Dozimetrija Osnovni pojmovi B Lali Poljoprivredni fakultet Veterinarska

Dozimetrija (Osnovni pojmovi) B. Lalić Poljoprivredni fakultet, Veterinarska medicina Univerzitet u Novom Sadu guto@polj. ns. ac. yu 1

2 Pozadinsko zračenje - FON Radioaktivno zračenje i materijali Oprema koja koristi X zrake koriste se u medicini, industriji, istraživanjima, svakodnevnom životu

Koji je mehanizam uticaja jonizujućeg zračenje na zdravlje? Prekidajući hemijske veze u kompleksnim molekulima kao što su DNK 3

DOZIMETRIJA - skup instrumentalnih i teorijskih metoda za proračun i merenje doze jonizujućeg zračenja kao mere dejstva zračenja na materiju. 4

APSORBOVANA DOZA - mera energije zračenja koju apsorbuje jedinična masa ozračene sredine Jedinica je Grej (Gy) D=d. E/dm d. E - apsorbovana energija jonizujućeg zračenja dm - masa apsorbenta INTEGRALNA APSORBOVANA DOZA – ukupna energija jonizujućeg zračenja apsorbovana u apsorbentu mase m Jedinica je J Dm 5 D - apsorbovana doza jonizujućeg zračenja m - masa apsorbenta

EKSPOZICIONA DOZA (DOZA IZLAGANJA) – ukupno naelektrisanje svih jona istog znaka nastalih jonizacijom jedinične mase vazduha pri prolasku upadnog fotona kroz vazduh Jedinica je C/kg X=d. Q/dm d. Q – naelektrisanje jona istog znaka dm - masa vazduha 6

NISU SVI ORGANI PODJEDNAKO OSETLJIVI NA DEJSTVO JONIZUJUĆEG ZRAČENJA I GRUPA (najneotporniji) - gonade, hematopoezni aparat, telo u celini II GRUPA - štitna žlezda, jetra, bubrezi, očno sočivo III GRUPA (najotporniji) - koža, prsti, kosti 7

EKVIVALENTNA DOZA – uvedena kako bi potpunije bili opisani efekti različitih vrsta jonizujućeg zračenja u različitim biološkim sistemima Jedinica je Sivert (Sy) H=DQN D - apsorbovana doza Q - faktor koji opisuje razlike u biološkom efektu različitih vrsta zračenja N - proizvod svih ostalih faktora EFEKTIVNA EKVIVALENTNA DOZA – uvedena kako bi potpunije bili opisani efekti različitih vrsta jonizujućeg zračenja na pojedine organe Jedinica je Sivert (Sy) Hi w i 8 Hi - ekvivalentna doza u posmatranim organima wi - težinski faktor za posmatrane organe

BRZINA DOZE – doza apsorbovana u jedinici vremena d. D/dt Jedinica je Gy/s (J/kg s = W/kg) Ili doza ekspoziciona u jedinici vremena d. X/dt Jedinica je C/kg s = A/kg Ili doza ekvivalentna u jedinici vremena d. H/dt Jedinica je Sy/s DOZVOLJENA srednja jačina EKVIVALENTNE DOZE u Srbiji je 1, 7 m. Sy tokom jedne godine 9

Radioaktivno zračenje i materijali – ekvivalentna doza Radon maksimalno 2 m. Sy godišnje X – zraci u medicini 10 “snimanje” pluća 0, 1 m. Sy mamografija 2 -3 m. Sy “snimanje” abdomena 4 m. Sy CT 20 – 100 m. Sy tretman kancera 50 000 m. Sy

Uticaj jonizujućeg zračenja na zdravlje 11