Doskonalenie nauczycieli i doradztwo metodyczne jako obszar badawczy

Doskonalenie nauczycieli i doradztwo metodyczne jako obszar badawczy pedagogiki dr Krzysztof Wereszczyński

Doradztwo metodyczne - praktyka edukacyjna Wybiórcze dane statystyczne Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych 49 doradców metodycznych (2019 r. ) Województwo Wielkopolskie 114 doradców metodycznych (2018 r. ) Województwo Małopolskie 5 doradców metodycznych (2019 r. ) W Polsce działa 38 Wojewódzkich Placówek Doskonalenia Nauczycieli oraz 63 Powiatowe ODN

Doradztwo metodyczne – próba definicji Przegląd dostępnej literatury pozwala na sformułowanie wniosku: autorzy dość swobodnie i czasami zamiennie posługują się pojęciami: kształcenie, dokształcanie, doskonalenie zawodowe, doradztwo metodyczne, doradztwo zawodowe. Często włączając sens jednego terminu w skład drugiego, nie wykazując elementów wspólnych i różniących je od siebie. Praktyka wymusza rozróżnienie tych pojęć.

Zagadnienia terminologiczne Pedeutologia ( z gr. paideutes – nauczyciel, logos – słowo nauka) to nauka o nauczycielu, dział pedagogiki zajmujący się osobowością nauczyciela, doborem do zawodu, kształceniem, doskonaleniem i pracą zawodową. Źródło: Henryka Kwiatkowska, Pedeutologia, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 17.

Zagadnienia terminologiczne Kształcenie – rozumiane jest jako wyposażenie kandydatów na nauczycieli w pełne kwalifikacje zawodowe. Dokształcenie – to uzupełnianie wcześniej nabytych kwalifikacji prowadzące do pełnego przygotowania zawodowego. Doskonalenie – to dostarczanie nauczycielom takiej wiedzy i takich umiejętności, które pozwalają wzbogacić pełne kwalifikacje zawodowe i wykroczyć poza nie. Źródło: Robert Kwaśnica, Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu, w: „Pedagogika. Podręcznik akademicki 2”, red. Naukowa Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 293.

Zagadnienia terminologiczne Przygotowanie nauczyciela do zawodu jest zawsze „niedokończone”, „prowizoryczne”, „nieskończone”, „niedomknięte”, „prowizoryczne”, „wystawione na próby”, „w ciągłym ruchu”. Nie ma pełnego przygotowania do pracy nauczycielskiej. Przygotowanie zawodowe nauczyciela i wspomaganie go w rozwoju obejmują całą osobę nauczyciela z powodu niepowtarzalności sytuacji edukacyjnych oraz komunikacyjnego charakteru pracy. Źródło: Henryka Kwiatkowska, Pedeutologia, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 17; Robert Kwaśnica, Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu, w: „Pedagogika. Podręcznik akademicki 2”, red. Naukowa Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 293; Bogusław Śliwerski, Myśleć jak pedagog , Gydańskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp. z o. o. Sopot 2010,

Doradztwo metodyczne – próba definicji perspektywa praktyczna Doradztwo metodyczne wobec doskonalenia jest działaniem: - w „innym kierunku” - w innym czasie - mającym inny charakter Źródło: Formy doradztwa metodycznego dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, [w: ] Niektóre problemy wczesnej edukacji, red. Naukowa K. Żegnałek, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Pracowania Wydawnicza Wydziału Humanistycznego, Sielce 2016. .

Cechy teorii naukowej wg. T. Pilcha Teoria naukowa powinna być: uporządkowana niesprzeczna wewnętrznie obiektywna (dowiedziona empirycznie) intersubiektywnie komunikowalna weryfikowalna Źródło: T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, (wydanie drugie poprawione i rozszerzone) Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1995, s. 27.

Cechy teorii naukowej wg. T. Pilcha Prawa nauki pozwalają wnioskować na podstawie przypadków znanych o przypadkach nie znanych. Wnioskować z przypadków przeszłych o przypadkach przyszłych. Źródło: T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, (wydanie drugie poprawione i rozszerzone) Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1995, s. 9.

Teoria doradztwa metodycznego subiektywizm versus intersubiektywizm niepowtarzalność versus powtarzalność nie możliwość wyjaśniania versus wyjaśnianie wiedza versus wiedza naukowa

Narodziny teorii W naukach pedagogicznych, od zarania edukacji nauka powstaje w wyniku historycznie uwarunkowanej obserwacji i opisu rzeczywistości. Nauczyciel działa w sytuacji subiektywnej, a nauka zajmuje się zjawiskami intersubiektywnymi. Nie zwalnia to nauczyciela z opierania się na teorii.

Teoria doradztwa metodycznego Należy porzucić sposób myślenia oparty na kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu nauczycieli na rzecz myślenia o wspomaganiu nauczyciela w rozwoju. (R. Kwaśnica) Należy przejść od wskaźników i norm mierzalnych dotyczących pracy nauczyciela na rzecz myślenia o nauczycielu. (R. Kwaśnica, H. Kwiatkowska, B. Śliwerski)

Teoria doradztwa metodycznego Każda praktyka ma swoją teorię. (H. Kwiatkowska) Wpływ osobowości badacza na proces badawczy jest nieunikniony i nie da się go wyeliminować. (M. Malewski)

Teoria doradztwa metodycznego przesłanki pragmatyczne Zdefiniowane zostały metody badawcze nadające się do zastosowania np. metoda indywidualnych przypadków czy metoda biograficzna Współcześnie zmienność to: rozwój ucznia, „płynna nowoczesność” (Z. Bauman)

Teoria doradztwa metodycznego przesłanki pragmatyczne Należy odejść od rozumienia doradztwa metodycznego jako: - opieki doświadczonego nauczyciela nad młodym nauczycielem, - uzupełnianiem wiedzy i umiejętności - jakiejkolwiek formy nadzoru czy oceny

Czy uznane normy metodologiczne odzwierciedlają uniwersalne reguły rozumu poznającego? Obserwowany znaczący wzrost interpretacji w obszarze metodologii nauk społecznych może być traktowany jako forma akademickiego buntu wobec wszechwładnej doktryny scejtystycznej, która miała zagwarantowany monopol na stanowienie metodologicznych norm. Źródło: M. Malewski, Metodologia badań społecznych – ortodoksja i refleksyjność, [w: ] Teraźniejszość – Człowiek-Edukacja, Nr 4(60) 2012, s. 42.

Godne uwagi A. Folkierska, Wychowanie i pedagogika w perspektywie hermeneutycznej, [w] Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. T. III Księga druga, Myśl pedagogiczna w XX stuleciu, wybór i opracowanie ST. Wołoszyn, Dom Wydawniczy STRZELEC, Kielce 1998 s. 661 -673 . Teoria a praktyka edukacyjna, red. naukowa M. M. Urlińska, A Uniewska, J. Horowski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012. M. Malewski, Metodologia badań społecznych – ortodoksja i refleksyjność, [w: ] Teraźniejszość – Człowiek-Edukacja, Nr 4(60) 2012, s. 42.

Dziękuję za uwagę dr Krzysztof Wereszczyński