dr hab Izabela Lewandowska Malec prof UJ Wykad

dr hab. Izabela Lewandowska Malec, prof. UJ Wykład 2019/2020

§ I. SEJM EMANACJĄ USTROJU PAŃSTWA § monarchia mixta (monarchia i rzeczpospolita: demokracja i oligarchia magnacka) przed zaborami § rzeczpospolita (demokracja i oligarchia partyjna) w okresie międzywojennym (1918 1935) i rzeczpospolita (autokracja) – 1935 1939 § rzeczpospolita ludowa (autokracja monopartyjna) 1952 1989

§ II. NAZWA SEJMU I JEGO CZĘŚCI SKŁADOWYCH § III. SEJM JAKO ORGAN SUWERENNY W SYSTEMIE ORGANÓW PAŃSTWA § IV. KADENCYJNOŚĆ SEJMU § V. ZASADA REPREZENTACJI – SYSTEM WYBORCZY MANDAT POSELSKI § VI. WOLNOŚĆ SŁOWA W SEJMIE § VII. PROCES LEGISLACYJNY § VIII. SPOSOBY PRZYJMOWANIA/ UCHWALANIA USTAW § IX. PRZYCZYNY DEGRENGOLADY SEJMU W PRZESZŁOŚCI § X. SEJM PRZYSZŁOŚCI

§ I. POWSTAWANIE RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW § 1. Monarchia elekcyjna Jagiellonów – suwerenem władca: § STANOWIENIE PRAWA (przewaga prawa zwyczajowego) § NAKŁADANIE PODATKÓW § ZARZĄD PAŃSTWEM § SPRAWOWANIE SĄDÓW § NACZELNE DOWÓDZTWO NAD WOJSKIEM

§ I. POWSTAWANIE RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW § 2. Podstawy prawne: § UNIA LUBELSKA 1569 § ARTYKUŁY HENRYKOWSKIE § PAKTA KONWENTA

§ 1. Spory na sejmie lubelskim § Polacy – warunki jak w Krewie: przyłączenie Litwy § Litwini – nowe propozycje: równorzędność pozycji § 2. Odjazd Litwinów § 3. Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny do Korony § 4. Powrót Litwinów § 5. Zawarcie unii 01. 07. 1569 ”Iż już Krolestwo polskie i Wielgie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora się z dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła”

§ 1. Stany koronne od dawna i pilnie prosiły króla o zwołanie sejmu dla przeprowadzenia unii realnej z Litwą. § 2. Wieczną przynależność do Korony przywracanych ziem: «…abyśmy ziemię podlaską, która przed przeszłemi czasy zupełnym, a całym prawem do Korony Polskiej zawsze należała» . § 3. Prośby stanów odnośnie wymienionych ziem: «…tejże Koronie to jest Królestwu Polskiemu przywrócili a w jej pierwość i całość wszczepili» . § 4. Król powołuje się na treść swojej przysięgi koronacyjnej: «My tedy pamiętając na przysięgę naszę, krórąśmy osobą swą wszem obywatelom koronnym obwiązali wszytkie rzeczy oderwane, a od Korony przerzeczonej odłączone wedle mocy naszej pozyskać a ku przerzeczonemu Królestwu w swą całość przywrócić» § 5. Wywód historyczny pokazujący dawną przynależność przywracanych ziem. § 6. Oświadczenie o tym, że stany nigdy nie przystały na oderwanie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny i zawsze zdanie to wyrażały. Między przywilejami występują tylko nieznaczne różnice stylistyczne. W akcie podlaskim człon ten brzmi następująco: «…czemu się przeciwiły ani na to nie zezwalały stany koronne, którzy też tak od tegoż dziada naszego jako od innych po nim będących przodków naszych królów polskich i wielkich książąt litewskich i od nas też samych tej ziemie pilnie zawsze upominać się nie zaniechali, aby była do Korony przywrócona i przyłączona» § Za: W. Chorążyczewski, R. Degen, PRZYŁĄCZENIE CZY PRZYWRÓCENIE? (NA MARGINESIE AKTÓW INKORPORACYJNYCH PODLASIA, WOŁYNIA I KIJOWSZCZYZNY Z 1569 ROKU ), https: //repozytorium. umk. pl/bitstream/handle/item/4353/Przylaczenie_czy_przywrocenie_Na_marginiesie_aktow_inkorporacyjnych_z_1569_r. pdf? sequence=1

§ 1. PROCES OKREŚLANIA UPRAWNIEŃ MONARCHY – „OCERKLOWANIE”: § obowiązki monarchy: zachowanie tolerancji religijnej, obrona RP § kontrola senatorów i senatorów rezydentów § określenie praw szlachty: elekcyjność tronu, wymiar sprawiedliwości § określenie podstawowych kompetencji sejmu: podatki, pospolite ruszenie, wszczynanie wojen § „Sejm walny koronny we dwie lecie nadalej ma być składan, a gdzieby to była pilna a gwałtowna potrzeba Rzplitej, tedy za radą Panów Rad obojga państwa, jak czas i potrzeba Rzplitej przynosić będzie, powinni go składać będziemy. A dłużej go dzierżyć nie mamy, nadalej do sześci niedziel, a przed takowemi sejmy w Polszcze wedle zwyczaju, a w Litwie wedle statutu W. Ks. Litewskiego sejmiki powiatowe być mają, jako w Kole i w Korczynie sejmik główny bywa, także w Litwie w Wołkowisku główny sejmik być ma. Na które sejmiki przez posły swe potrzeby przypadłe zwykłym obyczajem oznajmiać mamy. ” § sejm zwyczajny (6 tygodniowy): dwuletni lub pilny § -6 tygodni: sposób obliczania określony konstytucją 1591: „Iż to do wątpliwości przychodzi u ludzi, iako się sejm kończyć ma, tedy konstytucye o tym uczynione tak deklaruiemy: iż zaczęcie sejmu poczynać się ma od dnia w liściech sejmowych naznaczonego, a kończyć się ma dnia tegoż w sześci niedziel. Iednak w dzień niedzielny ani w święto główne nigdy napotym sejmu składać nie mamy” (wykładnia ewentualnie nowela) § -sejm nadzwyczajny od 1613 (nieprzewidziany prawem)

� UCHWAŁA SEJMU 1595 ROKU: „Postanowiony jest także sejm drugi w Warszawie, według konstytucji o miejscach sejmowych, który z uchwały sejmu tego ma być bez wysyłania literarum deliberatoriarum, za publikowaniem na urzędziech sądowych przez uniwersały Nasze i rozesłaniem ich do starostw i urzędów. Po którey publikacyi, sejmiki we trzy niedziele być mają. Sejm po sejmikach także we trzy niedziele, który dłużej trwać nie ma, tylko niedziel dwie. Na którym zawarcie rzeczy do kommisyi należących i sposób poparcia ich, tylko ma być mianowany i konkludowany, ochraniając tak tego krótkiego czasu, żeby rzeczy do kommissyi abo do obrony Rzeczypospolitej nie należące nie były wnoszone i sądami czasu potrzebnego do tych deliberacji nie tracąc. Takowe jednak złożenie sejmu dla potrzeby Rzeczypospolitej pro hac una vice jest pozwolone, a napotym według zwyczajów i praw w składaniu sejmów zachować się mamy”

§ 1. Umowa publicznoprawna elektorów (szlachty) z elektem (wybranym królem) § 2. Od 1632 r. najważniejsze postanowienia Artykułów henrykowskich wpisane do paktów konwentów

§ monarchia mixta § 1) królestwo – monarcha suwerenem § 2) rzeczpospolita: demokracja (szlachecka) i oligarchia (magnacka) czyli politeja wg wzoru Arystotelesa: § „To ta Rzplta my senat koronny, bracia wmciów starszy, a wy, panowie posłowie ziemscy, którzy wszystek stan rycerski wyrażacie, bracia naszy młodszy. Dwa stany, iedna Rzplta, przy królu panu swym jako głowie [. . . ]” (J. Ostroróg 1613) § WNIOSKI: § podwójne zmieszanie ustrojów § pojęcie Rzeczypospolitej jako państwa i rzeczypospolitej jako wspólnego dobra i dobrego urządzenia państwa czyli jego ustroju

§ 1. Emanacja Rzeczypospolitej sensu largo § 2. Koncepcja trzech stanów sejmujących: Świętosław Orzelski XVI w. : „Kto, przebóg, tak tępy i rzeczy polskich jest nieświadomy, żeby wiedzieć nie miał, na czym Rzeczpospolita zawisła, że na trzech staniech: na królu, na senacie, na rycerstwie” Stanisław Dunin Karwicki XVIII w. : „Ale zaś kiedy pierwszy królewski stan monarchiam reprezentujący chcemy w potencyjej jego ocyrklować bojąc się, żeby in absolutum dominium nie poszedł, toć też trzeba zabiegać oraz żeby zaś drugi stan, senat i możniejsi nie brali sami góry przygniótłszy władzę królewską, żeby status ich aristocraticus nie obrócił się in oligarchicum. Zarówno i trzeci stan ślachecki democrativam zawierający, aby się nie zakończył ochlocratią albo zamieszaniem niebezpiecznym. Czego wszystkiego już się po wielkiej części zawadza u nas”

§ rzeczpospolita (demokracja i oligarchia partyjna) w okresie międzywojennym (1918 1935) i rzeczpospolita (autokracja) – 1935 1939 §I okres 1918 1935 § podstawy prawne: § Konstytucja z 1921 r. § Konstytucja 1935 r.

§ I. KONSTYTUCJA 1921 § Art. 1 § Państwo Polskie jest Rzecząpospolitą. § Art. 2 § Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu. Organami narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe Sądy. § USTRÓJ – REPUBLIKA § rzeczpospolita – demokracja i oligarchia partyjna

§ Wacław Komarnicki: „Jaki był rys zasadniczy tej Konstytucji? Rysem tym była jednostronność ustrojowa. Konstytucja marcowa była zbudowana na ultrademokratycznej podstawie, stworzyła przerost władzy ustawodawczej, słabość i nietrwałość rządu. Mówić jednak, że stworzyła ona anarchię w państwie, jest to tendencyjna nieścisłość. Cechuje ją przewaga społeczeństwa nad państwem, jej troską naczelną jest zabezpieczenie wolności obywatelskiej. Wpłynęła na to nie tylko powszechna atmosfera momentu, w którym była uchwalana, po zakończeniu wojny prowadzonej przez koalicję pod hasłem o wyzwolenie ludów, ale przede wszystkim tęsknota Narodu Polskiego do wolności po 1, 5 wiekowej niewoli i tradycja wolnościowa Polski przedrozbiorowej”.

§ Wacław Komarnicki, „w nim [parlamencie] znajduje wyraz specyficzne przeciwstawienie państwa i społeczeństwa”, jednak parlament stanowi „węzeł życiowy społeczeństwa i państwa”. Z przyjęcia przewagi społeczeństwa nad państwem w formie radykalnego parlamentaryzmu W. Komarnicki wnosił, że twórcy Konstytucji mieli negatywny stosunek do idei państwowości, zaś ich sympatia leżała całkowicie po stronie społeczeństwa. Przyjęcie zasady demokracji pośredniej spowodowało, że zwyciężyła zasada parlamentaryzmu, która pogardliwie była nazywana sejmokracją, „absolutyzmem parlamentarnym” . „Nigdy nie widziano potężniejszego sejmu na świecie!”

I. Rzeczpospolita Polska. Art. 1.  (1) Państwo Polskie jest wspólnem dobrem wszystkich obywateli.  (2) Wskrzeszone walką i ofiarą najlepszych swoich synów ma być przekazywane w spadku dziejowym z pokolenia w pokolenie.  (3) Każde pokolenie obowiązane jest wysiłkiem własnym wzmóc siłę i powagę Państwa.  (4) Za spełnienie tego obowiązku odpowiada przed potomnością swoim honorem i swojem imieniem. Art. 2.  (1) Na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej.  (2) Na Nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historji za losy Państwa.  (3) Jego obowiązkiem naczelnym jest troska o dobro Państwa, gotowość obronną i stanowisko wśród narodów świata.  (4) W Jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa.

§rzeczpospolita (demokracja i oligarchia partyjna) w okresie międzywojennym (1918 1935) i rzeczpospolita (autokracja) – 1935 1939

§ I. POWSTAWANIE PRL § okres przejściowy 1945 1948/52) § Mała Konstytucja 1947 § Art. 1. § Do czasu wejścia w życie nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej Narodu Polskiego i w oparciu o podstawowe założenia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. , zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944, zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez Naród w głosowaniu ludowym z dnia 30 czerwca 1946 r. postanawia co następuje o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.

§ II. KONSTYTUCJA 1952 § PREAMBUŁA § Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republiką ludu pracującego. § Podstawę obecnej władzy ludowej w Polsce stanowi sojusz klasy robotniczej z chłopstwem pracującym. W sojuszu tym rola kierownicza należy do klasy robotniczej jako przodującej klasy społeczeństwa § Art. 1. §  1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym.  2. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi. § Art. 3. §  1. Przewodnią siła polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.  2. Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.

§ rzeczpospolita ludowa (autokracja monopartyjna) 1952 1989 §w rzeczywistości emanacją ustroju był KC PZPR z jego I sekretarzem

§ I. RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW – ustrój najbardziej zbliżony do rzeczywistych realiów (monarchia mixta) § II. DRUGA RZECZPOSPOLITA – ustrój bardziej fikcyjny (oficjalnie demokracja do 1935 w rzeczywistości demokracja i oligarchia partyjna), po 1935 oficjalnie demokracja w rzeczywistości autokracja § III. POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA – fikcja ustrojowa (oficjalnie demokracja ludowa – ekskluzywa, w rzeczywistości autokracja monopartyjna z etapem prób budowy ustroju totalnego)

§ SEJM: § conventio generalis, parlamentum generale, diaeta § siąć, siemik § WALNY: § wielki § KORONNY: § z udziałem króla § krajowy (nie partykularny) § „TRZY STANY SEJMUJĄCE” (KRÓL, SENATOROWIE, POSŁOWIE ) § DWIE IZBY (IZBA SENATORSKA, IZBA POSELSKA)

§ ODRÓŻNIENIE DIGNITAS (MAJESTATU KRÓLEWSKIEGO – SZACUNEK SALUTACJA) OD OSOBY KRÓLA (MOŻLIWOŚĆ KRYTYKI: „Słyszę , żeby miało być z obelżeniem Króla Imci, lecz tego baczyć nie mogę, gdyż charakter ten nie bywa sam przez się obelżony; co gdyby inaczej było, przyszłoby Principes malować bez wszelkiego grzechu, błędu, lecz to być nie może, bo pobłądzeli i błądzą, dignitas jednak stała zostawa” (M. Leśnowolski, kasztelan podlaski, koniec XVI w. ) § OBOWIĄZKOWA OBECNOŚĆ KRÓLA W TRAKCIE OBRAD SEJMOWYCH (JAKO JEDYNY „STAN SEJMUJĄCY”) – skutki choroby § BRAK OSOBISTYCH WYPOWIEDZI (KANCLERZ „USTAMI KRÓLA”) § UDZIAŁ W KONKLUZJI § UDZIAŁ W SĄDACH SEJMOWYCH

§ MIANOWANI DOŻYWOTNIO § SKŁADALI PRZYSIĘGĘ NA WIERNOŚĆ KRÓLOWI I RZECZYPOSPOLITEJ § WOTA SENATORSKIE § UDZIAŁ W KONKLUZJI § UDZIAŁ W SĄDACH SEJMOWYCH

§ WYBIERANI NA SEJMIKACH PRZEDSEJMOWYCH WIĘKSZOŚCIĄ GŁOSÓW § OGRANICZENIA: INFAMISI I BANICI, NIEROZLICZENI POBORCY, POZWANI NA SĄD SEJMOWY § BRAK PRZYSIĘGI § UDZIAŁ W KONKLUZJI I SĄDACH SEJMOWYCH

§ 180 190 POSŁÓW SZLACHECKICH ORAZ PRZEDSTAWICIELE MIAST: Krakowa (1493), Wilna (1569), Gdańska, Torunia, Elbląga; FREKWENCJA „PÓŁTRZECIA STA” § DIETA (STRAWNE, „POSELSKIE PIENIĄDZE”) § ZASADY: RÓWNOŚCI, JAWNOŚCI (WYJĄTEK W SPRAWACH POLITYKI ZAGRANICZNEJ I OBRONY) § Obradami kierował marszałek poselski (dyrektor izby) § PRZYGOTOWYWANIE PROJEKTÓW USTAW (KONCEPTÓW), UDZIAŁ W KONKLUZJI

§ 140 SENATORÓW; FREKWENCJA NAJWYŻEJ 30%: PRYMAS, ARCYBISKUP LWOWSKI, BISKUPI DIECEZJALNI, WOJEWODOWIE, KASZTELANOWIE, MINISTROWIE: kanclerz, podkanclerzy, marszałek wielki, marszałek nadworny, podskarbi, § I SENATOR: PRYMAS, I SENATOR ŚWIECKI: KASZTELAN KRAKOWSKI (obradami kierował marszałek w. koronny) § ZASADY: PRECEDENCJI, TAJNOŚCI (GŁÓWNIE) § FUNKCJA DORADCZA, RZADKO PROJEKTY USTAWODAWCZE, UDZIAŁ W KONKLUZJI

§ VI. Sejm czyli władza prawodawcza. §  Sejm czyli stany zgromadzone, na dwie izby dzielić się będą: na izbę poselską i na izbę senatorską, pod prezydencyą króla.

§ Jednoizbowy SEJM USTAWODAWCZY (KONSTYTUCYJNY) § „Mała Konstytucja” 1919 § Konstytucja 1921: § Parlament dwuizbowy (Sejm i Senat = ZGROMADZENIE NARODOWE) § SEJM: 444 posłów (liczba wynikała z przepisów Ordynacji) § SENAT: ¼ z liczby posłów (111 senatorów) § „Każde województwo stanowi jeden okrąg wyborczy, przyczem w stosunku do liczby mandatów sejmowych na ilość mieszkańców liczba mandatów do Senatu wynosi ¼ część” § Konstytucja 1935: § Parlament dwuizbowy (Sejm i Senat) § SEJM: 208 posłów § SENAT: 96 senatorów

§ REFERENDUM LUDOWE 30. 06. 1946 PYT. 1 „CZY JESTEŚ ZA ZNIESIENIEM SENATU? ” Wszystkie stronnictwa polityczne, z wyjątkiem PSL, wystąpiły z pisemnym apelem, w którym zaatakowano instytucję senatu. Stwierdzono w nim, że w okresie międzywojennym został wpisany do Konstytucji marcowej „wbrew jednolitej opinii ruchu robotniczego i ludowego wskutek nieznacznej liczebnie przewagi, jaką wstecznictwo zdołało wówczas osiągnąć pozyskując głosy niemieckiej, junkierskiej mniejszości. Niemieccy obszarnicy, przednia straż wrześniowej inwazji hitlerowskiej, zdecydował o tym, że mieliśmy senat” WYNIKI: W woj. krakowskim poparcie oficjalne: 1. 47, 7%, poparcie rzeczywiste : 1. 13%

§ Jednoizbowy SEJM USTAWODAWCZY (KONSTYTUCYJNY) § „Mała Konstytucja” 1947 § Konstytucja 1952 § Art. 16. §  1. Posłów na Sejm wybierają obywatele według okręgów wyborczych w stosunku: jeden poseł na 60. 000 mieszkańców. (łącznie 425 posłów) § LIKWIDACJA NORMY PRZEDSTAWICIELSTWA w 1960 – 460 posłów

§ SEJM ORGANEM NAJWYŻSZYM (SUWERENNYM) W SYSTEMIE ORGANÓW PAŃSTWA) § KOMPETENCJE SEJMU W CZASIE INTERREGNUM: § sejm konwokacyjny: termin i miejsce elekcji, egzorbitancje i pakta konwenta § Sejm elekcyjny: wybór króla, egzorbitancje i pakta konwenta § KOMPETENCJE SEJMU W CZASIE REGNUM: § -sejm koronacyjny: zaprzysięganie przez koronowanego króla praw Rzeczypospolitej § INNE KOMPETENCJE: § PRAWODAWCZE § POLITYKA ZAGRANICZNA § ZWOŁYWANIE POSPOLITEGO RUSZENIA § FINANSE (PODATKI, CŁA, MYTA, MENNICA) § KONTROLNE § KREACYJNE (DEPUTACJE MIĘDZYSEJMOWE)

§ Izba poselska, jako wyobrażenie i skład wszechwładztwa narodowego, będzie świątynią prawodawstwa; przeto w izbie poselskiej najpierwej decydowane będą wszystkie projekta. 1. Co do praw ogólnych, to jest: politycznych, cywilnych, kryminalnych i do ustanowienia wieczystych podatków. W których to materyach propozycye od tronu, województwom, ziemiom i powiatom do roztrząśnienia podane, a przez instrukcye do izby przychodzące, najpierwsze do decyzyi wzięte być mają. 2. Co do uchwał sejmowych, to jest poborów doczesnych, stopnia monety, zaciągania długu publicznego, nobilitacyi i innych nagród przypadkowych, rozkładu wydatków publicznych, ordynaryjnych i ekstra ordynaryjnych, wojny, pokoju, ostatecznej ratyfikacyi traktatów związkowych i handlowych, wszelkich dyplomatycznych aktów, i umów do prawa narodów ściągających się, kwitowania magistratur wykonawczych i tym podobnych zdarzeń, głównym narodowym potrzebom odpowiadających, w których to materyach propozycye od tronu prosto do izby poselskiej przychodzić mające, pierwszeństwo w prowadzeniu mieć będą.

§ MAŁA KONSTYTUCJA 1919: § 1. Władzą suwerenną i ustawodawczą w Państwie Polskiem jest Sejm Ustawodawczy […]; § 2. Naczelnik Państwa jest przedstawicielem Państwa i najwyższym wykonawcą uchwał Sejmu w sprawach cywilnych i wojskowych. § 3. Naczelnik Państwa powołuje Rząd w pełnym składzie na podstawie porozumienia z Sejmem. § 4. Naczelnik Państwa oraz Rząd są odpowiedzialni przed Sejmem za sprawowanie swego urzędu. § KONSTYTUCJA 1921: § Art. 2 § Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu. Organami narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe Sądy. § Art. 3 § Zakres ustawodawstwa państwowego obejmuje stanowienie wszelkich praw publicznych i prywatnych i sposobu ich wykonania.

§ § § Art. 4 § Art. 5 Ustawa państwowa ustala corocznie budżet Państwa na rok następny. Ustalanie stanu liczebnego wojska i zezwalanie na coroczny pobór rekruta może nastąpić jedynie na drodze ustawodawczej. § § Art. 6 Zaciągnięcie pożyczki państwowej, zbycie, zamiana i obciążenie nieruchomego majątku państwowego, nałożenie podatków i opłat publicznych, ustanowienie ceł i monopolów, ustalenie systemu monetarnego, jako też przyjęcie gwarancji finansowej przez Państwo - może nastąpić tylko na mocy ustawy. Art. 7 § Rząd przedstawi corocznie zamknięcie rachunków państwowych do parlamentarnego zatwierdzenia. Art. 8 § Sposób wykonania parlamentarnej kontroli nad długami Państwa określi oddzielna ustawa. § § Art. 39 Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania. § Art. 43 § Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed Sejmem ministrów i podległych im urzędników.

Art. 3.  (1) Organami Państwa, pozostającemi pod zwierzchnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej, są:  Rząd,  Sejm,  Senat,  Siły Zbrojne,  Sądy,  Kontrola Państwowa.  (2) Ich zadaniem naczelnem jest służenie Rzeczypospolitej.

Art. 31.  (1) Sejm sprawuje funkcje ustawodawcze i kontrolę nad działalnością Rządu; nadto do Sejmu należy ustalanie budżetu i nakładanie ciężarów na obywateli.  (2) Kontrola nad działalnością Rządu wyraża się w prawie Sejmu:  a) żądania ustąpienia Rządu lub Ministra;  b) pociągania wespół z Senatem Prezesa Rady Ministrów lub Ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej;  c) interpelowania Rządu;  d) zatwierdzania corocznie zamknięć rachunków państwowych i udzielania Rządowi absolutorjum;  e) udziału w wykonywaniu kontroli nad długami Państwa.  (3) Funkcje rządzenia Państwem nie należą do Sejmu.

§ MAŁA KONSTYTUCJA 1947: § § Do czasu wejścia w życie nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Sejm Ustawodawczy, jako organ władzy zwierzchniej Narodu Polskiego i w oparciu o podstawowe założenia Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. , zasady Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944, zasady ustawodawstwa o radach narodowych oraz reformy społeczne i ustrojowe, potwierdzone przez Naród w głosowaniu ludowym z dnia 30 czerwca 1946 r. postanawia co następuje o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. § Rozdział I. Najwyższe organy Rzeczypospolitej Polskiej. [edytuj] § § Art. 1. Art. 2. Najwyższymi organami Rzeczypospolitej Polskiej są: w zakresie ustawodawstwa Sejm Ustawodawczy, w zakresie władzy wykonawczej Prezydent Rzeczypospolitej, Rada Państwa i Rząd Rzeczypospolitej, w zakresie wymiaru sprawiedliwości niezawisłe sądy. § Rozdział II. Sejm Ustawodawczy[edytuj] § Art. 3. § Zakres działania Sejmu Ustawodawczego obejmuje: § a) uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, § b) ustawodawstwo, § c) kontrolę nad działalnością Rządu i ustalanie zasadniczego kierunku polityki Państwa.

§ Rozdział 3. § Naczelne organy władzy państwowej. § Art. 15. §  1. Najwyższym organem władzy państwowej jest Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  2. Sejm jako najwyższy wyraziciel woli Ludu pracującego miast i wsi urzeczywistnia suwerenne prawa narodu.  3. Sejm uchwala ustawy oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej.

§ BRAK POJĘCIA KADENCJI SEJMU DO 1791 § KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791: § VI. Sejm czyli władza prawodawcza. §  Sejm zawsze gotowym będzie: prawodawczy i ordynaryjny rozpoczynać się ma co dwa lata; trwać zaś będzie podług opisu prawa o sejmach. Gotowy w potrzebach nagłych zwołany, stanowić ma o tej tylko materyi, do której zwołanym będzie lub o potrzebie, po czasie zwołania przypadłej.

§ KONSTYTUCJA 1921: Artykuł 11.  Sejm składa się z posłów, wybranych na lat pięć […] KONSTYTUCJA 1935: Art. 32.  (1) Sejm składa się z posłów, wybranych w głosowaniu powszechnem, tajnem, równem i bezpośredniem.  (2) Kadencja Sejmu trwa lat pięć, licząc od dnia zwołania.

§Art. 23. § 1. Sejm jest wybierany na okres lat czterech.

POWSTAWANIE ZASADY REPREZENTACJI § ETAPY PROCESU POWSTAWANIA REPREZENTACJI: § przybycie dobrowolne § przybyli podejmują decyzję obowiązującą nieobecnych § uprawnieni mogą mieć pełnomocników § można przybyć osobiście lub działać przez pełnomocnika § wszyscy uprawnieni działają przez pełnomocników (posłów) § pierwszy sejm zgodny z zasadą reprezentacji: 1468/1493 (Kazimierz Jagielończyk 1447 1492; Jan Olbracht (1492 1501)

MANDAT POSELSKI § POSŁOWIE WYBIERANI NA SEJMIKACH PRZEDSEJMOWYCH WIĘKSZOŚCIA GŁOSÓW § OGRANICZENIA: INFAMISI I BANICI, NIEROZLICZENI POBORCY, POZWANI NA SĄD SEJMOWY § INSTRUKCJA POSELSKA – LEGITYMACJA POSELSKA (MANDAT IMPERATYWNY: PLENA POTESTAS ; LIMITATA POTESTAS)

PRZYKŁADY ZLECEŃ W INSTRUKCJI § OBOWIĄZEK STARANNEGO DZIAŁANIA § „Aby sejm sześćniedzielny na którymby się i exorbitancye na elekcyej opuszczone traktowały złożony prędko był, starać się o to Ich Mć pp. posłowie mają. ”[1] § „A konstytucye aby zarazem in facie rzptej przez IMć p. marszałka podpisowane były i już więcej nie korrygowane i do grodu zarazem po skończeniu sejmu przez tegoż IMci p. marszałka podawane były efficient Ich Mć pp. posłowie nasi. ”[2] § [1] Instrukcja wiszeńska 15. 12. 1648, p. 14, A. Prochaska, Akta grodzkie i ziemskie. . . , t. XXI, s. 48. § [2] Instrukcja wiszeńska 15. 12. 1648, p. 21, A. Prochaska, Akta grodzkie i ziemskie. . . , t. XXI, s. 48.

§ OBOWIĄZEK KONSULTACJI „porozumieć się”, „namówić się”, „znosić się”, „zgodzić się”, „konferować”, „conferant”, „włożyć się w coś”, „radzić”, „obmówić coś”, „obmyślić coś” : § „Luboć największe obmyślawać będzie doma posiłki wojenne ojczyzna, externa jednak auxilia, które mogą być ex coniunctione armorum z Moskiewskim zdadzą się być ku nie ladajakiej pomocy, w czem na wszystkich stanów zgodę patrzać będą pp. posłowie nasi. ”[1] § „Pospolite ruszenie in casum do zgody spólnych województw akkomodować będą Ich Mć pp. posłowie. ”[2] § [1] Instrukcja wiszeńska 27. 11. 1648, p. 6, A. Prochaska, Akta grodzkie i ziemskie. . . , t. XXI, s. 42. § [2] Instrukcja wiszeńska 15. 12. 1648, p. 11, A. Prochaska, Akta grodzkie i ziemskie. . . , t. XXI, s. 48.

§ WNIOSKI LEGISLACYJNE § „obwarować prawem”, „opatrzyć prawem”, bądź „obostrzyć prawo” : § „Mają też i to mieć na pilnej konsyderacyi i nową to konstytucyją obwarować, aby żaden szlachcic (. . . ) nie był do oficyjałów pozywany (. . . )”[1]. [1] Instrukcja średzka, 21. 12. 1625, pkt 17, Dworzaczek I, 2, s. 202.

KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 PRAWO O SEJMIKACH 24. 05. 1791 „wszelka władza społeczności ludzkiej ograniczenie praw obywatelskich początek swój bierze z woli Narodu” szlachty gołoty, posesjonatów „rękodajnych”, skazanych za popełnienie przestępstwa dopuszczenie mieszczan do stanu szlacheckiego dzięki nobilitacji posłowie „uważani być mają jako reprezentanci całego narodu” instrukcje niewiążącymi zaleceniami „sejm zawsze gotowy będzie” możliwość odwołania posła

§Mandat prawny – imperatywny §Mandat polityczny – semiimperatywny (swobodny? samowolny? ) przeciwdziałanie – przysięga na instrukcję

§ Czynne prawo wyborcze: § wszyscy obywatele (mężczyźni i kobiety) po ukończeniu 21 lat (bez wojskowych) § Bierne prawo wyborcze: § każdy obywatel bez urzędników w okręgu służbowym, „poseł powołany do płatnej służby państwowej przestaje być członkiem Sejmu”; § możliwe kandydowanie w różnych okręgach § 50 podpisów § brak progu wyborczego § proporcjonalność –podział mandatów między listy § w praktyce przemożny wpływ partii na wybory

§ INSTRUKCJA z dnia 1 marca 1920 r. do ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego z dnia 28 listopada 1918 r. (Dz. Pr. № 18 p. 46) ze zmianami wynikającemi z dekretów z dn. 19 i 26 grudnia 1918 r. (Dz. Pr. № 20 p. 63 i Nr 21 p. 74) oraz z ustawy z dnia 1 sierpnia 1919 r. o uzupełniających wyborach z dalszych części b. zaboru pruskiego (Dz. Pr. № 65 p. 333). § Zawarto wzory na zastosowanie zasady proporcjonalności § https: //www. prawo. pl/akty/dz u 1920 20 113, 16874901. html

§ praktycznie te same zasady jak w 1918 + lista państwowa (do podziału między listy państwowe partii przypadało 72 z 444 mandatów) § Listy kandydatów mogły być partyjne lub nie system proporcjonalny § w praktyce wybory upartyjnione

§ Rzeczpospolitą rządzi „zachłanna, demagogiczna partiokracja”, bo partie to „terror garstki spryciarzy, którzy zakuwają społeczeństwo w niewolę, aby zdobyć dla siebie warunki wszechwładzy i materialnych korzyści, warunki, jakich nie wymyślił nawet najskrajniejszy absolutyzm zamierzchłych czasów”. § „stronnictwa polityczne, kształtując się na sektach religijnych, jak one praktykują zasadę, iż poza ich wyznaniem wiary nie ma zbawienia” § J. PIŁSUDSKI: „I staję do walki, tak jak poprzednio, z głównym złem państwa: panowaniem rozwydrzonych partyj i stronnictw nad Polską, zapominaniem o imponderabiliach, a pamiętaniem tylko o groszu i korzyści” § Źródło: Jan Bobrzyński o kwestiach ustrojowych Drugiej Rzeczypolitej, red. E. Czapiewski, Warszawa 1998, s. 100 103; M. Ostrogorski, La democratic et l’organisation des partis politiques, t. 1 2, Paris 1903

§ Coraz więcej zwolenników zyskiwały wybory większościowe w okręgach jedno najwyżej dwu mandatowych: „ordynacja jednomandatowa to bezpłatna premia dla ludzi niezaangażowanych w stronnictwach politycznych […] to ogromny krok do normalizacji życia politycznego w Polsce”; § Ordynacja jednomandatowa to „emancypacja moralna i intelektualna członka parlamentu od wpływu bezwzględnie dążących do władzy szczytów stronnictwa”. § Źródło: Adolf Bocheński o ustroju i racji stanu Rzeczypospolitej, red. A. Kosicka Pajewska, Warszawa 2000, s. 170 173.

§ Czynne prawo wyborcze: § „każdy obywatel polski bez różnicy płci, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył § § § § 24 lata” Bierne prawo wyborcze: Obywatel zgłoszony przez zgromadzenie okręgowe: komisarz wyborczy, delegaci samorządu terytorialnego, gospodarczego, zawodowego, organizacji zawodowych, kobiecych, uczelni akademickich, obywatele z poparciem co najmniej 500 podpisów poświadczonych notarialnie; co najmniej 4 ch kandydatów w okręgach dwumandatowych; eliminacja list partyjnych; wybór większością głosów (nie mniej niż 10 tys głosów) dwóch kandydatów; ważne głosowanie bez skreśleń bojkot wyborów przez partie polityczne

§ Konstytucja marcowa 1921: Artykuł 20.  Posłowie są przedstawicielami całego narodu i nie są krępowani żadnemi instrukcjami wyborców. § Konstytucja kwietniowa 1935: Brak przepisu

§Mandat prawny – wolny §Mandat polityczny – związany (dyscyplina partyjna)

§ Zasada przedstawicielstwa § Art. 2 Konstytucji 1952 §  1. Lud pracujący sprawuje władzę państwową przez swych przedstawicieli, wybieranych do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.  2. Przedstawiciele ludu W Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w radach narodowych są odpowiedzialni przed swymi wyborcami i mogą być przez nich odwoływani.

§ I. Ordynacja z 1. 08. 1952: okręgi wielomandatowe –liczba kandydatów równa liczbie miejsc (głosowanie wybory) – możliwe głosowanie bez skreśleń § II. Ordynacja wyborcza z 24. 10. 1956: liczba kandydatów większą niż liczba miejsc; nie większą jednak niż 2/3 liczby mandatów możliwe głosowanie bez skreśleń § III. Nowelizacja z 22. 1960: zmniejszenie liczby miejsc niemandatowych do 1/2 ogólnej liczby miejsc mandatowych, prawo zgłaszania list bez miejsc niemandatowych § IV. W 1963 roku, w wyniku znowelizowania Konstytucji PRL, wydłużono kadencję rad narodowych do lat czterech; tym samym została zrównana z kadencją sejmu – odtąd wszystkie organy przedstawicielskie miały być wybierane łącznie, zaczynać i kończyć kadencję w tym samym terminie (art. 34 ust. 2 w nowym brzmieniu). Znowelizowano także odpowiednio ordynacje wyborcze do sejmu i do rad narodowych. § V. W 1969 roku wybory do sejmu powiązano nie tylko samym terminem z wyborami do rad narodowych. W trakcie kampanii wyborczej wprowadzono regułę, że kandydaci z miejsc niemandatowych będą mieć miejsca mandatowe na listach wyborczych do organów niższego szczebla.

1. 08. 1952 Norma przedstawicielstwa Liczba kandydatów równa liczbie miejsc mandatowych Możliwość skreślania nieakceptowanych kandydatów Dopuszczalność braku skreśleń 24. 10. 1956 Norma przedstawicielstwa Liczba kandydatów większa o 2/3 od liczby miejsc mandatowych (tzw. miejsca niemandatowe) Dopuszczalność braku skreśleń 22. 1960 Likwidacja normy przedstawicielstwa (sejm – 460 posłów) Liczba miejsc niemandatowych stanowi ½ miejsc mandatowych

1963 Zrównanie kadencji rad narodowych i sejmu (4 lata) 1965 Wspólne wybory (w tym samym dniu) 1969 Kandydaci z miejsc niemandatowych w wyborach organu wyższego szczebla mają zapewnione miejsca mandatowe w wyborach do organu niższego szczebla

„WOLNY GŁOS” § KONSTYTUCJA 1609: „Deklaracya artykułu de non praestanda oboedientia”: „Także y powinność Senatorów, w przysiędze ich około przestrzegania tego, coby szkodliwego całości Rzpltey y wolnościom bydź widzieli, wyrażona wcale zostawać ma. Nie derogując w tym y wolnemu domawianiu się wolności y całości praw swych, każdemu szlachcicowi na Seymiku Powiatowym, ordinarie przez Nas złożonym, a Posłowi na Seymie, według dawnego zwyczaiu prawem opisanego” (VL II, s. 462) LIBERTAS SENTIENDI – IUS PROPONENDI IUS OPONENDI – IUS VETANDI

§ Konstytucja marcowa 1921: § Art. 21. Za przemówienia i odezwania się tudzież manifestacje w Sejmie posłowie odpowiadają tylko przed Sejmem (art. 39 regulaminu sejmu z 16. 02. 1923 – zakaz odczytywania mów przez posłów) § Konstytucja kwietniowa 1935: §  Art. 41. (2) Za treść wygłoszonych w Sejmie przemówień lub zgłoszonych wniosków i interpelacyj oraz za niewłaściwe zachowanie się podczas obrad — posłowie odpowiadają tylko przed Sejmem.  (3) Jednakże za wystąpienia sprzeczne z obowiązkiem wierności wobec Państwa Polskiego albo zawierające znamiona przestępstwa, ściganego z urzędu, — poseł może być uchwałą Sejmu albo na żądanie Marszałka Sejmu lub Ministra Sprawiedliwości oddany pod sąd Trybunału Stanu i orzeczeniem tego Trybunału pozbawiony mandatu poselskiego. (art. 44 regulaminu z 5. 10. 1935 – możliwość skreślenia przez marszałka zwrotów zawartych w protokole użytych przez posła sprzecznych z obowiązkiem wierność wobec państwa)

§ Brak przepisów w konstytucji lipcowej 1952 r. § Regulamin z 21. 1952: przywoływanie posła „do rzeczy”, „do porządku” „do porządku z zapisaniem do protokołu” , „wykluczenie z posiedzenia” gdy poseł narusza godność sejmu § Regulamin z 01. 03. 1957 – przepisy j. w. § Tymczasowy regulamin z 17. 07. 1986: § Art. 14. 1. Wypowiedziane przez posłów w toku posiedzenia Sejmu wnioski i uwagi podlegają wnikliwemu rozpatrzeniu przez właściwe organy państwowe, instytucje i organizacje. 2. O zajętym stanowisku w sprawach wniosków i uwag o istotnym znaczeniu społecznym oraz mających charakter ogólnopaństwowy organy, instytucje i organizacje, o których mowa w ust. 1, informują niezwłocznie Prezydium Sejmu. 3. Prezydium Sejmu może zwrócić się do właściwych organów, instytucji i organizacji o przedstawienie stanowiska w sprawie wniosku lub uwagi wypowiedzianej przez posła w toku posiedzenia Sejmu.

VIII. SPOSOBY PRZYJMOWANIA/ UCHWALANIA USTAW

§ EWOLUCJA PROCEDURY LEGISLACYJNEJ § program obrad (instrukcja królewska, instrukcje sejmikowe) § debata w sejmie (izbie poselskiej) § przygotowanie projektu (konceptu) ustawy § odczytanie i przyjęcie projektu w trakcie konkluzji (ewentualnie skierowanie na sejmiki celem zaopiniowania) § nadawanie ostatecznej formy uchwalonej ustawie (moderowanie, „ucieranie” ustawy) § publikacja ustaw (oblata w księgach grodzkich, ogłoszenie publiczne) § weto sejmiku (protestacje) § ponowne rozpatrzenie ustawy w sejmie

PODEJMOWANIE UCHWAŁ § POWSZECHNA ZGODA: § Konstytucja „nihil novi” sejm 1505: § stanowienie prawa przez króla za zgodą „panów rad” i posłów „ziem” (decyzja króla i zgoda dwóch izb, później zgoda „trzech stanów sejmujących”) ZGODA KRÓLA – BRAK EWOLUCJI ZGODA SENATU – BRAK EWOLUCJI (poparcie polityki króla z wyjątkiem spraw religijnych i kompozycji między stanami) ZGODA IZBY POSELSKIEJ (koncepcja prof. W. Uruszczaka): 1. Zgoda posłów ziem („consensus nuntiorum terrarum”) 2. Zgoda posłów („consensus nuntiorum terrestrium”) 3. Zgoda wszystkich posłów („consensus omnium nuntiorum”)

§ Sejm walny koronny 1643, VL IV, s. 33 „Skrypt ad archivum” „Bezpieczeństwo publiczne, od podeyźanych sąsiad przyiaźni, opatruiąc, skrypt w tey mierze, z podpisem Nawielebnieyszego X. Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, y Urodzonego Marszałka Poselskiego ad archivum podany authoritate Seymu tego approbuiemy, wedle którego Wielmożni, tak Pieczętarze, iako Podskarbi, y Hetmani nasi, zachować się będą powinni: a ten skrypt do Seymu przyszłego trwać tylko będzie”

§ Sejm walny koronny 1643, VL IV, s. 39 „Reces do przyszłego Seymu” „Dla pewnych przyczyn, exorbitancye y desideria Posłów oboyga narodów, iż nie mogły się uspokoić, y prawem obwarować: tedy te wszystkie exorbitancye, y desideria, w reces do przyszłego Seymu puszczamy: assekuruiąc w tym authoritate moderni Conventus Posłów, iż przyszły Seym od recessu zaczniemy, et ante omnia, omnes inibimus modos, iakoby tak w exorbitancyach, iako et in desidrijs suis, uspokoienie y ukontentowanie odnieśli”.

§ Konstytucja 17. 03. 1921 § Art. 10. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. § Art. 35. Każdy projekt ustawy przez Sejm uchwalony będzie przekazany Senatowi do rozpatrzenia. Jeżeli Senat nie podniesie w ciągu 30 dni od dnia doręczenia mu uchwalonego projektu ustawy żadnych przeciwko niemu zarzutów Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy. Na wniosek Senatu Prezydent Rzeczypospolitej może zarządzić ogłoszenie ustawy przed upływem 30 dni. § Jeżeli Senat postanowi projekt, uchwalony przez Sejm, zmienić lub odrzucić, powinien zapowiedzieć to Sejmowi w ciągu powyższych 30 dni, a najdalej w ciągu następnych dni 30 zwrócić Sejmowi z proponowanemi zmianami. § Jeżeli Sejm zmiany, przez Senat proponowane, uchwali zwykłą większością, albo odrzuci większością 11/20 głosujących Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy w brzmieniu ustalonem ponowną uchwałą Sejmu.

I. KONSTYTUCJA MARCOWA 1921 Artykuł32.  Do prawomocności uchwał potrzebna jest zwykła większość głosów przy obecności przynajmniej ⅓ ogółu ustawowej liczby posłów, o ile inne przepisy Konstytucji nie zawierają odmiennych postanowi

§ Konstytucja 23. 04. 1935 § Art. 50 (1) Prawo inicjatywy ustawodawczej służy Rządowi i Sejmowi. § Art. 53 (1) Każdy projekt ustawy, przez Sejm uchwalony, będzie przekazany Senatowi do rozpatrzenia. (2) Uchwałę Senatu, odrzucającą projekt lub wprowadzającą w nim zmiany, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej większością 3/5 głosów. § Art. 54 (1) Prezydent Rzeczypospolitej stwierdzi podpisem moc ustawy konstytucyjnie uchwalonej oraz zarządzi jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. (2) Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu trzydziestu dni od otrzymania projektu ustawy zwrócić go Sejmowi z żądaniem ponownego rozpatrzenia, które może nastąpić nie wcześniej niż na najbliższej sesji zwyczajnej. (3) Jeżeli Izby Ustawodawcze większością ustawowej liczby posłów i senatorów uchwalą ponownie projekt bez zmian, Prezydent Rzeczypospolitej, stwierdziwszy podpisem moc ustawy, zarządzi jej ogłoszenie.

§ Konstytucja kwietniowa 1935 § Art. 37 Uchwały sejmu zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej 1/3 ustawowej liczby posłów, jeżeli Konstytucja inaczej nie stanowi.

§ Konstytucja z 22. 07. 1952 § Art. 20. §  1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Radzie Państwa, Rządowi i posłom.

§ Regulamin sejmu z 21. 1952 § Art. 45 § Uchwały sejmu są prawomocne, jeżeli zostały powzięte zwykłą większością głosów w obecności co najmniej jednej trzeciej ogólnej liczby posłów

§ „Przygniatająca większość projektów ustawodawczych pochodzi od rządu. W okresie sejmu I kadencji inicjatywa ustawodawcza była pra wie całkowicie wykonywana przez rząd. W okresie sejmu II kadencji na 174 uchwalonych ustaw 166 pochodziło z inicjatywy rządowej 18 , w okresie sejmu III kadencji na 93 uchwalonych 86, w okresie sejmu IV kadencji na 60 uchwalonych ustaw 56, a w okresie V kadencji na 36 uchwalonych ustaw 35. Podane liczby wskazują, że inicjatywa ustawodawcza pochodzi przeważnie od rządu” § Źródło: K. Nowak, Inicjatywa ustawodawcza https: //repozytorium. amu. edu. pl/bitstream/10593/20758/1/003%20 KAZIMIERZ%20 NOWAK. pdf w Polsce Ludowej,

§ 1639 – veto Jerzego Lubomirskiego § 1652 – veto Władysława Sicińskiego § 1669 – zerwanie sejmu koronacyjnego przez Andrzeja Olizara § 1688 –zerwanie sejmu przed wyborem marszałka § Za panowania Jana III Sobieskiego 50% sejmów zakończono dorobkiem ustawodawczym; Augusta II Mocnego na 18 zwołanych do skutku doszło 8 sejmów ; za panowania Augusta III Sasa jeden

§ Przeciwnicy partii podkreślali, że Rzeczpospolitą rządzi „zachłanna, demagogiczna partiokracja”, bo partie to „terror garstki spryciarzy, którzy zakuwają społeczeństwo w niewolę, aby zdobyć dla siebie warunki wszechwładzy i materialnych korzyści, warunki, jakich nie wymyślił nawet najskrajniejszy absolutyzm zamierzchłych czasów”. Społeczeństwo nie jest zainteresowane udziałem w działalności partyjnej. Wskazywano, że najwyżej 10 proc. inteligencji należy do organizacji partyjnych, a z niższych klas jest ich znacznie mniej. W Polsce nie istnieją „wielkie stronnictwa narodowe”. Partie są oderwane od społeczeństwa, „wiodą żywot zamkniętych konwentykli”. Podważając sens działalności partyjnej w ówczesnym wydaniu powoływano się na negatywne oceny społeczeństwa. Większość narodu, w przekonaniu S. Grabskiego, nie rozumie „taktyki kompromisów, układów, walk partyjno parlamentarnych, ma do nich niechęć i pragnie przede wszystkim zgody stronnictw w imię wspólnego dobra Polski”. Z tego powodu obywatele nie wykazują zainteresowania, aby wstępować do partii. Obywatele, jak zauważył S. Thugutt, chlubią się wręcz, że nie należą do żadnej partii, twierdząc, że „niszczą one u swoich członków samodzielność myślenia”. Thugutt, powołując się na socjologa Moiseja Jakowlewicza Ostrogorskiego, stwierdził, że „stronnictwa polityczne, kształtując się na sektach religijnych, jak one praktykują zasadę, iż poza ich wyznaniem wiary nie ma zbawienia”. Zarzucano partiom, że powstają i istnieją tylko dla zaspokojenia żądzy władzy ambitnych polityków, a wokół szefa (szefów) partii tworzy się „warstwa zrutynizowanej biurokracji ludzi żyjących ze stronnictwa czy ludzi robiących przez stronnictwa karierę, którzy tępią wszelką herezję wewnątrz grupy z zapałem i wprawą, jakiej by się nie powstydził najbardziej służbisty policjant i prokurator”.

§ Nawet ci, którzy widzieli potrzebę istnienia partii, poddawali krytyce zjawisko, które nazywano „partyjnictwem”. Określenie to zrobiło w ówczesnej literaturze i debatach politycznych wręcz zawrotną karierę. S. Thugutt nazywał partyjnictwo chorobliwym, skrzywionym przywiązaniem do swojego ugrupowania, swoistym „patriotyzmem partyjnym”, „co doprowadza do tego, że Sejm przestaje być izbą ustawodawczą, a staje się karczmą niekiedy”. Podkreślał, że „[…] partia nie może zasłaniać nikomu narodu i państwa. Wzgląd na dobro partii nie uprawnia nikogo do czynów niemoralnych, świństw bowiem nie należy z reguły robić nie tylko dla partii, ale nawet w imię miłości Ojczyzny”. Adam Skwarczyński uważał, że polskie partie gwałcą podstawową zasadę demokracji, jaką jest „szacunek dla człowieka”. § Zdefiniować to pojęcie próbował także Żuławski: „partyjnictwo, jak twierdził, polega na niedostępności dla wszystkich argumentów przeciwnika, polega na chęci zniszczenia wszystkich ludzi z przeciwnego obozu, polega na odmawianiu im prawa do życia, wyrzucaniu ich z pracy, polega na tym, ażeby wszystkich członków swej partii sterroryzować i zmusić do bezwzględnego posłuchu”. To prowadziło do „terroru partyjnego”, „dyktatury maszyny partyjnej”, „tyranii monopolu partii”, „monopolu pośrednictwa partyjnego”, a polityka zamieniała się w politykierstwo czy politykomaństwo. Owo „politykowanie” było […] czymś jak gdyby oderwanym od życia i pracy społeczeństwa, jakąś naroślą czy pasożytem na organizmie życia publicznego”. Tak pojmowana polityka „utuczyła tylko klikę ochlokratyczną”, „wytworzyła […] pojęcie i zasadę uprzywilejowanej bezkarności reprezentantów <woli ludu>, poniżając i wypaczając kompletnie słuszną w zasadzie myśl systemu reprezentacyjnego”.

§ Aktywność sejmu I kadencji była bardzo mała, z reguły bez dyskusji zatwierdzał projekty przedłożone przez Radę Ministrów; § W 1956 roku uchwalił tylko jedną ustawę

W rzeczywistości sejm został sprowadzony do roli organu „propagandowo mobilizacyjnego”; miał być „trybuną, z której przemawiano do społeczeństwa”. Kierownictwo partii niechętnie spoglądało na możliwość aktywizowania działalności sejmu, nie wspominając o jego usamodzielnieniu czy uczynieniu z niego organu suwerennego. „Z pewnością [. . . ] kierownictwo partii, [. . . ], opowiadając się za koncepcją transmisji, tworząc atmosferę utrudniającą ujawnianie różnych opinii, ograniczając aktywność posłów, powodowało osłabienie pozycji sejmu” W procesie wyborczym doszło do całkowitego ubezwłasnowolnienia obywateli, w praktyce ludowa władza nigdy nie zaryzykowała przeprowadzenia wyborów wolnych. Pierwszym przypadkiem stały się dopiero całkowicie swobodne wybory do senatu 4 czerwca 1989 roku. Ich wynik był dla partii jednoznaczny: na 100 mandatów opozycja uzyskała 98 miejsc. To stanowi wystarczającą odpowiedź na pytanie, dlaczego nigdy w demokracji ludowej nie dopuszczono do wyborów nieskrępowanych.

§ Slajdy przygotowane na podstawie: § I. Lewandowska Malec, Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587 1632), wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2009 § I. Lewandowska Malec, Demokracje polskie. Tradycje współczesność oczekiwania, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2013 § i bibliografii zawartej w powyższych publikacjach