Dr hab Lechosaw Gapik PSYCHOTERAPIA ZAGADNIENIA WYBRANE Opracowano

Dr hab. Lechosław Gapik PSYCHOTERAPIA ZAGADNIENIA WYBRANE Opracowano: 02. 2010 r. Nowelizacja: 09. 2018 r.

PSYCHOTERAPIA JEST FORMĄ LECZENIA POPRZEZ ODDZIAŁYWANIE NA PSYCHIKĘ I CIAŁO PACJENTA ŚRODKAMI PSYCHOLOGICZNYMI. Psychoterapeutami w większości przypadków są psycholodzy kliniczni, którzy uzyskali dodatkowe umiejętności i kwalifikacje w prowadzeniu terapii metodami psychologicznymi. Specjaliści tacy współpracują z lekarzami różnych specjalności oraz innymi fachowymi pracownikami Ochrony Zdrowia (rehabilitantami, fizykoterapeutami, dietetykami, itp. )

Aktualnie stosowane koncepcje teoretyczne opisane są w powszechnie dostępnych podręcznikach uniwersyteckich, dlatego pomijam tutaj ich omawianie. (Na kolejnej planszy przedstawiam listę 29. modalności psychoterapeutycznych - według EAP). W tej prezentacji wskazuję natomiast na konieczność jasnego sformułowania celu każdej psychoterapii oraz - na niektóre ukryte lecz ważne okoliczności towarzyszące relacji z pacjentem, nie zawsze doceniane przez psychoterapeutów.

Lista modalności psychoterapeutycznych wg EAP Psychologia analityczna (CG Jung) Trening autogenny Terapia behawioralna Biosynteza Terapia praca z ciałem Psychoterapia skoncentrowana na kliencie Psychoterapia komunikatywna Dynamiczna psychoterapia grupowa Analiza egzystencjalna Gestalt Psychoanaliza grupowa Psychoterapia grupowa Hipno-psychoterapia Psychologia indywidualna Integracyjna terapia gestalt Integracyjna psychoterapia Katathym imaguinative psychotherapy Logoterapia Podejście multimodalne Neurolingwistyczna psychoterapia Psychoterapia skoncentrowana na osobie Pozytywna psychoterapia Psychoanaliza Psychodrama Psychodynamiczna / psychoanalityczna psychoterapia Psycho - organiczna analiza Psychosynteza Systemowa terapia rodzin Analiza transakcyjna

RÓŻNE FORMY i CELE PSYCHOTERAPII PODTRZYMUJĄCA INNA – JAKA? PSYCHO IMMUNOLOGICZNA INTERWENCYJNA KORYGUJACA OSOBOWOŚĆ

Teoria - teorią, metoda - metodą, ale zawsze ważne są także: Czyli właściwie - co?

KAŻDA PSYCHOTERAPIA jest specyficznym „teatrem” dla zdrowia, w którym rolę odgrywa nie tylko przyjęta teoria i stosowana metoda, ale także cechy psychofizyczne jej uczestników. ZATEM W PSYCHOTERAPII PSYCHOTERAPIA jest zatem szczególną grą angażującą wszystkich jej uczestników, a psychoterapeuta i pacjenci wypełniają w niej (nie zawsze w pełni świadomie) swoje role. Ważne jest m. in. urządzenie Gabinet powinien znajdować się w miejscu z dyskretnym gabinetu, które powinno wejściem, dogodnym uwzględniać rodzaj dojazdem i parkingiem. przyjmowanych pacjentów, wzbudzać zaufanie, dawać W psychoterapii istotną rolę poczucie bezpieczeństwa odgrywa wiek terapeuty, i nie rozpraszać uwagi. lepiej aby był starszy od swoich pacjentów, ale różnica wieku raczej nie powinna przekraczać dwóch pokoleń. Inne proporcje wieku wymagają specjalnych umiejętności w zakresie nawiązywania kontaktu. prócz wiedzy teoretycznej i zastosowanej metody liczą się: lokalizacja gabinetu, urządzenie pomieszczenia, wiek psychoterapeuty i pacjenta, wzrost, figura, aparycja, kostium / ubiór, język / treść i forma oraz inne komunikaty niewerbalne, takie jak: - mimika - gest - dystans przestrzenny - dotyk - tonacja i siła głosu

OPTYMALNY WYGLĄD PSYCHOTERAPEUTY POWINIEN LEKKO PRZEWYŻSZAĆ PRZECIĘTNY WYGLĄD OSÓB TEJ GRUPY SPOŁECZNEJ, Z KTÓREJ REKRUTUJĄ SIĘ JEGO PACJENCI. Korzystny jest przeciętny wzrost i tusza oraz sympatyczna aparycja. Nie sprawdzają się natomiast w tym zawodzie osoby mające rażące wady kosmetyczne wyglądu (co nie wyklucza osób niepełnosprawnych), z nadmierną potliwością, nieuporządkowanym uzębieniem, nieprzyjemnym zapachem itp. Z drugiej strony trudności w nawiązaniu dobrego kontaktu z pacjentami mają piękne kobiety oraz bardzo przystojni mężczyźni, bo cechy te tworzą nadmierny dystans u pacjentki / pacjenta i powodują powstawanie niekorzystnej relacji emocjonalnej - nastawienia nieufnego, niechętnego a nawet agresywnego lub przeciwnie, zakochiwania się w psychoterapeutce / psychoterapeucie. Należy pamiętać o tym, że psychoterapeuci pełnią dla wielu swoich pacjentów nieuświadomioną przez nich rolę wzorca - dlatego musi to być wzorzec atrakcyjny ale osiągalny, nie nazbyt odległy. Wpływ na efekty psychoterapii ma także nasza pantomimika i ewentualny dotyk podkreślający tworzoną relację terapeutyczną - jest to ten szczególny rodzaj aktorstwa, którego nauczamy na szkoleniach specjalistycznych. Język w komunikacji werbalnej z pacjentem odgrywa istotną rolę, ponieważ zawiera również dużą ilość (często równie ważnych) komunikatów niewerbalnych zawartych w dobieranym słownictwie: naukowym, gwarowym, w uzasadnionych przypadkach trywialnym, nawet … wulgarnym, a także w intonacji, akcentacji, głośności, itp. W pracy psychoterapeuty bardzo ważny jest ubiór. Powinien być nie tylko schludny, a nawet do pewnego stopnia elegancki (bez przesady), jednakże nie rozpraszający formą (np. kolorem) uwagi pacjentów. Nie może to być również strój stanowiący prowokację seksualną - uwaga ta dotyczy również używanych kosmetyków i zapachów.

JAK TO SIĘ ZACZYNA?

Każdy psychoterapeuta musi mieć świadomość, że istnieją trzy główne cele psychoterapii, (mogą one być realizowane autonomicznie lub komplementarnie) : CEL CEL

SPOSOBY OBNIŻANIA POZIOMU STRESU i ODREAGOWYWANIA EMOCJI: sen, radosne życie osobiste, seks, działania twórcze, umiejętności nabyte (np. relaks), aktywny wypoczynek, sport, spotkania towarzyskie, oglądanie widowisk, filmów, rozrywki umysłowe. objadanie się, patologiczne odchudzanie się, pijaństwo, narkotyzowanie się, obsesyjny seks, podejmowanie zbędnych zachowań ryzykownych, zachowania agresywne, bójki, samookaleczanie się.

CEL TO DĄŻENIE DO WPROWADZENIA ZMIAN W OSOBOWOŚCI PACJENTA PRZEJAWIAJĄCYCH SIĘ W FORMACH JEGO FUNKCJONOWANIA: - intelektualnego - emocjonalnego - społecznego

NAJWAŻNIEJSZE SĄ POZYTYWNE EMOCJE! Psychoterapeuta stawiający sobie za cel korektę osobowości pacjenta powinien mieć świadomość tego, że w każdym przypadku niezbędne będzie zwrócenie uwagi na jego procesy emocjonalne. Bez zadbania o pozytywne emocje - nie da się wprowadzić istotnych i trwałych zmian w funkcjonowaniu intelektualnym oraz społecznym. Tym bardziej istotna jest psychoterapia odnosząca się bezpośrednio do funkcjonowania emocjonalnego pacjenta. UWAGA ! Bez uporządkowania emocji ŻADNA istotna zmiana naprawcza w osobowości NIE JEST MOŻLIWA!

EMOCJE TOWARZYSZĄCE NASZYM ZACHOWANIOM Miłość Radość Złość Litość Niepokój Oczekiwanie Smutek Wstręt Emocje destruktywnie wpływające na zachowanie i wywołujące reakcje psychosomatyczne

4 CECHY WSZELKICH EMOCJI Afektywny charakter emocji - emocje są zawsze przyjemne lub nieprzyjemne (nie ma emocji obojętnych); Aktywizacyjny charakter emocji - emocje wywołują różnorodne zaburzenia i reakcje psychosomatyczne np. NERWICE; Majoryzujący charakter emocji - emocje modyfikują inne procesy psychiczne, podporządkowują je sobie; Odruchowy charakter emocji - emocje pojawiają się wyłącznie jako reakcje odruchowe (w ogromnej większości są to odruchy warunkowe).

MECHANIZM BŁĘDNEGO KOŁA: od wzmożonego napięcia emocjonalnego (stresu) do zaburzeń psychosomatycznych i nerwicy…

Najczęstsze objawy nerwicy OBJAWY SOMATYCZNE: nadmierna lub zbyt słaba wrażliwość na bodźce, trudności z oddychaniem, uczucie ciasnoty w klatce piersiowej, osłabienie siły mięśniowej, szybkie męczenie się; napięciowy ból głowy, ból żołądka, serca, kręgosłupa, bóle wędrujące po różnych częściach ciała, zawroty głowy, drżenie kończyn, kołatanie serca, zaburzenia snu; odczucie zaburzonego funkcjonowania różnych organów wewnętrznych; zaburzenia erekcji, wytrysk przedwczesny, anorgazmia, oziębłość płciowa, pochwica. ZABURZENIA PROCESÓW POZNAWCZYCH: trudności w koncentracji uwagi, w precyzyjnym spostrzeganiu rzeczywistości, w myśleniu i planowaniu działań, poczucie niemożności dorównania innym w dyskusji; odczuwalne pogorszenie pamięci (zwykle subiektywne). ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH: lęk wolno-płynący, nieokreślony niepokój, nagłe napady silnego lęku, lęk przed chorobą psychiczną i jej konsekwencjami dla życia rodzinnego i zawodowego; fobie, czyli patologiczny lęk przed niektórymi przedmiotami, zwierzętami, sytuacjami, przed otwartą lub zamkniętą przestrzenią, przed tłumem, ekspozycją społeczną, wyjazdami, itd. ; brak motywacji do działania, apatia, przygnębienie lub przeciwnie - stan podwyższonego napięcia, nieuzasadniona i chaotyczna nadmierna aktywność; chwiejność emocji, nagłe zmiany nastroju, płaczliwość, egzaltacje. UWAGA: NALEŻY NAJPIERW USTALIĆ, CZY POWYŻSZE OBJAWY NIE MAJĄ PODŁOŻA ORGANICZNEGO!

PAMIĘTAJMY, ŻE: Najważniejszą, wrodzoną, genetycznie zaprogramowaną właściwością wszystkich żywych organizmów jest HOMEOSTAZA, czyli zdolność do zachowania stałości środowiska wewnętrznego, co nieustannie dokonuje się poprzez procesy samoregulacyjne. CZYM JEST CHOROBA i ŚMIERĆ? Choroba - jest przejawem osłabionej i zakłóconej HOMEOSTAZY a śmierć następuje jako skutek ostatecznego, nieodwracalnego ustania procesów samoregulacyjnych. CZYM JEST LECZENIE? Leczenie polega na zastosowaniu skutecznej metody wspierającej HOMEOSTAZĘ poprzez usprawnienie lub protezowanie zakłóconych (osłabionych? ) procesów samoregulacyjnych. Najbardziej znane są metody operacyjne i farmakologiczne. Nie stanowią one jednak jedynego sposobu wkroczenia pomocowego do organizmu chorego człowieka. Autor przez wiele lat tworzył i doskonalił własną metodę terapii psychoimmunologicznej - przydatną szczególnie w szerokiej grupie nerwic i chorób psychosomatycznych.

Psychoterapeutyczne aktywizowanie systemu immunologicznego pacjenta wymaga dużego doświadczenia i szczególnych umiejętności. O tym, że można środkami psychologicznymi osiągać zdumiewające i trwałe zmiany w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu przekonałem się stosując przez około 20 lat hipnoterapię w przypadkach nerwic i/lub zaburzeń psychosomatycznych. Posługiwanie się hipnozą ma jednak szereg wad, dlatego uporczywie poszukiwałem metody dającej podobne lub lepsze rezultaty przy zachowanej w pełni świadomości pacjenta. Musiała to jednak być metoda polegająca na umiejętnym podawaniu różnymi sposobami sugestii ukrytych (prozdrowotnych poleceń terapeutycznych), bo tylko takie sugestie są w tej metodzie skuteczne.

CEL METODA STOSOWANA GŁÓWNIE W NERWICACH i CHOROBACH PSYCHOSOMATYCZNYCH TRADYCYJNE SPOSOBY LECZENIA (np. w chorobach żołądka): a) podawanie środków doustnych b) iniekcje domięśniowe c) iniekcje dożylne d) bezpośrednie leczenie chirurgiczne chorego narządu c) a) b) d) PSYCHOTERAPIA PRZEZ A-S-I Polega na aktywizowaniu procesów samoregulacyjnych, czyli - homeostazy, oddziaływaniami psychologicznymi NAJLEPSZE REZULTATY UZYSKUJE SIĘ ŁĄCZĄC TRADYCYJNE SPOSOBY LECZNIA Z PSYCHOTERAPIĄ A-S-I

POSTĘPOWANIE W PSYCHOTERAPII PROWADZONEJ METODĄ A-S-I nawiązanie specyficznego kontaktu psychicznego, sprawdzenie podatności pacjenta na sugestię (część osób odbiera ten sprawdzian jako początek terapii) a następnie: wprowadzenie pacjenta w stan relaksu oraz gotowości do przyjęcia jawnych i ukrytych oddziaływań terapeutycznych (przy zachowanej pełnej świadomości pacjenta, ale specyficznie ukierunkowanej jego uwadze); specjalistyczny zabieg psychoterapeutyczny łączący terapeutyczne sugestie werbalne o specyficznej treści, z wizualizacją korzystnych zmian zachodzących w organizmie a także (BARDZO WAŻNE W TEJ METODZIE!) sugestie niewerbalne, w tym: o specyficzna artykulacja treści podawanych głosem, o symboliczny dotyk, o inne oddziaływania niewerbalne (np. dźwięki w tle). Kilkadziesiąt lat mojej praktyki klinicznej wskazuje na to, że stosowanie technik A-S-I przynosi bardzo dobre a niekiedy wręcz zdumiewające rezultaty terapeutyczne w odniesieniu do nerwic ale także wielu chorób somatycznych, które w istocie i tak zawsze są psychosomatyczne!

W POLSCE stosowanie dotyku w psychoterapii dorosłych jest mało rozpowszechnione. TO BŁĄD - a właściwie zaniedbanie ważnej możliwości znacznego zwiększenia skuteczności psychoterapii prowadzonej technikami sugestii terapeutycznej. Jest to szczególnie ważne dla pacjentów z nerwicami oraz w szerokiej grupie zaburzeń i chorób psychosomatycznych. W okresie, gdy stosowałem hipnoterapię (w latach 1972 -1995) zauważyłem, że uzupełnianie sugestii słownych symbolicznym dotykiem - zwiększa skuteczność mojego postępowania nawet o 80%! Nic zatem dziwnego, że sugestie dotykowe stały się później częścią składową mojej nowej, autorskiej metody terapeutycznej, już bez hipnozy. Kojący dotyk matki uśmierzał nasz lęk i ból w niemowlęctwie, przywracał harmonię w procesach fizjologicznych, aktywizował procesy samoregulacyjne. To nasz swoisty „immprinting”, który powinien być wykorzystany dla przywracania psychofizycznego zdrowia! Kadry z filmu informującego o szkoleniach (m. in. dla psychologów) w zakresie psychoterapeutycznej pracy z ciałem pacjenta. Szkolenia są organizowane w 35 ośrodkach w USA i Europie przez "Rosen Method Center Southwest" (http: //www. youtube. com/watch? v=Orwv. SF 2 Bp_k)

PSYCHOTERAPIA POPRZEZ A-S-I W GABINECIE AUTORA (dot. lat 1982 - 2011) Mój autorski wkład w tę metodę polega na umiejętnym połączeniu sterowanej relaksacji ze specjalistycznym oddziaływaniem terapeutycznym: werbalnym (słownym) i pozawerbalnym (dotykowym, intonacyjnym, pantomimicznym, itp. ). Wykorzystywałem przy tym moje ponad dwudziestoletnie doświadczenie w stosowaniu hipnoterapii, aczkolwiek od drugiej połowy lat 90 -tych nie stosowałem hipnozy, uznając tę metodę za obciążoną różnymi ograniczeniami, mało nowoczesną i zbyt czasochłonną. Opracowaną przeze mnie metodę terapeutyczną stosowałem w ten sam sposób do pacjentek, jak i do pacjentów, bo płeć nie ma w tej terapii istotnego znaczenia (w ten sposób przeprowadziłem u kobiet i mężczyzn, z dobrym skutkiem, kilka tysięcy zabiegów terapeutycznych). Zmieniała się natomiast treść i forma oddziaływań terapeutycznych, które były dopasowywane do indywidualnych problemów poszczególnych pacjentów. Szczegółowy opis stosowanej w moim Gabinecie metody terapeutycznej zawarty jest w artykule opublikowanym na łamach internetowego czasopisma naukowego: PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 8/2010. http: //www. ptt-terapia. pl/przeglad-terapeutyczny-82010/

PSYCHOTERAPIA METODĄ A-S-I Wywiad kliniczny Sprawdzanie podatności na sugestię Metodę terapeutyczną w obecnej formule wprowadziłem w drugiej połowie lat 90. wobec osób z problemami nerwicowymi i psychosomatycznymi. Teoretycznie metoda ta jest terapią behawioralną polegającą w pierwszej kolejności na desensytyzacji (odwrażliwianiu) oraz desensybilizacji (obniżaniu poziomu lęku), a także - neutralizowaniu wszelkich negatywnych emocji, charakterystycznych dla tego typu pacjentów. Metoda ta zawiera jednak również elementy stymulujące procesy samoregulacyjne w organizmie pacjenta, co pozwala na aktywizację homeostazy w obszarze istniejących zaburzeń i schorzeń - są to tzw. „ODDZIAŁYWANIA PSYCHOIMMUNOLOGICZNE”.

PSYCHOTERAPIA METODĄ A-S-I Stabilizacja oddechu i akcji serca Sugestia siły całego organizmu w walce z chorobą Przykłady łączenia sugestii słownych z dotykowymi

CO MA ISTOTNE ZNACZENIE, CZYLI: CECHY DOBREJ PSYCHOTERAPII

Długotrwały, nadmierny stres dezorganizuje procesy nerwowe i prowadzi do naruszenia równowagi psychofizycznej oraz chorób. PROBLEM TEN NASILA SIĘ U LUDZI CHORYCH i W ZAAWANSOWANYM WIEKU. W uzasadnionych przypadkach (szczególnie wówczas, gdy pojawiają się zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne) należy bez zbędnej zwłoki odszukać w pełni kwalifikowanego specjalistę w celu poddania się PSYCHOTERAPII - metodą dopasowaną do występujących problemów, najbardziej efektywną i skuteczną. PSYCHOTERAPEUTAMI w większości przypadków są psycholodzy kliniczni, którzy uzyskali dodatkowe kwalifikacje w prowadzeniu terapii środkami psychologicznymi. Specjaliści tacy współpracują z lekarzami różnych specjalności oraz innymi fachowymi pracownikami medycznymi (rehabilitantami, fizykoterapeutami, dietetykami, itp. )

Literatura wykorzystana przy redagowaniu tematu prezentacji Aleksandrowicz, J. W. , (1998), Zaburzenia nerwicowe. PZWL. Warszawa. Gapik, L. , (1990), Hipnoza i hipnoterapia. PZWL. Warszawa. Gapik, L. , (2010), Sugestia i dotyk w terapii nerwic i zaburzeń psychosomatycznych. PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY nr 8/2010. Grzesiuk, L. , (2005), Psychoterapia. Teoria. Wydawnictwo Psychologii i Kultury. ENETEIA. Warszawa. Grzesiuk, L. , (2006), Psychoterapia. Praktyka. Wydawnictwo Psychologii i Kultury. ENETEIA. Warszawa. Haley, J. , (1999), Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne Miltona H. Ericksona. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk. Kępiński, A. , (1986), Psychopatologia nerwic. PZWL. Warszawa. Kratochvil, S. , (1974, 1978) Psychoterapia. PWN. Warszawa. Kubitsky, J. , (2008), Vademecum psychoterapeuty. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa. Lowen, A. , (1992), Bioenergetic analysis: A mind-body therapy. W: J. K. Zeig. The evolution of psychotherapy. The second conference. Brunner/Mazel. New York.

NIEKTÓRE OPRACOWANIA WŁASNE Prace zbiorowe pod moją redakcją o różnych aspektach i zastosowaniach psychoterapii Prace własne- poradniki psychoterapeutyczne

Opracowano: 02. 2010 r. Nowelizacja: 09. 2018 r. © Dr hab. Lechosław Gapik psycholog kliniczny PSYCHOTERAPIA ZAGADNIENIA WYBRANE UWAGA! Niniejsza prezentacja pozostaje w ścisłym związku z równocześnie przygotowanym artykułem pt. : SUGESTIA I DOTYK W TERAPII NERWIC I ZABURZEŃ PSYCHOSOMATYCZNYCH opublikowanym w internetowym czasopiśmie naukowym „Przegląd Terapeutyczny” nr 8/2010 http: //www. ptt-terapia. pl/przeglad-terapeutyczny-82010/

DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ KONIEC LECHOSŁAW GAPIK