Doradztwo zawodowe dla uczniw ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Doradztwo zawodowe dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mgr Aneta Żurek zurek@womczest. edu. pl
Za poradnictwo zawodowe w Polsce odpowiadają Minister Edukacji Narodowej – za całość działań z zakresu orientacji i doradztwa edukacyjno-zawodowego w stosunku do dzieci i młodzieży, realizowanych za pomocą poradni psychologiczno-pedagogicznych i szkół Minister Pracy i Polityki Społecznej – za poradnictwo zawodowe dla osób dorosłych z wykorzystaniem w tym celu jednostek publicznej służby zatrudnienia
żródło: Materiały szkoleniowe MEN 2010
Na poziomie centralnym realizacją zadań z zakresu poradnictwa zawodowego w oświacie zajmuje się Ośrodek Rozwoju Edukacji • Wydział Poradnictwa Zawodowego Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej (KOWEZi. U). • Organem prowadzącym KOWEZi. U jest Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Badania dotyczące idealnego pracownika: Elastyczność Zaangażowanie w wykonywaną pracę Samodzielność i umiejętność organizowania sobie pracy Aktywność i inicjatywa Komunikatywność i umiejętność pracy w grupie 5
Doradztwo zawodowe Zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego Zajęcia z nauczycielem wychowawcą WSDZ Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu (pomoc psychologiczno-pedagogiczna) Wizyty zawodoznawcze, targi pracy, targi edukacyjne, dni otwarte, dni pracy, festyny Współpraca z instytucjami, placówkami, pracodawcami 6
Działania doradcze uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi specjalne, specjalistyczne doradztwo edukacyjno-zawodowe 7
Niezbędne umiejętności interpersonalne i predyspozycje osobowościowe • Komunikatywność • Zdolności analityczne i umiejętność pracy • Chęć uczenia się w grupie • Dyspozycyjność • Systematyczność • Motywacja i entuzjazm • Kreatywność i otwartość • Zaradność na doświadczenia • Uczciwość • Samodzielność w • Stabilność emocjonalna podejmowaniu decyzji i optymizm • Odpowiedzialność • Odporność na stres • Terminowość 8
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to uczeń … 1) z niepełnosprawnością 2) z niedostosowaniem społecznym 3) z zagrożeniem niedostosowaniem społecznym 4) ze szczególnymi uzdolnieniami 5) ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się 6) z zaburzeniami komunikacji językowej 7) z chorobą przewlekłą 8) w sytuacjach kryzysowych lub traumatycznych 9) z niepowodzeniami edukacyjnymi 10) z zaniedbaniami środowiskowymi związanymi z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi 11) z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanymi z wcześniejszym kształceniem za granicą Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. 2013 poz. 532) 9
Uczeń ze SPE a doradztwo zawodowe • • ? ? ? Czym jest pomoc psychologiczno-pedagogiczna? Na czym polega pomoc psychologiczno-pedagogiczna? ? Dla kogo jest pomoc psychologiczno-pedagogiczna? ? 10
Uczeń ze SPE a doradztwo zawodowe • Wspólnie z poradnią pp ustalenie działań • Wpływ zdrowia na funkcjonowanie ucznia (znajomość wszystkich ograniczeń np. zwolnień z WF lub zajęć, brak uczestnictwa w wycieczkach, wyjściach itp. To też • Poznać plany rodziców dotyczące dalszej perspektywy ucznia w kontekście zawodu, mogą się przekładać na wybór zawodu • Rozpoznawać mocne słabe strony ucznia 11
Źródła informacji o stanie zdrowia ucznia • …………. . • Po analizie danych zastanych – powinna powstać lista uczniów, którym jest niezbędna specjalistyczna pomoc w zakresie indywidualnego doradztwa zawodowego (nawiązać współpracę z poradnia pp) 12
Uczeń ze SPE a doradztwo zawodowe • Praca z uczniem • Praca z rodzicami • Praca z nauczycielami 13
Doradca zawodowy a poradnia psychologicznopedagogiczna Opinie wspierające: • Objęcia nauką w klasie terapeutycznej • Przyjęcia do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej ………. kandydata z problemami zdrowotnymi ograniczającymi możliwości wyboru kierunku kształcenia, z uwagi na stan zdrowia • Przystąpienia ucznia i absolwenta z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się odpowiednio do sprawdzianu……. w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb ucznia 14
CIZ – PPP Częstochowa • • • Opinie Stan zdrowia ma znaczący wpływ na wybór zawodu. Jeżeli kończysz gimnazjum, masz problemy zdrowotne i pozostajesz pod opieką lekarza specjalisty możesz w naszej poradni uzyskać opinię w sprawie kształcenia ponadgimnazjalnego kandydatów z problemami zdrowotnymi, ograniczającymi możliwość wyboru kierunku kształcenia ze względu na stan zdrowia. Jeśli jesteś zainteresowany taką opinią zapraszamy do CIZ z zaświadczeniem od lekarza specjalisty dotyczącym Twojego stanu zdrowia i ewentualnych przeciwwskazań do wykonywania zawodu. Dokument ten będzie brany pod uwagę w trakcie naboru do szkół ponadgimnazjalnych. Jeśli jesteś uczniem III klasy gimnazjum, który planuje dalszą naukę w zasadniczej szkole zawodowej a 16 lat ukończysz po 1 września powinieneś zgłosić się do poradni w celu uzyskania opinii w sprawie zawarcia umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobą niemającą 16 lat, która ukończyła gimnazjum, osobą niemającą 16 lat, która nie ukończyła gimnazjum oraz młodocianym, który nie ukończył gimnazjum. Aby uzyskać pomoc przedstaw nam zaświadczenie od lekarza medycyny pracy o braku przeciwwskazań do wykonywania zawodu. Opinia jest niezbędna do zawarcia umowy o pracę ( mówiąc prościej – w celu zorganizowania sobie praktyk zawodowych) 15
Zmiany: Edukacja włączająca Rynek pracy Działania doradcze Doradztwo edukacynozawodowe Oświata Tendencje w systemie oświatowym 16
Kompetencje kluczowe w procesie uczenia się przez całe życie ZALECENIE RADY z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie 17
W ramach odniesienia ustanowiono osiem kompetencji kluczowych: - kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, - kompetencje w zakresie wielojęzyczności, - kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, - kompetencje cyfrowe, - kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, - kompetencje obywatelskie, - kompetencje w zakresie przedsiębiorczości, - kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej. 18
Perspektywy • 24 letnia absolwentka szkoły specjalnej z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym……………. • absolwent gimnazjum ogólnodostępnego z małej miejscowości pod Częstochową, z niepełnosprawnością (autyzm, lekka niepełnosprawność intelektualna)…………… 19
Najbardziej marginalizowane grupy w Polsce Dane z opracowania „Komu w Polsce żyje się najtrudniej? ” z 10. 2013 r. : -osoby bezrobotne -osoby niepełnosprawne -osoby biedne Najwięcej osób definiując grupy ludzi zagrożonych marginalizacją odwoływało się do pozycji jednostki na rynku pracy. Dodatkowe wskaźniki: -niskie dochody, sytuacja materialna, -zdrowie, poziom niezależności, samodzielność 20
Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy Ø W Polsce jest blisko 3, 4 mln osób z niepełnosprawnością, w tym 2, 1 mln w wieku produkcyjnym. Spośród nich pracuje zaledwie 465 tys. (27, 3%) – wynika z danych GUS za IV kwartał 2013 roku. Ø Choć z każdym rokiem wskaźnik ten się poprawia, to wciąż daleko nam do innych krajów Unii Europejskiej, gdzie zatrudnienie niepełnosprawnych wynosi około 50%. Ø Co możemy zrobić? W szkołach, my nauczyciele? Doradcy zawodowi? 21
Projektowanie uniwersalne Ø Projektowanie uniwersalne (ang. universal design) – filozofia projektowania produktów i otoczenia, w taki sposób by mogły być one użyte przez wszystkich ludzi, w możliwie szerokim zakresie, bez potrzeby adaptacji lub specjalnego projektowania. Ø Kierunek, sposób myślenia www. niepelnosprawni. gov. pl 22
Czynniki determinujące możliwość zatrudniania osób z niepełnosprawnością • czynniki zewnętrzne (tkwiące w otoczeniu społecznym np. dopasowanie istniejącej infrastruktury do potrzeb, postawy istotnych osób z najbliższego otoczenia, funkcjonowanie systemu oświaty, zdrowia, wsparcie w procesie aktywizacji, polityka społeczno-gospodarcza kraju, fluktuacje na rynku pracy, sytuacja ekonomiczna potencjalnych pracodawców itd. ), • czynniki wewnętrzne (związane bezpośrednio z osobą, np. rodzaj niepełnosprawności, poziom wykształcenia, kapitał społeczny, dotychczasowa biografia zawodowa i edukacyjna). źródło: http: //www. niepelnosprawni. gov. pl/p, 100, dostepnosc-projektowanie-uniwersalne 23
Kto ma największe problemy w znalezieniu pracy? Ø osoby z niepełnosprawnością wrodzoną, Ø przed 35 rokiem życia, Ø mające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, Ø kształcące się w szkołach specjalnych, Ø legitymujące się co najwyżej wykształceniem gimnazjalnym. Źródło danych: „Wyniki dotychczasowych badań dotyczących aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych”, Warszawa 2013, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. 24
Osoby z niepełnosprawnością a opinie pracodawców z otwartego rynku pracy Ø Kompetencje osób z niepełnosprawnością zostały bardzo nisko ocenione przez pracodawców - co najwyżej średnio na 5, 8 na 9 -cio stopniowej skali. Oceniane były: • „twarde” umiejętności zawodowe i doświadczenie w pracy, • kompetencje miękkie (m. in. umiejętność nawiązywania kontaktów, motywacja, przedsiębiorczość, pozytywne nastawienie, brak roszczeniowości czy nawet higiena osobista). Z raportu końcowego pn. „Realizacja badania ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów i absolwentów”, Warszawa 2014, Instytut Badań Edukacyjnych. 25
Postawy rodziców Ø „Więcej niż połowa respondentów zdecydowanie lub raczej się zgodziła ze stwierdzeniem, że szanse ich dziecka na odniesienie sukcesu w przyszłości (56%) lub zapewnienie zadowalającej kariery, kiedy dorośnie (57%), zależą od powodzenia w szkole” Z raportu końcowego pn. „Realizacja badania ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów i absolwentów”, Warszawa 2014, Instytut Badań Edukacyjnych. 26
Osoby ze SPE, a praca zawodowa Wiele osób kończy studia, jednak nie są w stanie utrzymać pracy • „Bez pracy życie byłoby nieznaczące i niesatysfakcjonujące” T. Grandin • Praca to szansa na budowanie relacji społecznych • Propozycja: „Rozwijanie talentów. Ścieżki kariery dla osób z zespołem Aspergera i autyzmem wysokofunkcjonującym” Temple Grandin, Kate Duffy. 27
Otoczenie osób z niepełnosprawnością i jego rola w podejmowaniu aktywności zawodowej Rodzina, szkoła (doradcy zawodowi) Rodzina dalsza Znajomi Współpracownicy, pracodawcy Media 28
Jeżeli myślimy o kimś……. STEREOTYPY że, nie da rady: Ø nic z tego nie będzie Ø jest słaby, niepełnowartościowy, bezradny, bezużyteczny, potrzebujący całkowitego wsparcia…. . Ø wymagający współczucia Ø roszczeniowy, Ø nieefektywny 29
To kształtujemy następujące postawy…………… Otoczenie Osoba z niepełnosprawnością Nadopiekuńczość Wyręczanie Izolowanie Ukryta, otwarta wrogość Niechęć do kontaktu, poznania osoby Ø Unikanie Ø Poczucie wyobcowania, inności, bezradności Ø Wyuczona bezradność Ø Zależność od otocznia Ø Roszczeniowość, czerpanie korzyści z niepełnosprawności Ø Poczucie krzywdy Ø Brak poczucia sprawstwa Ø Oczekiwanie specjalnego traktowania Ø Ø Ø 30
Co prowadzi do……. . Ø Ø Ø Braku podejmowania działań, decyzji Oczekiwania na wsparcie Braku inicjatywy Braku wiary we własne siły Całkowitej zależność od otoczenia Bierności 31
Rola rodziny, rodzica w wyborze zawodu, szkoły Ø Wspieranie Ø Podnoszenie poprzeczki Ø Wiara w możliwości Ø Obserwowanie i wzmacnianie talentów Ø Uniezależnianie 32
Rola szkoły w wyborze zawodu Ø grupa rówieśnicza (budowanie relacji) Ø rozwój autonomii i samodzielności Ø indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne, dostosowane do potrzeb rozwojowych i możliwości dziecka, Ø spójność oddziaływań wychowawczo-rehabilitacyjnych, realizowaną we współpracy z rodziną Ø rozwój osobowości dziecka czyli rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny, poprzez jak najpełniejsze uczestniczenie w życiu społecznym, Ø odpowiednie ukierunkowanie zawodowe – poradnictwo edukacyjne i zawodowe (rola doradcy zawodowego, wszystkich nauczycieli) 33
Uczeń ze SPE? Doradztwo edukacyjno- zawodowe na etapie szkoły … • Jak jest? ? Jakie są Twoje mocne strony? ? Jakie ograniczenia? ? ? • Jakie masz możliwości edukacyjne? • Jakie możliwości zawodowe? IPET 34
Etapy przygotowania do planowania kariery Poznaje siebie Poznaję zawody Konfrontują swoje możliwości z wymaganiami zawodu Określam drogi prowadzące do zawodu Określam drogi i sposoby poszukiwania pracy 35
Rozpoznawanie możliwości psychofizycznych uczniów • Odpowiednie wykorzystanie potencjału uczniów. • Kształtowanie odpowiednich relacji z otoczeniem (relacje z rówieśnikami, wspólnota ze społeczeństwem, poczucie przydatności), akceptacja siebie i poczucie własnej wartości. • Określanie ograniczeń zdrowotnych. 36
Ćwiczenie „Mocne strony, predyspozycje, zainteresowania” • Jak rozpoznać, dostrzec, odnaleźć mocne strony, zainteresowania, predyspozycje? 37
Bariery w zatrudnieniu osób niepełnosprawnością z Ø szkolnictwo, słabo powiązane z sytuacją na rynku pracy i popytem na konkretne zawody, Ø niska motywacja osób z niepełnosprawnością do podejmowania zatrudnienia, Ø niewielka wiedza pracodawców (oraz samych osób z niepełnosprawnością) dotycząca instrumentów wsparcia związanych z aktywizacją zawodową. 38
Przykładowe projekty dla osób (rodzin) z niepełnosprawnością http: //www. pomocdlarodzicow. pl/ • Ogólnopolska kampania, skierowana do rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem. http: //www. pomocnadlon-projekt. eu/ • Projekt „Pomocna dłoń. Weryfikacja systemu mentorskiego jako procesu umożliwiającego podjęcie pracy przez osoby niepełnosprawne umysłowo na polskim rynku pracy”. http: //www. ip. europerspektywa. pl/ • Projekt: „Jestem dorosły – chcę pracować. Materiały wspierające młodzież z niepełnosprawnością umysłową w procesie przechodzenia z edukacji na rynek pracy”. www. pracagluchych. pl • Projekt „Spróbujmy się zrozumieć”. 39
Przykładowe projekty dla wychowanków MOW i MOS http: //drogowskaz. wsbip. edu. pl/ • Projekt „Drogowskaz życiowy”, skierowany do uczestników z MOS, MOW i ZP. http: //mostwprzyszlosc. pl/ • Projekt „MOS-t w przyszłość. Wypracowanie nowych form aktywizacji zawodowej dla wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii”. http: //lifecoaching. fundacjarozwoju. org. pl/ • Projekt „Life coaching – wsparcie młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym”. http: //projektinnowacyjny. eu/ • Projekt „Metoda tutoringu innowacyjnym sposobem w pracy resocjalizacyjnej”. 40
Zawody przyszłości: Ranking przedstawia Karolina Serwińska w artykule „Zawody przyszłości czyli w jakich kierunkach warto się kształcić? " w Podkarpackim Portalu Gospodarczym Oto 13 zawodów przyszłości, o pozyskanie których warto zawalczyć. 1. Inżynieria komputerowa – programista (tworzenie oprogramowania), tester oprogramowania (branża badań i rozwoju) 2. Programowanie baz danych – specjaliści tzw. data miningu, specjaliści pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji i dużej ilości danych (Big Data) w tzw. chmurze, 3. Weterynarze – specjaliści od zdrowia i opieki nad zwierzętami domowymi 4. Badania naukowe – pracownicy naukowi z takich dziedzin jak biologia, chemia matematyka i inżynieria 5. Opieka zdrowotna – fizjoterapeuci, pielęgniarki, wykwalifikowani opiekunowie osób starszych i niepełnosprawnych, personel domów opieki dla tych osób, hospicjów, specjaliści geriatrii, specjaliści medycyny estetycznej 6. Finanse – pracownicy sektora usług finansowych (m. in. w zakresie ubezpieczeń, bankowości) 7. Terapeuci, psycholodzy, psychiatrzy, asystenci i terapeuci rodzin i małżeństw 8. Ochrona środowiska - pracownicy sektora odnawialnych źródeł energii, biopaliw, rolnictwa ekologicznego 9. Aktuariusz szacujący ryzyko ubezpieczeniowe – pracownicy sektora ubezpieczeń sprzedaży i tworzenia odrębnych polis 10. Transport i logistyka – pracownicy usług transportowych osób i towarów, kierowcy 11. Turystyka, rozrywka i rekreacja, pracownicy branży hotelarskiej i gastronomicznej 12. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni (praca za granicą), zbrojarze, betoniarze, operatorzy dźwigów 13. Pracownicy znających języki obce, w tym języki niszowe (np. chiński, arabski, hindi, hiszpański) 41
Zawody przyszłości: źródła: www. akademiakupiecka. pl, forsal. pl, biznes. onet. pl, www. bfkk. pl, www. money. pl. Zawody przyszłości, czyli branże, w których będzie najwięcej ofert pracy w 2020 roku: źródła: www. akademiakupiecka. pl, forsal. pl, biznes. onet. pl, www. bfkk. pl, www. money. pl. Zawody przyszłości, czyli branże, w których będzie najwięcej ofert pracy w 2020 roku: • 1. Inżynier logistyk 2. Grafik komputerowy 3. Informatyk – specjalista od bezpieczeństwa komórkowej transmisji danych 4. Tłumacz języków azjatyckich: chiński, japoński, hinduski 5. Kucharz 6. Archiwista internetowy 7. Scenarzysta gier komputerowych i programów telewizji 3 D 8. Trener fitnessu dla osób starszych 9. Nauczyciele kształcenia zawodowego 10. Fizycy, chemicy, matematycy 11. Specjaliści nauk biologicznych 12. Inżynierowie elektrotechnologii 13. Psychologowie, politolodzy, teologowie, mediatorzy, specjaliści resocjalizacji czy ekonomiści 14. Architekci, geodeci, projektanci 42
Zadania doradcy zawodowego w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej szkole: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wraz ze zm. § 26. 1. Do zadań doradcy zawodowego należy w szczególności: • 1) systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej; • 2) gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia; • 3) prowadzenie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu z uwzględnieniem rozpoznanych mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów; • 4) koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę i placówkę; • 5) współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; • 6) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno- pedagogicznej. 2. W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor szkoły lub placówki wyznacza nauczyciela, wychowawcę grupy wychowawczej lub specjalistę realizującego zadania, o których mowa w ust. 1. 43
Cele i zadania doradcy zawodowego Zdolności ogólne i kierunkowe Zainteresowania zawodowe Cechy temperamentu Potrzeby i wartości w odniesieniu do pracy zawodowej Umiejętności i kompetencje zawodowe Siła motywacji do zdobywania przyszłych osiągnięć Diagnoza zawodowa Poznanie klienta • • • Przekaz informacji zawodowej Poznanie zawodów • • Zadania i czynności zawodowe Wymagania zawodów, przeciwskazania zdrowotne Możliwości kształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych Możliwości zatrudnienia w zawodach • • • Dokonywanie decyzji opartych na wiedzy o sobie i zawodach Właściwe zaprezentowanie siebie na rynku pracy Radzenie sobie ze stresem w sytuacjach trudnych związanych z planowaniem i realizacją kariery zawodowej Usprawnienie procesu decyzyjnego Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji 44
45
Materiały do wykorzystania 46
Katalog czynności zawodowych 47
Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych Raport końcowy (PFRON 2012) • Stosunek do pracy osób niepełnosprawnych: rozumieją jej znaczenie i wagę, jednocześnie widzą siebie w sytuacji jej wykonywania (wprost zaprzeczają możliwości jej podjęcia, uzależniają ją od innych czynników lub uciekają w myślenie życzeniowe). • Bardzo nisko oceniają swoje kwalifikacje i umiejętności; charakterystyczny jest brak wiary we własne siły, brak twardych i miękkich kompetencji, które są ważne z punktu widzenia pracodawcy. • Postawy wobec pracy, stan zdrowia i postawy wobec własnej niepełnosprawności; przekonania dotyczące miejsca osób niepełnosprawnych w społeczeństwie; korzystanie z pomocy; mają większy wpływ (76 -84%) na aktywność zawodową niż poziom wykształcenia (3, 4%) źródło: www. pfron. org. pl 48
Dlaczego tak ważny jest trafny wybór zawodu w tej szczególnej grupie uczniów? 49
Główne tezy doradztwa edukacyjno-zawodowego Cały proces edukacji służy kształtowaniu: • aspiracji życiowych ucznia, • samooceny możliwości intelektualnych, • zainteresowań, • zdolności, • cech charakteru. Są to niezbędne elementy trafnego wyboru zawodu i kształcenia.
Główne tezy doradztwa edukacyjno-zawodowego Orientacja zawodowa to zadanie dla każdego nauczyciela: • przybliżenie uczniom zawodów i specjalności, które wiążą się z prowadzonym przez niego przedmiotem, gdyż w ramach każdego przedmiotu można znaleźć i wyeksponować treści związane z wyborem zawodu, • kształtowanie umiejętności ponadzawodowych, czyli pożądanych niezależnie od stanowiska pracy, od dziedziny aktywności zawodowej, które warunkują atrakcyjność zawodową pracownika (np. kompetencji społecznych).
Główne tezy doradztwa edukacyjno-zawodowego Przy realizacji zadań z zakresu orientacji szkolnej i zawodowej niezbędna jest współpraca z rodzicami.
Główne tezy doradztwa edukacyjno-zawodowego • Działania z zakresu orientacji zawodowej powinny mieć charakter procesowy (czyli być spójne, skoordynowane, długofalowe; działania nauczycieli i szkoły jako całości) niezależnie od przedmiotów czy poziomu nauczania. • Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego.
Dane dotyczące liczby uczniów ze SPE w gimnazjum (2014 r. ) Szkoła Uczniowie: ogólnodostępna i integracyjna specjalna • z niepełnosprawnościami sprzężonymi 1 989 3 356 • niewidomi 28 68 • słabo widzący 334 199 • niesłyszący 107 391 • słabo słyszący 904 266 • z niepełnosprawnością intelektualną w st. lekkim 10 501 11 586 • z niepełnosprawnością intelektualną w st. umiar. lub znacznym 1 950 6 157 • niedostosowani społecznie 242 3 134 • zagrożeni niedostosowaniem społecznym 1 069 1 788 • zagrożeni uzależnieniem 55 115 • z zaburzeniami zachowania 1079 856 • przewlekle chorzy 90 10 • z zaburzeniami psychicznymi 100 10 • z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją 883 131 • z autyzmem , w tym z zespołem Aspergera 1031 250 Razem 52 679 = 24 062 + 28 617 Źródło: SIO 54
Nowa perspektywa finansowa 2014 -2020 Próby określenia minimum godzin na doradztwo zawodowe. • www. mir. gov. pl wytyczne Funduszy Europejskich odnośnie priorytetów (rozdział 6 – Doradztwo zawodowe) • www. funduszeeuropejskie. gov. pl 55
Ważne! • osoba niepełnosprawna zachowuje określone zdolności i sprawności, które po ich zidentyfikowaniu, ukierunkowaniu i usprawnieniu (przy zastosowaniu odpowiednich środków i w odpowiednich warunkach) mogą stać się podstawą do podjęcia dodatkowego szkolenia, a następnie pracy zarobkowej, • żadna praca nie wymaga od osoby, w tym niepełnosprawnej, zaangażowania wszystkich jej sprawności fizycznych, psychicznych i społecznych, • osoby niepełnosprawne mają możliwość uruchomienia pewnych mechanizmów kompensacyjnych i wykonywania czynności przy zastosowaniu nieco innej techniki, np. wykonywania czynności jedną ręką, a nie dwoma czy orientacji w środowisku pracy na podstawie bodźców słuchowych, zamiast wzrokowych. 56
Podstawa programowa dla doradztwa zawodowego (minimalna liczba godzin) na poszczególne poziomy szkół z liczbą godzin i z narzędziami, rozwiązaniami organizacyjnymi. 57
Raport Instytutu Badań Edukacyjnych „Realizacja badania ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów i absolwentów. Raport końcowy” Autorzy: Paweł Grzelak, dr Paweł Kubicki, Marta Orłowska 58
Według Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) – The International Labour Organization (ILO) – rehabilitacja zawodowa jest częścią ogólnego procesu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. • • • - - Międzynarodowa Organizacja Pracy - została założona w 1919 r. , aby doprowadzić rządy, przedsiębiorców i związki zawodowe do wspólnego działania na rzecz sprawiedliwości społecznej i lepszych warunków życia na całym świecie Liczba krajów członkowskich MOP wynosi aktualnie 186 (stan w dniu 16. 06. 2015 r. ). W roku swego pięćdziesięciolecia w 1969 r. , MOP została nagrodzona Pokojową nagroda Nobla. Biuro Organizacji mieści się w Genewie. MOP rekomenduje: dążyć do tego, aby stworzyć sprawnie funkcjonujący system orientacji i poradnictwa zawodowego we wszystkich szkołach, a szczególnie specjalnych, co stanowi konieczny warunek uczenia się przez całe życie i lepszą integrację społeczną. (…) specyfika pracy doradcy zawodowego z osobą niepełnosprawną powinna wynikać m. in. z tego, że praca zawodowa pełni funkcję rehabilitacji. źródło: www. mop. pl 59
ICF • ICF International Classification of Functioning, Disabilities and Health (Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia). • Została ona przyjęta jako jedna z klasyfikacji społecznych przez ONZ i włączona do Standardowych zasad wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. • Została przyjęta do użytku międzynarodowego jednogłośnie przez 191 krajów uczestniczących w 55 Zgromadzeniu Ogólnym Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w dniu 22 maja 2001 r. (uchwała WHA 54. 21) 60
Ustawa Prawo oświatowe Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności: …. 19) przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia; …. Zadanie to jest realizowane poprzez doradców zawodowych lub innych specjalistów zatrudnionych w różnorodnych placówkach systemu oświaty – szkołach, poradniach psychologiczno-pedagogicznych etc. Są to różne formy pomocy grupowej, bądź konsultacje indywidualne (dla uczniów, rodziców, nauczycieli)
Pozostałe akty prawne regulujące funkcjonowanie poradnictwa zawodowego w systemie edukacji to: • Rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznych przedszkoli oraz publicznych szkół, • Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych • Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach • Rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem
Zadania doradcy zawodowego w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej szkole: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wraz ze zm. § 26. 1. Do zadań doradcy zawodowego należy w szczególności: • 1) systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej; • 2) gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia; • 3) prowadzenie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu z uwzględnieniem rozpoznanych mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów; • 4) koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę i placówkę; • 5) współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; • 6) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno- pedagogicznej. 2. W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor szkoły lub placówki wyznacza nauczyciela, wychowawcę grupy wychowawczej lub specjalistę realizującego zadania, o których mowa w ust. 1. 63
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego Warszawa, dnia 30 sierpnia 2018 r. , Poz. 1675 • § 1. Rozporządzenie określa treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego, warunki i sposób realizacji i organizacji doradztwa zawodowego w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, zwanej dalej „ustawą”, oraz wymagania w zakresie przygotowania osób realizujących doradztwo zawodowe w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4 ustawy. 64
Doradztwo zawodowe nie istnieje bez współpracy z instytucjami • Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warszawie, • Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie, • wojewódzkie i powiatowe ośrodki doskonalenia nauczycieli, • biblioteki pedagogiczne, • instytucje rynku pracy, • uczelnie wyższe, • stowarzyszenia, • pracodawcy.
Dziękuję za uwagę. Aneta Żurek zurek@womczest. edu. pl 66
- Slides: 66