikler – Ödem – Lökosit göçü
§ Elie Metchnikoff – Fagositoz
§ Paul Ehrlich – Fagositoz – Antikor
§ Thomas Lewis – Yangısal mediatörler (histamin)
Zedelenmeye Yanıt: Akut ve Kronik İnflamasyon § İnflamatuvar yanıtın komponentleri § Akut inflamasyondaki solubl mediyatörler § Akut inflamasyon § Kronik inflamasyon § İnflamasyonun sistemik etkileri
İnflamasyonun komponentleri BAŞLANGIÇ Enfeksiyonlar Kontamine yara Pnömoni Akut hepatit Zedelenmeler Steril yara temizlenmesi İnfarkt Asbestoz/silika Sütürler/implantlar Toksik nekroz Yabancı cisim SONUÇ Doku yanıtı Uyaranların Hastalığın durması Ya da Hastalığın progresyonu
İnflamasyonun komponentleri § Bağ doku hücreleri: Mast hücreleri, makrofajlar, fibroblastlar § Bağ doku matriksi: Elastik lifler, kollagen lifler, proteoglikanlar § Damarlar: Bazal membrana oturmuş endotel hücreleri ve içindeki nötrofil, bazofil, eozinofil, trombosit, monosit ve lenfositler § Çözünebilir proteinler: Kompleman, pıhtılaşma zinciri, kinin sistemi
İnflamasyon nedir ? § İnflamasyon – Ölü hücre ve dokuları hasarlı ortamdan uzaklaştırmak ve hasar verici etkeni ortadan kaldırmaya yarayan koruyucu bir yanıttır – İnflamasyon § parankim hücre rejenerasyonu § skar dokusu gelişimi ile karakterli tamir süreçleri ile yakından ilişkilidir
İnflamasyon § Akut – Dk -günler – Sıvı ve protein çıkışı ile karakterli – Nötrofiller (Polimorf nüveli lökositler) EKSUDA § Kronik – haftalar- yıllar – Lenfosit ve makrofajlar- Mononükleer hücreler
Akut inflamasyon § Hasara karşı ani ve erken yanıttır § Amaç? Nötrofilleri hasarlı bölgeye en erken şekilde göndermektir § Üç önemli komponenti vardır: 1)Kan akımında lokal artışa neden olan vasküler çap değişiklikleri (Vazodilatasyon) 2)Mikrovasküler yapılarda plazma proteinlerinin dolaşımdan ayrılmalarına olanak veren yapısal değişiklikler (Endoteliyal permeabilite artışı) 3)Lökositlerin mikrosirkülasyondan göç etmesi ve incinme bölgesinde toplanması (Nötrofillerin ekstravazasyonu)
İnflamatuvar yanıtın komponentleri Fizyoloji: § Solubl mediyatörlerin salınımı § Vazodilatasyon § Artmış kan akımı § Sıvının ekstravazasyonu § Hücre göçü (kemotaksis) § Hücre metabolizmasında artış Semptomlar: § § Calor (ısı) Rubor (kızarıklık) Tumor (şişlik) Dolor (ağrı)
Akut inflamasyonun 5 klasik lokal işareti – – Sıcaklık artışı Kızarıklık Şişlik Ağrı – Fonksiyon kaybı – – Calor Rubor Tumor Dolor – Functio laesa
Akut inflamasyonun 5 klasik lokal işareti § Lokal bulgulardan sorumlu olan komponentler – Sıcaklık artışı - vazodilatasyon – Kızarıklık - vazodilatasyon – Şişlik – vasküler geçirgenlik – Ağrı – mediatörlerin salınımı/PNL’ler – Fonksiyon kaybı - mediatörlerin salınımı/PNL’ler
Vasküler değişiklikler Bilinmeli § Vazodilatasyon (kısa süreli vazokonstrüksiyon) § Proteinden zengin sıvının eksüdasyonu § Kan akımında staz § Marginasyon § Emigrasyon/Transmigrasyon
Akut İnflamasyon
Vasküler permeabilite § § § Vazodilatasyon, artmış kan akımı Artmış intravasküler hidrostatik basınç Transüda – kan plazmasının ultrafiltratı (az protein) – Kısa süreli ve geçicidir – Akut İnflamasyon EKSÜDA § Artmış vasküler permeabilite
Vasküler permeabilite § Eksüda - (bol protein ve nötrofiller) – Eksüda akut inflamasyonun karakteristik sıvısıdır § İntravasküler osmotik basınç azalır § İnterstisyel sıvının osmotik basıncı artar § Su ve iyonlar damar dışına çıkar ÖDEM
Endoteliyal hücreler daha geçirgen ? § Endoteliyal hücre kontraksiyonu § Junktional retraksiyon § Direkt endoteliyal hasar § Lökosit bağımlı endoteliyal hasar § Artmış sıvı transitozu
Lökosit ekstravazasyonu 3 kademeli bir olaydır: 1. Damar duvarına yaklaşma (marginasyon), yuvarlanma (rolling), yapışma (adezyon) 2. Endotel hücreleri arasından damar dışına çıkış (transmigrasyon, diapedez) 3. Reaksiyon alanına göç (kemotaksis)
marginasyon yuvarlanma adezyon selektinler İntegrinler / immunoglobulinler UYARAN kemotaksis transmigrasyon
Marginasyon § Normal kan akımında – kırmızı ve beyaz kan hücreleri damarın ortasında yer alır § Hücreden fakir plazma endotele doğru akım gösterir § Kan akımı yavaşlayınca, beyaz kan hücreleri endotel boyunca birikir § Bu “Marginasyon”
Nötrofil Marginasyon
Yuvarlanma § Selektinler geçici olarak reseptörlere bağlanır § Nötrofiller yapışır ya da yuvarlanırlar
Yuvarlanma
Sıkı adhezyon
Transmigrasyon
Kemotaksis § Kimyasal bir uyaranı takip ederek hasarlı bölgeye hareket etme – Kemotaktik faktörler § Kompleman komponentleri § Araşidonik asit metabolitleri (AA) § Solubl bakteriyel ürünler § Kemokinler
Lökosit Aktivasyonu § Kemokinler aynı zamanda nötrofilleri de aktive eder – AA metabolit üretimi – Lizozomal enzimlerin degranulasyonu ve sekresyonu – Oksidatif hasar – Adhezyon moleküllerinin modulasyonu
Fagositoz & Degranulasyon § Fagositoz (yut ve parçala) – Tutun – İçine al – Öldür § Degranulasyon ve oksijen radikalleri ile yutulmuş parça yok edilir.
İnflamasyonun Kimyasal Mediatörleri § Plazma kökenli – Dolaşımdaki prekürsörler – Aktive edilmesi gerekenler § Hücre kökenli – Hücre içinde depolanan – Sentez edilen de novo
Vazoaktif Aminler § Histamin – Mast hücreleri, bazofiller ve trombositlerde bulunur – Bir uyarana yanıt olarak salınır – Arterioler dilatasyon ve venüler endoteliyal kontraksiyon yapar § interendoteliyal hücre bağlantıları genişler ve damar geçirenliği artmış olur
Vazoaktif Aminler § Serotonin – Vazoaktif etkileri histamin ile benzer – Trombositlerde bulunur – Trombositlerin çökmesi ile salınır
Çok sayıda etkileri var
Doku Hasarı Vazoaktif Mediatörler İnflamatuar mediatörlerin üretimi Kemotaktik Faktörler (c 5 a) (histamin) İnflamatuar Hücrelerin toplanması Artmış Vasküler Permeabilite Akut İnflamasyon Ödem PNL’ler Kronik İnflamasyon Mononükleer
Akut İnflamasyonun Sonrası § İyileşme § Fibrozis (Skar) § Abse Formasyonu – Abse = ‘duvarla çevrili püy birikimi’ § Kronik inflamasyon ilerleme
AKUT İNFLAMASYON NASIL SONLANIR? Dokuhasarıveya nekroz Doku hasarı Akut iltihap Apse oluşumu Erken nötralize Doku hasarı minimal Rezolusyon Erken nötralize Doku hasarı orta Onarım Erken nötralize değil Doku hasarı mevcut Kronik iltihap
Yangının sistemik etkileri § Ateş § Vücut ısısı 1 -4° C artar § Vücut ısısının artışı lökositlerin bakterileri yok edişini artırır § Ateş oluşumu – Endokrin ve metabolik § § § C-reaktif protein Serum amiloid A Serum amiloid P – Otonom sistem
Yangının sistemik etkileri § Lökositoz (15000 -20000/ml) – Lökomoid reaksiyon (40000 -100000/ml) – Nötrofili (bakteriyel enfeksiyonların çoğu nötrofiliye neden olur) – Lenfositoz (enfeksiyöz mononukleoz, kızamıkçık, kabakulak – Eozinofili (saman nezlesi, astım, parazitik enfeksiyonlar) – Lökopeni (virus, rickettsia, protozoa, salmonella, immun sistemi düşkünlerde, ileri evre kanser olgularında)
Kronik İnflamasyon Dr. Metin Akbulut
İNFLAMASYONUN GENEL ÖZELLİKLERİ § İnflamatuar yanıt tamir süreci ile iç içedir § Tamir inflamasyonun erken evrelerinde başlar ve genellikle zedeleyici ajan tamamen nötralize edilince sonlanır. § İnflamasyon temelde koruyucu bir süreçtir § Ancak bazen tamir olayı ile birlikte konakçıya zarar verebilir
İNFLAMASYONUN GENEL ÖZELLİKLERİ § İnflamatuar yanıt iki ana bileşenden oluşur: § Vasküler reaksiyon § Hücresel reaksiyon § Akut ve kronik olarak ikiye ayrılır
İNFLAMASYONUN GENEL ÖZELLİKLERİ § § Akut inflamasyon: Hızlı başlar (saniye-dakika) Kısa sürer Dakikalar, birkaç saat veya bir iki günde sonlanır § Temel karekteristiği: -plazma proteinleri ve sıvının eksudasyonu (ödem) -lökositlerin özellikle de nötrofillerin göçüdür § Kronik inflamasyon: § Uzun sürer § Histolojik olarak, lenfosit ve makrofajların varlığı § Kan damarlarında proliferasyon § Fibrozis § Doku nekrozu ile ilişkilidir
İNFLAMASYONUN GENEL ÖZELLİKLERİ § İnflamasyon etken ortadan kalktığında ve salgılanan mediatörler tükendiğinde sona erer § Ayrıca konağı aşırı hasara karşı koruyan ve yanıtı kontrol eden aktif anti-inflamatuar mekanizmalar da vardır
KRONİK İNFLAMASYON § Doku hasarı-akut iltihap-eksuda organizasyonugranülasyon dokusu-fibröz skar § Devamlı hasar-daha fazla doku nekrozu-organizasyon ve tamir birarada-bağışık yanıt aktivasyonu-lenfosit göçü § Uzun süren (haftalar, aylar) aktif inflamasyon ve doku yıkımı ile eşzamanlı tamir olaylarının görüldüğü bir süreçtir § Akut inflamasyon sonrası görülebileceği gibi daha çok sinsi gidişli, düşük dereceli, için ilerleyen asemptomatik bir yanıttır
Tanım § Hafta/ay gibi bir süreç boyunca devam eden § Doku yıkımı ve yapımının birlikte görüldüğü bir inflamasyon.
Kronik inflamasyon § Akut inflamasyonu izleyebilir § Asemptomatik uzun bir sürecin ardından direkt kronik inflamasyon şeklinde görülebilir.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER § Mononükleer hücrelerin infiltrasyonu: makrofaj, lenfositler ve plazma hücreleri § Doku yıkımı: persistan ajanın varlığı ya da inflamatuar hücreler indükler § Hasarlanan dokuların yerini alan bağ doku ile iyileşme: küçük kan damarlarının proliferasyonu (anjiogenezis) ve özellikle fibrozis, kollajenöz skar oluşumu
Kr. İnflamasyonda rol oynayan hücreler § § § Makrofajlar Lenfositler Plazma hücreleri Mast hücreleri Eozinofiller Nötrofiller
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR § Mononükleer fagositer sistemin bir parçasıdır § MNF kemik iliği kökenli kan monositleri ve doku makrofajlarını içerir § Doku makrofajları genellikle bağ doku içinde dağılmıştır § Organlarda özel adlar alır: monosit, kupfer hücresi, sinüs histiyositi, alveoler makrofaj, mikroglia, osteoklast
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR § Kemik iliğinde stem cell-kanda monosit-dokuda makrofaj-aktif makrofaj § Kan monositlerinin yarı ömrü 1 gün § Doku makrofajlarının yaşam süresi birkaç ay, yıl § Kemik iliğinden dokuya gelişim süreci çeşitli büyüme faktörleri, sitokinler, adezyon molekülleri, hücre etkileşimleri ile olur
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR § Akut inflamasyonun en erken döneminde monositler ekstravasküler dokuya göç etmeye başlar § İnflamasyonun 48. saatinde ise baskın hücre tipidir § Monosit ekstravazasyonu: -Adezyon molekülleri ve -Kemotaktik kimyasal mediatörlere yanıt olarak gerçekleşir § Ekstravasküler dokulara çıktığında daha büyük fagositer hücrelere: makrofajlara dönüşürler
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJ § Makrofajlar aktivasyonu: -Duyarlanmış T lenfositler, -NK hücrelerden salınan sitokinler (IFN-γ), -Bakteriyel endotoksinler -Diğer kimyasal mediatörler -Fibronektin gibi ekstrasellüler matriks proteinleri § Aktive olan makrofajın boyutu büyür, lizozomal enzimleri artar § Metabolizması daha aktif olur, fagositoz kabiliyeti ve mikropları öldürme yeteneği artar
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR § Biolojik olarak aktif çok çeşitli ürünler salgılar, eğer kontrol edilmezse kronik inflamasyon için karekteristik doku yıkımı ve fibrozise yol açar § Makrofaj ürünleri: -Reaktif oksijen ve nitrojen intermediates: hücrelere toksik -Proteazlar: ekstrasellüler matrikse toksik -Sitokinler, kemotaktik faktörler: diğer hücreleri çağırır -Büyüme faktörleri: fibroblast proliferasyonu, kollagen depolanması, anjiogenezis § Eğer inflamasyon kısa sürerse, irritan elimine edilirse makrofajlar giderek kaybolur
Makrofaj ürünleri § Doku için toksik ürünler: Oksijen ve NO türevleri § Ekstreselüler matriks yıkım ürünleri: proteinaz § Fibroblast proliferasyonu, kollagen birikimi ve anjiogenezisi kolaylaştıran faktörler: büyüme faktörleri
Aktive makrofajlar § Daha büyük boyuttadırlar, lizozomal enzimler, büyüme faktörleri, sitokinler, reaktif oksijen ürünleri içerirler. § Daha çok fagosite etme kabiliyetindedirler. § Aktivasyon sinyalleri: IFN-gama, bakteriyel endotoksinler, diğer kimyasal mediatörler, fibronektin
Kr. inf. da makrofajların ortamda uzun kalma nedenleri § Dolaşımdan adezyon molekülleri ve kemotaktik faktörlerle sürekli monosit ortama çekilir. § Makrofajların lokal proliferasyonu artar § Makrofaj hareketsizleştiren faktörler (ör: MIF, oksidize lipidler)
Makrofajlar § § § Mikroglia Kupfer hücreleri Alveoler makrofajlar Osteoklastlar Sinüs histiyositler
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ § İnatçı enfeksiyonlar § Potansiyel olarak toksik endojen veya egzojen ajanlara uzamış maruziyet § Otoimmünite
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ Persistan enfeksiyonlar: § Mikobakterium tüberkülozis, Treponema pallidum, bazı viruslar, fungus ve parazitler § Bu ajanların toksisitesi düşüktür § Geç tip hipersensitivite yanıtı oluştururlar § İnflamatuar yanıt bazen özel bir doku yanıtı olan granülomatöz reaksiyon şeklinde olur
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ Potansiyel olarak toksik endojen veya ekzojen ajanlara uzamış maruziyet § Silikozis-Silikaya uzun süre maruz kalanlarda gelişen inflamatuar akciğer hastalığı § Ateroskleroz-Endojen toksik plazma lipid bileşenleri arter duvarlarını etkileyerek kronik inflamatuar yanıt oluşturur
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ Otoimmünite § Bazı durumlarda immün reaksiyon bireylerin kendi dokularına karşı gelişebilir ve otoimmün hastalıkları oluşturur § Bu hastalıklarda otoantijenlere karşı oluşan immün yanıt kronik doku hasarı ve inflamasyon oluşturur § Romatoid artrit ve lupus eritematozus immün reaksiyonların rol oynadığı kronik inflamatuar hastalıklardır
İnflamasyonun morfolojik paternleri § § § § Seröz inflamasyon Fibrinöz inflamasyon Süpüratif veya pürülan inflamasyon Nekrotizan inflamasyon Ülser Abse Granülomatöz inflamasyon
Granulomatöz yangı § Kronik yangının bir türüdür. § Epitelioid görünümlü aktive makrofaj kümeleşmesi ile karakterlidir. § Ör: Tüberkülozis, lepra, sifiliz, kedi tırmığı hastalığı, sarkoidozis, silikozis, beriliyozis, mikotik enfeksiyonlar; His. Kaps, kripto. neofor. , sütür, protez çevresi ybc cisim re.
Epitelioid hücreler § Özelleşmiş şekilli aktive makrofajlardır. § Soluk sitoplazmalı, nükleol belirginliği gösteren, sitoplazmik hücre kenarları çok net olmayan hücrelerdir. , § E. M: Düz E. R sayısı artmıştır. § Lizozomal enzim üretimi artmıştır § Fagositik aktiviteleri azalmıştır
Tüberküloza bağlı kr. yangı § Granülomatöz bir yangıdır. § Langhans tipi dev hüc. İçeren granülom yapıları vardır. § Kazeifikasyon nekrozu tipiktir. § Granülomlar farklı boylarda ve konfluent kümeler halindedirler.
- Slides: 97