DOKTOREGOTESI AURKEZPENA Intelektualen sorrera eta bilakaera Euskal Herrian
DOKTOREGO-TESI AURKEZPENA Intelektualen sorrera eta bilakaera Euskal Herrian: Resurreccion Maria Azkue (1864 -1951) Jurgi Kintana Goiriena EHU (LEIOA) 2006 -XII-19
Nor zen Azkue? Ikerketek Azkue berritu • Arana-Martijak: Azkueren • Apaiz bat, Lekeition 1864 n sortua eta musikagintza ikertu 1951 an hila Bilbon. • Hizkuntzalariek: gramatika, hiztegia, normatibizazioa ikertu • Lehen Euskaltzainburua (1919 -1951) • Beste zenbait ikerketak: • Euskal hitz, kantu eta kazetari sortu lana. . . folklore • Azkueren Irudi hau gerraostean • Azken aldiko ikerketek biltzaile eruditua Azkue berri bat azaleratzen • Puntu batzuetan okerra da • Azkue historikoa ikertzea lagundu dute, zena Horiuste da tesi • Ideologikoki karlista • falta Hasteko, ez zen beti zen; Azkue pertsona, baino aktiboagoa. . . honen xedea omen. . . zaharra izan. . . garaia eta obra lotzea
Tesiaren iturriak • Azkue ikertzeko oso iturri oparoak: – Azkueren 4000 gutun pertsonal (1888 -1950) – Akademiako 2000 gutun (1919 -1951) – Azkueren obrak: ia 100 liburu + ehunka artikulu (1889 -1947) – Garaiko aldizkari eta egunkariak
Tesiaren egitura I. Biografia: Azkue kronologikoki (1864 -1951) II. Azkue intelektualari buruzko ikerketak – Azkueren idealak – Azkueren praxia • Azkueren proiektuak • Azkueren plataformak Ondoren tesiko ideia nagusiak laburbilduko dira. . .
Azkue bilbotar eta abertzale Azkue < euskal nazio proiektu desberdinak > Arana Goiri Azkue 1906: “Mi política. Soy enningún el fondo lo que me No pertenezco á tal partido ni á otro; y con • Bilboko euskara katedra (1888) • Euskalerria - Euzkadi nacionalista. No veo hoy razones elhizo favor de Dios espero mantenerme aislado de eskuratuz geroztik Azkue hiri honetan bizi • • Arana-Goiri: Hizkuntza Arraza eta ideologia Azkue Sabinoren E. Batzokijan (1895) Nazio kulturala - Nazio politikoa que • entonces no [. . . ] veía, No ni busco étnicas, ni históricas, para luchas políticas. más que el trabajo, • “Gorde Azkuebeiez Sotaren Elkartean (‘ 96) ondo. Euskalerria franciarrak eta • Autogobernu posibilista Independentzia abdicarlodemenos mis creencias políticas. [. . . ] trabajo estéril posible. . . ” • Kultur jarduera euren izkeraa -ta. Alderdi españarrak’ erria: jarduera • Bilboko giro burgesean mugitu eta bertan lan arte etaegin gukhil euskaldunok’ bitsuori euron bidean itŝita’ gorde daiguzan urrea legez (urrea bainoabiatuz baliotsuagoak • Euskara katedratik hasi zen daiz bere lehen obrakerria idazten eta ideologikoki -ta) gure ta gure izkeraa. ” kokatzen. . . (Euskal-Izkindea, 1891) Azkue Sota Arana Goiri
Azkue kosmopolita Londres Brusela Berlin Kolonia Paris Tours Bilbo Azkueren lehen bidaia (1904 -1906) Azkueren bigarren bidaia (1906 -1907) Azkueren hirugarren bidaia (1907 -1909) Munich
Azkue intelektuala • Intelektuala: kultura arloko pertsona, ez politikaria, baina gizartean eragin nahi • Intelektuala XIX-XX artean sortu kazetaritzari lotuta, zehazki Dreyfus aferaren inguruan(1898) • Azkue kultura arlokoa, gizartean eragin nahi • Dreyfus-en belaunaldikoa, eta auziaz idatzi • Euskal prentsa sortu
Azkueren praxia • • • Lexikografia, gramatika, folklore bilketa. . . Musikagintza, literatura. . . Euskara idatziaren normatibizazioa Euskal hezkuntza Euskarazko aldizkariak • Azkuek herri kultura bildu, aztertu eta hartan oinarrituz euskal kultura nazional berri bat sortzeko eta sozializatzeko saioa egin
Azkueren eragin-plataformak • • • Euskara katedra (1888 -1920) Euskaldun biltokia (1896 -1898) Zurtzaingo asmoa (1909) Euskal akademia asmoa (1891 -1918) Euskaltzaindia (1919 -1951) • Interakzioa eta negoziazio saioak: – – Espainiar nazio-estatuarekin (Estatua, Eliza. . . ) Iparraldeko euskaltzaleekin Gipuzkoar-nafar euskaltzaleekin (asko jeltzaleak) Bizkaiko sabindar gotorrekin
Sabindar gotorrak • Bilboko jeltzale erradikalak, euskaldunberriak, Sabino Arana “Maisuaren” mezuari leialak • Sabindarren eta Azkueren artean autoritate lehia gertatu (ortografiaren inguruan, botereguneetan. . . ) • Azkuek kultur eliteen arteko akordioa bilatu, ‘Kirikiño’ sabindarrak beren indar soziopolitikoan bermatu ‘Lauaxeta’ 1932: gotorren eredu • ‘Kirikiño’ sabindar 1919 -1920: Kizkitza’k diño jayo Academia’k egiteneuzkotarren daun gustija beretzat ondo “Euzkeltzaindia barik zanian bixi“Arana-Goiri’tar Sabin andijak (¿nor da gaur. Ixendegija aren ondorako? ) dagolaebillan: [. . . ]. Axe’k edo Iketz’ek eta Ojarbide’k be orixe diñoe, bixirik Arana-Goiri'k asmau ebana da. ¿Bati [Azkueri] marraturiko bidetik jarraitu dogu euzko-abertzaliak geure elia ta orixe eskatzen dauskube, “obediencia absoluta”. Ori da bururatu yakolako ostera, “Academia” ixen orreik aldatu lantzen, eta berez-berez, barik, biar batudoguz? [. . . ] gara danok. euren eretxija, baño geuriaez, ez. euzkotarrak Zubena be ezin ixanbarrijak leike irakurliok. ¡Baskongaduak egitteko [. . . ] Abertzaletasunak dirauan artian ixendegi euzkerea be aurrera juango [. . . ] argi ta garbi, Academia ori guk eztogu ezautzen asmorik da. ” eztauke!” geutartzat”.
Balantzea • Nazio-estatuen eraikuntza garaian bizi Azkue • Euskal proiektu nazional alternatiboa sortu nahi • Euskal nazioa kulturatik eraiki nahi • Intelektuala: kulturatik eragin gizartean • Azkueren bizi luzeak eta posibilismoak hainbat proiektu gauzatzea ahalbidetu
Azkueren ametsa: “Aurrerantzean te-usaina surrak eta piano-otsa belarriak asmau dayen bigiretara bere eroango dogu gure izkera zar au. ” (Azkue, 1916) Mila esker
- Slides: 12