Doal Kaynaklar Ekonomisi Muammer BLDK 20 sunum Doal

Doğal Kaynaklar Ekonomisi Muammer BİLDİK 20. sunum

Doğal Kaynak Nedir? • Meydana gelme aşamalarında, hiçbir insan aklı ve müdahalesi ile makine tekniği kullanılmadan doğada kendiliğinden oluşmuş bütün zenginlik kaynaklarına “Doğal Kaynak” denir. Yani doğada kendiliğinden oluşmuş ve insan ihtiyacını karşılayabilecek her türlü bileşene doğal kaynak denilmektedir.

• • • Doğal Kaynakların Faydaları Nelerdir? Sanayi Devrimi’nin yaşanmasına neden olmuştur. Araç ve gereçlerin yapımında kullanılır. Ülkelerin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunurlar. Bazı sektörlerin doğmasına veya var olan sektörlerin gelişmesini sağlarlar. İnsanların dinlenme ve eğlenmesini sağlarlar.

Doğal Kaynaklar; insanların çok önemli ihtiyaçlarını karşılamakla birlikte, bulunduğu ülkenin temel ekonomi dinamiğidir.

Madenciliğin Tarihi • Anadolu’da madencilik binlerce yıl önce başlamıştır. • MÖ 7000 yıllarında saf BAKIR. • MÖ 3000 -1200 yılları arasında ise Bakır + Kalay dan elde edilen TUNÇ kullanılmıştır. • Roma, Bizans ve Selçuklu Dönemlerinde giderek gelişen madencilik, Osmanlı İmparatorluğunun ilk dönemlerinde devlet tarafından desteklenmiştir.

Madenciliğin Tarihi • Cumhuriyet döneminde de madencilik konusunda gelişmeler hızla devam etmiştir. • 1935 Yılında MTA ( Maden Tetkik Arama Enstitüsü)ve ETİBANK kuruldu. • 1954 Yılında TPAO ( Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ) kurularak, devlet adına petrol arama – üretim ve arıtma görevlerine başladı. • 1957 Yılında TKİ ( Türkiye Kömür İşletmeleri ) kuruldu. • 1963 Yılında enerji ve madencilikle ilgili politikalar üretmek, uygulamaları denetlemek ve yönlendirmek amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kuruldu.

Türkiye maden çeşitliliği bakımından dünyada ilk 5 ülke arasında yer alır. Ancak maden yataklarımızın çoğu; düşük rezervli – düşük tenörlü ve küçük parçalar halinde dağılmış durumdadır. Bu durum Türkiye’de madenciliği olumsuz etkilemiştir.

Madenciliğin GSYH İçindeki Payı YILLAR Madencilik/GSYH (%) Madencilik ve Taşocakçılığı(TL) GSYH* (TL) 2001 0, 87 2. 127. 238. 565 245. 428. 759. 559 2002 0, 82 2. 948. 079. 142 359. 358. 871. 420 2003 0, 87 4. 062. 877. 941 468. 015. 146. 386 2004 0, 90 5. 166. 284. 675 577. 023. 497. 304 2005 0, 97 6. 530. 981. 551 673. 702. 942. 744 2006 0, 95 7. 520. 120. 528 789. 227. 555. 109 2007 0, 98 8. 664. 515. 150 880. 460. 879. 159 2008 1, 09 10. 824. 975. 370 994. 782. 858. 415 2009 1, 12 11. 182. 852. 902 999. 191. 848. 059 2010 1, 09 12. 593. 602. 528 1. 160. 013. 978. 258 2011 1, 12 15. 653. 909. 595 1. 394. 477. 165. 521 2012 1, 09 17. 117. 464. 397 1. 569. 672. 114. 915 2013 1, 07 19. 419. 988. 447 1. 809. 713. 086. 703 2014 0, 95 19. 409. 823. 725 2. 044. 465. 875. 822 2015 0, 82 19. 255. 080. 173 2. 338. 647. 493. 683 2016 0, 82 21. 369. 179. 272 2. 608. 525. 749. 333

Türkiye İhracatında Madenciliğin Payı Yıl Toplam İhracat (Milyon $) Maden İhracatının Toplam İhracat İçindeki Payı (%) 1996 23. 224 432 1, 86 1997 26. 261 482 1, 83 1998 26. 974 456 1, 69 1999 26. 587 517 2000 27. 775 563 2, 03 2001 31. 334 536 1, 71 2002 36. 059 608 1, 69 2003 47. 253 742 1, 57 2004 63. 167 1. 099 1, 74 2005 73. 476 1. 402 1, 91 2006 85. 535 1. 889 2, 21 2007 107. 272 2. 512 2, 34 2008 132. 027 2. 965 2, 25 2009 102. 143 2. 315 2, 27 2010 113. 883 3. 325 2, 92 2011 134. 972 3. 485 2, 58 2012 152. 561 4. 031 2, 64 2013 151. 812 4. 870 3, 21 2014 157. 715 4. 097 2, 60 2015 143. 862 3. 750 2, 61 2016 142. 606 3. 245 2, 28 1, 94

Türkiye İthalatında Madenciliğin Payı Yıl İthalat (Milyon $) Maden İthalatı (Milyon $) Toplam İthalatta Madenciliğin Payı(%) 1996 43. 627 892 2, 04 1997 48. 559 964 1, 99 1998 45. 921 887 1, 93 1999 40. 671 620 1, 52 2000 54. 503 1. 013 1, 86 2001 41. 399 573 1, 38 2002 51. 554 1. 067 2, 07 2003 69. 340 1. 354 1, 95 2004 97. 540 1. 774 1, 82 2005 116. 774 2. 410 2, 06 2006 139. 576 3. 077 2, 20 2007 170. 063 3. 851 2, 26 2008 201. 964 4. 905 2, 43 2009 140. 928 4. 485 3, 18 2010 185. 544 4. 785 2, 58 2011 240. 834 6. 066 2, 52 2012 236. 537 6. 817 2, 88 2013 251. 651 5. 581 2, 22 2014 242. 224 4. 849 2, 00 2015 207 4. 608 2, 00 2016 198. 602 3. 748 1, 89

İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Yıllar İhracat (Milyon $) İthalat (Milyon $) İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) 1996 431, 53 891, 51 48, 40 1997 481, 75 964, 25 49, 96 1998 455, 77 886, 76 51, 40 1999 516, 50 620, 04 83, 30 2000 562, 81 1. 012, 75 55, 57 2001 536, 36 572, 74 93, 65 2002 607, 83 1. 066, 84 56, 98 2003 742, 47 1. 354, 19 54, 83 2004 1. 098, 98 1. 773, 70 61, 96 2005 1. 401, 67 2. 409, 62 58, 17 2006 1. 889, 31 3. 077, 34 61, 39 2007 2. 511, 80 3. 850, 76 65, 23 2008 2. 965, 14 4. 904, 85 60, 45 2009 2. 314, 79 4. 471, 84 51, 76 2010 3. 324, 94 4. 784, 59 69, 49 2011 3. 485, 01 6. 066, 09 57, 45 2012 4. 030, 97 6. 816, 84 59, 13 2013 4. 869, 93 5. 581, 02 87, 26 2014 4. 096, 93 4. 849, 25 84, 49 2015 3. 750, 24 4. 607, 90 81, 39 2016 3. 558, 79 4. 160, 62 85, 54

Maden Gruplarına Göre İhracat İHRACAT YILI ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER DOĞAL TAŞLAR METALIK MADENLER ENERJİ HAMMADDELERİ 1996 202. 219. 026 93. 328. 847 134. 814. 067 1. 167. 452 1997 206. 079. 294 113. 260. 179 160. 705. 827 1. 701. 995 1998 199. 081. 781 129. 361. 301 125. 277. 676 2. 049. 640 1999 237. 728. 583 156. 556. 603 120. 296. 266 1. 920. 298 2000 239. 107. 756 184. 654. 701 136. 389. 264 2. 655. 504 2001 218. 256. 073 225. 759. 049 88. 123. 021 4. 217. 058 2002 198. 920. 476 301. 107. 499 105. 828. 637 1. 977. 557 2003 195. 212. 549 436. 027. 304 109. 150. 538 2. 078. 307 2004 263. 506. 041 629. 604. 555 202. 431. 268 3. 437. 153 2005 305. 855. 041 812. 106. 306 277. 776. 235 5. 933. 684 2006 341. 045. 085 1. 032. 605. 471 510. 966. 162 4. 696. 106 2007 367. 313. 782 1. 244. 967. 104 885. 470. 507 14. 050. 656 2008 481. 124. 450 1. 413. 264. 896 1. 036. 347. 193 34. 403. 167 2009 357. 259. 197 1. 249. 803. 616 702. 070. 406 5. 652. 671 2010 444. 743. 202 1. 585. 802. 716 1. 285. 656. 745 8. 733. 485 2011 531. 086. 448 1. 690. 859. 379 1. 254. 616. 564 8. 448. 303 2012 703. 087. 085 1. 928. 625. 887 1. 391. 703. 050 7. 552. 389 2013 846. 624. 531 2. 240. 948. 928 1. 774. 414. 145 7. 943. 982 2014 898. 244. 969 2. 142. 554. 048 1. 398. 091. 822 13. 579. 044 2015 811. 532. 685 1. 922. 171. 601 1. 000. 472. 075 16. 062. 736 2016 807. 960. 365 1. 818. 101. 832 923. 945. 887 8. 780. 185

Maden Gruplarına Göre İthalat İTHALAT ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER DOĞAL TAŞLAR METALİK CEVHERLER ENERJİ HAMMADDELERİ 1996 107. 036. 333 19. 673. 403 138. 477. 824 626. 326. 280 1997 149. 327. 143 29. 514. 775 153. 004. 555 632. 400. 644 1998 139. 841. 938 45. 674. 277 176. 054. 030 525. 190. 937 1999 115. 202. 210 41. 961. 674 114. 785. 658 348. 094. 615 2000 124. 603. 401 48. 748. 486 150. 758. 958 688. 639. 605 2001 90. 469. 432 23. 384. 925 110. 382. 954 348. 501. 2002 120. 190. 908 24. 791. 859 183. 885. 967 737. 970. 749 2003 147. 369. 258 31. 164. 113 188. 674. 338 986. 985. 726 2004 171. 232. 864 47. 981. 234 236. 318. 003 1. 318. 166. 535 2005 234. 625. 151 90. 880. 341 395. 031. 353 1. 689. 087. 815 2006 252. 892. 943 148. 529. 855 617. 811. 330 2. 058. 104. 201 2007 296. 451. 725 161. 953. 441 720. 303. 948 2. 672. 054. 573 2008 470. 759. 533 170. 975. 293 843. 732. 022 3. 419. 384. 175 2009 242. 305. 347 150. 393. 987 962. 297. 571 3. 116. 845. 297 2010 323. 705. 857 177. 218. 046 998. 485. 681 3. 285. 176. 669 2011 458. 492. 267 214. 263. 587 1. 265. 599. 375 4. 127. 730. 957 2012 433. 106. 866 193. 533. 187 1. 259. 948. 291 4. 930. 253. 544 2013 394. 536. 555 246. 664. 874 1. 257. 913. 382 3. 681. 019. 417 2014 439. 063. 493 241. 841. 141 1. 151. 839. 939 4. 184. 604. 197 2015 431. 189. 154 208. 030. 485 882. 239. 598 3. 086. 445. 298 2016 446. 551. 034 204. 256. 043 760. 415. 662 2. 749. 397. 328

2016 Yılı Maden Dış Ticareti ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER İHRACAT MİKTAR (KG) İTHALAT DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER TUZLAR 263. 867. 460 21. 407. 331 9. 343. 663 2. 182. 855 KAVRULMAMIŞ DEMİR PİRİTLERİ 6. 154. 305 503. 630 574. 469 270. 276 KÜKÜRT 124. 353. 784 10. 650. 870 281. 077. 959 26. 957. 569 GRAFİT 862. 167 613. 900 10. 846. 233 8. 824. 929 KUM 81. 812. 270 4. 008. 237 871. 052. 496 33. 936. 092 KUVARS 457. 511. 484 68. 106. 658 1. 703. 103 698. 542 KUVARSİT 278. 538 59. 533 6. 100 1. 545 KAOLEN VE KAOLENLİ KİLLER 67. 393. 823 2. 260. 225 357. 252. 041 47. 984. 126 BENTONİT 539. 297. 040 59. 306. 766 1. 990. 199 1. 477. 224 REFRAKTER KİLLER 189. 474. 708 2. 825. 148 253. 211. 247 24. 530. 202 ANDALUZİT, DİSTEN, SİLLİMANİT 0 0 8. 045. 796 2. 589. 777 FOSFATLAR 102. 568 16. 453 1. 060. 641. 266 102. 191. 463 BARİT 166. 359. 521 21. 714. 263 3. 639. 224 1. 945. 107 TRİPOLİT, DİATOMİT, KİSELGUR 48. 689. 103 3. 866. 176 1. 986. 899 1. 530. 157 POMZA (SÜNGER TAŞI) 239. 851. 111 13. 217. 721 16. 613 62. 092 ZIMPARA TAŞI VE DİĞER TABİİ AŞINDIRICILAR 48. 802. 424 5. 063. 716 1. 730. 471 555. 088 ÇAKILTAŞI, ÇAKMAKTAŞI, MICIR, CURUF, MOLOZ 1. 414. 348. 152 8. 481. 487 1. 235. 483 412. 500 DOLOMİT 37. 318. 401 2. 587. 989 4. 114. 703 1. 208. 989

2016 Yılı Maden Dış Ticareti ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER İHRACAT İTHALAT MİKTAR (KG) DEĞER ($) MANYEZİT 318. 829. 094 91. 866. 344 53. 709. 109 31. 744. 237 ALÇI TAŞI, ALÇILAR 576. 328. 804 40. 148. 978 264. 851. 364 6. 203. 019 KİREÇ VE KİREÇTAŞLARI 2. 389. 476. 590 18. 422. 139 5. 432. 463 1. 259. 294 MİKA 584. 815 210. 687 463. 502 594. 879 TALK 2. 775. 067 1. 005. 065 26. 463. 683 9. 290. 998 TABİİ BORATLAR VE KONSANTRELERİ 680. 876. 847 224. 435. 598 24 758 FELDİSPAT 5. 521. 300. 311 155. 561. 506 44. 365. 936 3. 846. 937 FLORİT 409. 680 146. 769 81. 359. 666 15. 244. 715 LÖSİT, NEFELİN VE SİYENİT 33. 823. 970 1. 145. 944 1. 766. 256 685. 161 PERLİT 407. 274. 724 22. 806. 879 81. 630 84. 750 VERMİKÜLİT 1. 869. 424 734. 403 4. 065. 681 1. 623. 757 LÜLE TAŞI 6. 178 10. 181 4. 890 8. 929 BOYA HAMMADDELERİ 16. 299. 166 3. 436. 367 101. 066 66. 680 SÜS TAŞLARI 2. 140. 433 14. 705. 539 18. 182 81. 067. 292 ZİRKONYUM SİLİKAT 113. 404 124. 520 30. 435. 004 31. 881. 398 TABİİ SODYUM SÜLFAT 3. 589. 590 406. 283 0 0 DİĞER ENDÜSTRİ MİNERALLERİ 231. 191. 473 8. 103. 060 14. 398. 494 5. 589. 697 TOPLAM 13. 873. 366. 429 807. 960. 365 3. 395. 984. 915 446. 551. 034 STRONSİYUM SÜLFAT(SELESTİN)

2016 Yılı Maden Dış Ticareti, DOĞAL TAŞLAR İHRACAT İTHALAT MİKTAR (KG) DEĞER ($) MERMER VE TRAVERTEN HAM BLOK VE PLAKALAR HALİNDE 4. 869. 254. 266 871. 714. 560 9. 955. 695 2. 093. 342 MERMER, İŞLENMİŞ 1. 775. 763. 132 801. 807. 210 36. 343. 679 26. 847. 257 TRAVERTEN, İŞLENMİŞ 250. 072. 991 112. 437. 513 931. 854 385. 391 GRANİT, HAM 67. 255. 172 5. 971. 781 11. 855. 894 1. 896. 272 GRANİT, İŞLENMİŞ 15. 152. 994 5. 496. 536 306. 429. 583 169. 368. 152 KAYAGAN TAŞI (ARDUVAZ), HAM 3. 187. 169 374. 144 753. 486 113. 007 KAYAGAN TAŞI (ARDUVAZ), İŞLENMİŞ 929. 491 571. 559 5. 233. 922 1. 605. 787 YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER TAŞLAR 84. 816. 191 19. 728. 529 8. 066. 897 1. 946. 835 TOPLAM 7. 066. 431. 406 1. 818. 101. 832 379. 571. 010 204. 256. 043

2016 Yılı Maden Dış Ticareti, Metalik Cevherler İHRACAT İTHALAT MİKTAR (KG) DEĞER ($) DEMİR 398. 412. 955 17. 471. 484 10. 420. 731. 631 697. 699. 037 MANGANEZ 36. 163. 912 3. 217. 449 394. 896 249. 259 BAKIR 244. 798. 855 177. 878. 551 14. 448 10. 019 NİKEL 82. 969. 537 3. 765. 372 48 3. 269 KOBALT 44 792 0 0 ALÜMİNYUM 502. 506. 237 13. 750. 101 34. 900. 010 9. 831. 494 KURŞUN 107. 202. 303 117. 949. 121 33. 100 11. 680 ÇİNKO 423. 010. 824 188. 500. 203 46. 580 22. 887 KALAY 0 0 500 5. 640 KROMİT 1. 254. 585. 076 244. 759. 467 131. 152. 046 25. 425. 116 TUNGSTEN (VOLFRAM) 195 26. 836 0 0 MOLİBDEN 1. 004. 836 6. 014. 695 313 8. 187 TİTANYUM 74. 050 70. 601 8. 468. 729 5. 844. 147 GÜMÜŞ 620. 268 399. 083 0 0 DİĞER KIYMETLİ METALLER 52. 016. 647 126. 282. 799 1. 425 2. 016 ANTİMUAN 2. 551. 806 10. 809. 555 44. 000 81. 576 DEMİR VEYA ÇELİĞİN İMALİNDEN ELDE EDİLEN DÖKÜNTÜLER, CURUF VE MOLOZLAR 557. 617. 130 13. 049. 778 188. 502. 653 21. 164. 187 DİĞER METALİK CEVHERLER 0 0 40. 569 57. 148 TOPLAM 3. 663. 534. 675 923. 945. 887 10. 784. 330. 948 760. 415. 662 PLATİN

2016 Yılı Maden Dış Ticareti, Enerji Hammadeleri İHRACAT İTHALAT MİKTAR (KG) DEĞER ($) TAŞ KÖMÜRÜ 60. 402. 852 4. 440. 977 36. 215. 807. 038 2. 627. 917. 989 LİNYİT 1. 945. 951 277. 246 0 0 TURBA 2. 222. 037 668. 684 83. 403. 942 15. 200. 539 KOKLAŞABİLİR 5. 140. 121 KÖMÜRLER 1. 335. 077 590. 528. 460 100. 616. 755 BİTÜMLER 4. 463. 660 2. 058. 201 7. 359. 926 5. 662. 045 TOPLAM 74. 174. 621 8. 780. 185 36. 897. 099. 366 2. 749. 397. 328 GENEL TOPLAM 24. 677. 507. 131 3. 558. 788. 269 51. 456. 986. 239 4. 160. 620. 067

2016 Yılı İhracat • TÜİK verilerine göre 2016 yılında 143. 557. 354. 654 $ olarak gerçekleşen ülkemiz toplam ihracatından %2, 49 pay alan madencilik sektörü ihracatı, bir önceki yıla göre %1 düşüşle 3. 558. 788. 269 $ olarak gerçekleşmiştir. İhracatın % 51, 08’i doğal taşlar, %25, 95’si metalik madenler, %22, 7’si endüstriyel hammaddeler ve geri kalan %1’den az bir kısmı ise enerji hammaddelerinden oluşmaktadır. 2016 yılında en fazla ihraç edilen maden ürün grupları arasında Doğal Taşlar 7, 06 milyon ton ve 1, 82 milyar $ ilk sırada yer alırken, bu grubu, 3, 66 milyon ton ve 923, 9 milyon $ ile Metalik Cevherler, 13, 82 milyon ton ve 807, 9 milyon $ ile Endüstriyel Mineraller ve en son olarak 74 bin ton ve 8, 78 milyon $ ile Enerji Hammaddeleri ile sıralanmıştır.

2016 Yılı Maden İhracatı • Bu dönemde, Mermer-traverten ham, kabaca yontulmuş veya blok 4, 87 milyon ton ve 871, 7 milyon $ ile 2016 yılında toplam maden ihracatımız içinde en fazla ihraç edilen ürün olurken, işlenmiş mermer 1, 77 milyon ton ve 801 milyon $ ile ikinci, Krom Cevherleri 1, 25 milyon ton ve 244, 7 milyon $ ile üçüncü, tabii boratlar ve konsantreleri 680, 8 bin ton ve 224, 4 milyon $ ile dördüncü, Çinko Cevherleri 423 bin ton ve 188, 5 milyon $ ile beşinci, Bakır Cevherleri 245 bin ton ve 177, 8 milyon $ ile altıncı sırada yer almıştır. 2016 yılında sektör ihracatının gerçekleştirildiği önemli ülkeler arasında; Çin Halk Cumhuriyeti 1, 39 milyar $ ve %37, 3 bir payla ilk sırada yer alırken, bu ülkeye olan ihracatımızda bir önceki yılın aynı dönemine oranla %4, 62 oranında düşüş kaydedilmiştir. Çin’i sırasıyla, 336, 6 milyon $ ile ABD (%10, 74 düşüş), 125, 6 milyon $ ile Suudi Arabistan (%2, 1 artış), 106, 9 milyon $ ile İtalya (%0, 14 artış) ve 84, 4 milyon $ ile İsrail (%7 artış) takip etmiştir.

2016 Yılı İhracat

İHRACATIN MADEN GRUPLARINA GÖRE DAĞILIM (2016) İHRACAT MİKTAR (TON) ENDÜSTRIYEL HAMMADDELER DEĞER ($) 13. 873. 366 807. 960. 365 DOĞAL TAŞLAR 7. 066. 431 1. 818. 101. 832 METALİK CEVHERLER 3. 663. 535 923. 945. 887 74. 175 8. 780. 185 24. 677. 507 3. 558. 788. 269 ENERJİ HAMMADDELERİ TOPLAM

Endüstriyel Hammaddeler • 2016 yılı endüstriyel hammadde ihracatı toplam 807. 960. 365 $ olarak gerçekleşmiştir. Bunlardan başlıcaları; Tuzlar 21, 4 milyon $, Kükürt 10, 6 milyon $, Kuvars 68 milyon $, Bentonit 59, 3 milyon $, Barit 21, 7 milyon $, Pomza 13, 2 milyon $, Manyezit 91, 8 milyon $, Alçıtaşı 40, 1 milyon $, Kireçtaşı 18, 4 milyon $, Tabii Boratlar ve Konsantreleri 224, 4 milyon $, Feldispat 155, 5 milyon $, Perlit 22, 8 milyon $ ve Süstaşları 14, 7 milyon $ dır. Bu grupta ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Çin (112, 28 milyon $), İtalya (74, 79 milyon $), İspanya (61, 38 milyon $), Avusturya (49, 4 milyon $) ve ABD (46, 9 milyon $) yer almaktadır. Bu ülkeleri sıraıyla; İsrail, Hollanda , Almanya, Hidistan, Rusya Federsyonu, BAE ve Mısır takip etmektedir.

Doğaltaşlar • 2016 yılı doğaltaş ihracatı toplam 1. 818. 101. 832 $ olarak gerçekleşmiştir. Mermer ve Traverten (Ham Blok ve Plakalar Halinde) 871, 7 milyon $, İşlenmiş Mermer 801, 8 milyon $, İşlenmiş Traverten 112, 4 milyon $, Yontulmaya veya İnşaata Elverişli Diğer Taşlar 19, 7 milyon $ dır. Bu grupta ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Çin (729, 8 milyon $), ABD (288, 28 milyon $), Suudi Arabistan (119 milyon $), Irak (71, 3 milyon $) ve Hindistan (55 milyon $) yer almaktadır. Bu ülkeleri sırasıyla; BAE, İsrail, Fransa, Kanada, Avusturalya, İngiltere, Almanya ve İtaıya takip etmektedir.

Metalik Cevherler • 2016 yılı metalik cevher ihracatı toplam 923. 945. 887 $ olarak gerçekleşmiştir. Demir 17, 4 milyon $, Bakır 177, 8 milyon $, Alüminyum 13, 7 milyon $, Kurşun 117, 9 milyon $, Çinko 188, 5 milyon $, Krom 244, 7 milyon $, Molibden 6 milyon $, Antimon 10, 8 milyon $ ve Diğer kıymetli metal cevherleri/zenginleştirilmiş kıymetli metal cevherleri 126, 3 milyon $ dır. Bu grupta ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Çin (485, 4 milyon $), Belçika (106, 6 milyon $), bulgaristan 53, 7 milyon $), İsveç (52, 5 milyon $) ve Güney Kore (36, 4 milyon $) yer almaktadır. Bu ülkeleri sırasıyla; İran, Avustralya, Tayvan, İspanya, İtalya, Finlandiya ve Japonya takip etmektedir.

Enerji Hammaddeleri • 2016 yılı enerji hammaddeleri ihracatı toplamı 8. 780. 185 $ olarak gerçekleşmiştir. Taşkömürü 4, 4 milyon $, Turba 686 bin $, Koklaşabilir kömürler 1, 3 milyon $ ve Bitümler 2 milyon $ dır. Bu grupta öne çıkan ülkeler sırasıyla; Suriye, Kuzey Kıbrıs, Irak, Türkmenistan ve Gürcistandır.

2016 Yılı Maden İthalat Değerleri (Değerlere Göre Sıralı) SIRA NO İTHALAT DEĞERE GÖRE SIRALI (2015) MİKTAR (KG) DEĞER ($) 1 TAŞ KÖMÜRÜ 33. 979. 329. 159 2. 957. 946. 021 2 DEMIR 10. 011. 445. 976 800. 476. 223 3 GRANİT, İŞLENMİŞ 311. 915. 510 170. 827. 806 4 KOKLAŞABİLİR KÖMÜRLER 567. 983. 294 110. 419. 152 5 FOSFATLAR 891. 987. 331 98. 690. 007 6 SÜS TAŞLARI 20. 935 56. 495. 076 7 KAOLIN VE KAOLINLI KILLER 445. 452. 473 54. 765. 300 8 ZİRKONYUM SİLİKAT 9 KROM 10 MANYEZIT 11 12 13 29. 542. 207 36. 272. 657 136. 424. 677 34. 859. 552 47. 137. 087 28. 982. 634 REFRAKTER KİLLER 298. 940. 010 28. 290. 590 MERMER, İŞLENMİŞ 36. 965. 168 28. 011. 567 KUM 697. 289. 127 27. 531. 718 14 KÜKÜRT 170. 389. 878 27. 298. 081 15 DEMİR VEYA ÇELİĞİN İMALİNDEN ELDE EDİLEN DÖKÜNTÜLER, CÜRUF VE MOLOZLAR 196. 893. 753 21. 346. 640 16 FLORİT 67. 734. 631 16. 596. 855 17 TURBA 79. 602. 375 15. 208. 638 18 ALÜMINYUM 30. 493. 172 10. 371. 356 19 TALK 25. 365. 429 8. 597. 421 20 GRAFIT 9. 097. 408 8. 302. 168 21 TITANYUM 9. 454. 759 7. 551. 439 22 BAKIR 4. 677. 046 6. 772. 007 23 ALÇI TAŞI, ALÇILAR 247. 835. 482 6. 173. 037 24 FELDİSPAT 65. 405. 676 6. 070. 090 25 DİĞER ENDÜSTRİ MİNERALLERİ 12. 811. 033 5. 783. 768 26 ANDALUZİT, DİSTEN, SİLLİMANİT 13. 658. 090 4. 574. 260 27 GRANİT, HAM 35. 107. 405 3. 082. 469 28 BİTÜMLER 2. 342. 084 2. 869. 275 29 TRİPOLİT, DİATOMİT, KİSELGUR 3. 024. 824 2. 672. 199 30 VERMİKÜLİT 5. 945. 453 2. 535. 313 31 TUZLAR 8. 581. 440 2. 380. 861 32 MERMER, TRAVERTEN HAM BLOK VE PLAKALAR HALİNDE 11. 221. 090 2. 377. 220 33 KAYAGAN TASI (ARDUVAZ), İŞLENMİŞ 6. 425. 681 2. 132. 419 34 BARIT 5. 024. 278 1. 961. 387

2016 Yılı Maden İthalat Değerleri (Değerlere Göre Sıralı) 35 BENTONIT 2. 668. 785 1. 264. 647 36 DOLOMIT 3. 410. 338 1. 175. 198 37 KİREÇ VE KİREÇTAŞLARI 4. 236. 100 982. 530 38 YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER TAŞLAR 2. 926. 791 884. 644 39 KUVARS 2. 302. 696 766. 780 40 ZIMPARA TAŞI VE DIĞER TABII AŞINDIRICILAR 2. 224. 761 706. 880 41 ÇAKILTAŞI, ÇAKMAKTAŞI, MICIR, CÜRUF, MOLOZ 10. 972. 464 693. 523 42 TRAVERTEN, İŞLENMİŞ 850. 630 633. 027 43 LÖSİT, NEFELIN VE SIYENIT NEFELİN 1. 616. 564 629. 916 44 MİKA 520. 510 475. 880 45 MANGANEZ 527. 992 340. 749 46 KAVRULMAMIŞ DEMIR PIRITLERI 649. 130 288. 842 47 KURŞUN 224. 354 220. 784 48 DIĞER METALIK CEVHERLER 47. 932 134. 205 49 PERLİT 76. 092 132. 561 50 MOLİBDEN 8. 196 124. 531 51 KAYAGAN TASI (ARDUVAZ), HAM 514. 709 81. 333 52 BOYA HAMMADDELERİ 102. 414 60. 956 53 ÇINKO 138. 480 21. 717 54 POMZA (SÜNGER TAŞI) 3. 044 14. 881 55 ANTIMUAN 1. 050 13. 413 56 TABII BORATLAR VE KONSANTRELERI 3. 271 12. 219 57 KUVARZIT 5. 378 10. 528 58 Diğer kıymetli metal cevherleri ve zenginleştirilmiş kıymetli metal cevherleri 18. 290 6. 231 59 TORYUM 24 2. 212 60 GÜMÜŞ 1 403 61 LÜLE TAŞI 460 391 62 NİKEL 50 230 63 KALAY 70 118 GENEL TOPLAM 48. 499. 574. 517 4. 607. 904. 535

2016 Yılı İhracat Değerleri (Değerlere Göre Sıralı) İHRACAT MERMER, HAM BLOK VE PLAKALAR HALİNDE MERMER, İŞLENMİŞ KROM MİKTAR (KG) MİKTAR % GEÇEN YILA GÖRE DEĞİŞİM % DEĞER ($) 4. 869. 254. 266 871. 714. 560 -0, 61 -1, 38 1. 775. 763. 132 1. 254. 585. 076 801. 807. 210 244. 759. 467 2, 11 -5, 34 -7, 73 -2, 07 680. 876. 847 224. 435. 598 -4, 55 -3, 19 423. 010. 824 244. 798. 855 5. 521. 300. 311 188. 500. 203 177. 878. 551 155. 561. 506 15, 36 -16, 82 7, 19 11, 99 -28, 97 7, 48 52. 016. 647 126. 282. 799 2, 75 9, 53 107. 202. 303 250. 072. 991 318. 829. 094 457. 511. 484 539. 297. 040 576. 328. 804 407. 274. 724 166. 359. 521 263. 867. 460 117. 949. 121 112. 437. 513 91. 866. 344 68. 106. 658 59. 306. 766 40. 148. 978 22. 806. 879 21. 714. 263 21. 407. 331 -16, 58 -11, 97 12, 35 -1, 00 30, 15 -10, 80 -2, 25 -23, 23 -30, 61 -24, 97 -18, 20 12, 47 0, 32 26, 21 -22, 08 2, 76 -31, 00 -20, 21 84. 816. 191 19. 728. 529 -5, 03 11, 31 2. 389. 476. 590 398. 412. 955 2. 140. 433 502. 506. 237 239. 851. 111 18. 422. 139 17. 471. 484 14. 705. 539 13. 750. 101 13. 217. 721 -1, 55 17, 86 20, 97 122, 33 9, 93 -3, 09 12, 43 56, 01 56, 52 8, 95 557. 617. 130 13. 049. 778 166, 68 49, 72 2. 551. 806 124. 353. 784 10. 809. 555 10. 650. 870 -4, 94 4, 51 -11, 66 -38, 27 1. 414. 348. 152 8. 481. 487 456, 22 40, 33 DİĞER ENDÜSTRİ MİNERALLERİ 231. 191. 473 8. 103. 060 0, 65 -38, 03 MOLİBDEN GRANİT, HAM GRANİT, İŞLENMİŞ ZIMPARA TAŞI VE DİĞER TABİİ AŞINDIRICILAR TAŞ KÖMÜRÜ KUM TRİPOLİT, DİATOMİT, KİSELGUR NİKEL BOYA HAMMADDELERİ MANGANEZ REFRAKTER KİLLER 1. 004. 836 67. 255. 172 15. 152. 994 6. 014. 695 5. 971. 781 5. 496. 536 -22, 03 -9, 44 -19, 25 -28, 48 20, 08 -31, 55 48. 802. 424 5. 063. 716 -10, 68 -2, 56 60. 402. 852 81. 812. 270 48. 689. 103 82. 969. 537 16. 299. 166 36. 163. 912 189. 474. 708 4. 440. 977 4. 008. 237 3. 866. 176 3. 765. 372 3. 436. 367 3. 217. 449 2. 825. 148 -60, 31 13, 46 -6, 45 3, 40 1. 870, 27 138, 61 112, 19 -65, 19 -28, 01 7, 87 3, 94 1. 046, 01 122, 01 -11, 92 TABİİ BORATLAR VE KONSANTRELERİ ÇİNKO BAKIR FELDİSPAT Diğer kıymetli metal cevherleri ve zenginleştirilmiş kıymetli metal cevherleri KURŞUN TRAVERTEN, İŞLENMİŞ MANYEZİT KUVARS BENTONİT ALÇI TAŞI, ALÇILAR PERLİT BARİT TUZLAR YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER TAŞLAR KİREÇ VE KİREÇTAŞLARI DEMİR SÜS TAŞLARI ALÜMİNYUM POMZA (SÜNGER TAŞI) DEMİR VEYA ÇELİĞİN İMALİNDEN ELDE EDİLEN DÖKÜNTÜLER, CURUF VE MOLOZLAR ANTİMUAN KÜKÜRT ÇAKILTAŞI, ÇAKMAKTAŞI, MICIR, CURUF, MOLOZ

2016 Yılı İhracat Değerleri (Değerlere Göre Sıralı) KAOLEN VE KAOLENLİ KİLLER 67. 393. 823 2. 260. 225 -55, 36 -56, 24 BİTÜMLER 4. 463. 660 2. 058. 201 46, 02 34, 02 KOKLAŞABİLİR KÖMÜRLER 5. 140. 121 1. 335. 077 110, 93 46, 81 LÖSİT, NEFELİN VE SİYENİT 33. 823. 970 1. 145. 944 138, 72 34, 22 TALK 2. 775. 067 1. 005. 065 12, 17 11, 80 VERMİKÜLİT 1. 869. 424 734. 403 179, 74 171, 57 TURBA 2. 222. 037 668. 684 -11, 87 -13, 91 GRAFİT 862. 167 613. 900 39, 49 -19, 08 KAYAGAN TASI (ARDUVAZ), İŞLENMİŞ 929. 491 571. 559 -35, 91 -23, 55 KAVRULMAMIŞ DEMİR PİRİTLERİ 6. 154. 305 503. 630 25, 81 -0, 90 TABİİ SODYUM SÜLFAT 3. 589. 590 406. 283 179, 37 105, 80 620. 268 399. 083 31. 013. 300, 00 57. 738, 12 KAYAGAN TAŞI (ARDUVAZ), HAM 3. 187. 169 374. 144 9, 53 0, 32 LİNYİT 1. 945. 951 277. 246 88, 24 239, 30 MİKA 584. 815 210. 687 10, 67 36, 85 FLORİT 409. 680 146. 769 1, 14 7, 25 ZİRKONYUM SİLİKAT 113. 404 124. 520 333, 67 170, 90 TİTANYUM 74. 050 70. 601 -82, 95 -81, 30 KUVARSİT 278. 538 59. 533 -90, 17 -77, 98 195 26. 836 - - 102. 568 16. 453 12, 33 -21, 32 6. 178 10. 181 111, 94 157, 10 44 792 - - GÜMÜŞ TUNGSTEN (VOLFRAM) FOSFATLAR LÜLE TAŞI KOBALT

İhracatta İlk On Maden

İhracatta İlk On Maden • Maden ihracat ürünlerini değer ($) bazında ilk 10 ürünü incelediğimizde sıralama; Mermer ve Traverten ham blok ve plakalar halinde, İşlenmiş Mermer, Krom, Tabii boratlar ve konsantreleri, Çinko, Bakır, Feldspat, Diğer kıymetli metal cevherleri ve zenginleştirilmiş kıymetli metal cevherleri, Kurşun, İşlenmiş Traverten şeklindedir. İlk 10 üründe toplam 3. 021. 326. 528 $ ihracat geliri elde edilmiştir. Toplam maden ihracatımızın 3. 558. 788. 269 $ olduğu durumda ilk 10 ürün %84, 89 paya sahiptir.

2016 Yılı Mermer ve Traverten (Ham Blok ve Plakalar Halinde) İhracatı ÜLKELER MİKTAR (TON) DEĞER($) DEĞERE GÖRE % PAY Çin 3. 606. 437 725. 583. 530 83, 24 Hindistan 211. 784 51. 729. 517 5, 93 İtalya 20. 639 10. 310. 990 1, 18 Tayvan 41. 822 10. 208. 569 1, 17 Mısır 132. 211 9. 485. 358 1, 09 Diğer Ülkeler (96) 856. 361 64. 396. 596 7, 39 TOPLAM 4. 869. 254 871. 714. 560 100

2016 Yılı İşlenmiş Mermer İhracatı ÜLKELER MİKTAR (TON) DEĞER ($) DEĞERE GÖRE % PAY ABD 426. 245 227. 266. 496 28, 34 Suudi Arabistan 272. 339 115. 108. 260 14, 36 Irak 272. 681 68. 049. 683 8, 49 BAE 82. 087 44. 797. 613 5, 59 İsrail 145. 453 43. 740. 239 5, 46 Fransa 81. 653 34. 256. 446 4, 27 Diğer Ülkeler (153) 495. 306 268. 588. 473 33, 50 TOPLAM 1. 775. 763 801. 807. 210 100

2016 Yılı Bakır İhracatı ÜLKELER Çin MİKTAR (TON) DEĞER ($) DEĞERE GÖRE % PAY 112. 787 74. 171. 225 41, 70 Bulgaristan 57. 349 50. 046. 256 28, 14 İsveç 42. 487 25. 487. 230 14, 33 Tayvan 20. 676 19. 557. 913 11, 00 Finlandiya 10. 005 7. 454. 638 4, 19 1. 496 1. 161. 289 0, 65 244. 799 177. 878. 551 100, 00 Diğer Ülkeler (7) TOPLAM

2016 Yılı Krom Cevheri İhracatı ÜLKELER Çin MİKTA(TON) DEĞER($) DEĞERE GÖRE % PAY 1. 045. 201 204. 346. 195 83, 49 152. 160 27. 060. 569 11, 06 30. 089 6. 020. 331 2, 46 Malta 8. 901 1. 698. 540 0, 69 Ukrayna 4. 644 1. 312. 518 0, 54 13. 590 4. 321. 314 1, 77 1. 254. 585 244. 759. 467 100 İsveç Belçika Diğer Ülkeler (14) Genel Toplam

2016 Yılı Tabii Boratlar Ve Konsantreleri İhracatı ÜLKELER MİKTAR (TON) DEĞERE GÖRE % PAY DEĞER ($) Çin 299. 007 104. 714. 539 46, 66 ABD 81. 093 22. 263. 348 9, 92 Tayvan 49. 875 17. 578. 932 7, 83 Hindistan 42. 332 12. 811. 344 5, 71 Avusturya 32. 130 10. 263. 301 4, 57 İspanya 42. 610 9. 159. 043 4, 08 Malezya 22. 072 8. 007. 306 3, 57 Rusya Federasyonu 15. 300 6. 658. 602 2, 97 Hollanda 16. 868 5. 331. 309 2, 38 Japonya 10. 708 3. 859. 479 1, 72 Diğer Ülkeler (28) 68. 882 23. 788. 395 10, 60 680. 877 224. 435. 598 100 Genel Toplam

2016 Yılı Çinko İhracatı ÜLKELEER MİKTAR (TON) DEĞER ($) DEĞERE GÖRE PAY % Belçika 129. 223 88. 179. 701 47 İran 155. 516 25. 704. 466 14 İspanya 22. 500 15. 355. 942 8 Avustralya 21. 159 10. 459. 888 6 Güney Kore 17. 303 9. 651. 399 5 Japonya 9. 592 6. 772. 645 4 Meksika 6. 951 5. 796. 391 3 Finlandiya 9. 649 4. 752. 858 3 Çin 8. 612 4. 429. 074 2 Bulgaristan 6. 647 3. 657. 712 2 İngiltere 8. 551 3. 321. 294 2 Tayland 5. 234 2. 925. 578 2 22. 074 7. 493. 255 4 423. 011 188. 500. 203 100 Diğer Ülkeler (6) TOPLAM

2016 Yılı Kurşun İhracatı ÜLKELER MİKTAR (TON) DEĞER ($) DEĞERE GÖRE % PAY İtalya 7. 555 10. 180. 349 8, 63 Belçika 8. 325 11. 236. 382 9, 53 98 59. 123 0, 05 567 111. 694 0, 09 2. 013 1. 389. 963 1, 18 Çin 63. 197 63. 150. 745 53, 54 Güney Kore 15. 593 19. 890. 096 16, 86 9. 855 11. 930. 769 10, 12 107. 202 117. 949. 121 100 Bulgaristan İran Hindistan Avustralya TOPLAM

2016 Yılı Feldispat İhracatı Ülke Adı Miktar (kg) Değer ($) İtalya 1. 168. 142. 859 32. 734. 522 İspanya 1. 154. 588. 500 24. 354. 947 Rusya Federasyonu 436. 706. 650 13. 079. 133 ABD 219. 325. 000 5. 306. 888 Polonya 176. 020. 000 5. 000. 870 İsrail 62. 456. 900 4. 628. 656 BAE 72. 863. 000 4. 561. 406 Bulgaristan 155. 549. 200 3. 519. 609 Diğer Ülkeler 702. 319. 663 33. 099. 051 4. 147. 971. 772 126. 285. 082 Toplam

2016 Yılı Feldispat İhracatı

2016 Yılı İşlenmiş Traverten İhracatı ÜLKELER ABD MİKTAR (TON) DEĞER ($) DEĞERE GÖRE % PAY 124. 769 55. 364. 132 49, 24 26. 343 10. 411. 968 9, 26 Avustralya 6. 581 6. 511. 555 5, 79 Kanada 6. 607 4. 878. 024 4, 34 BAE 8. 115 4. 227. 022 3, 76 Almanya 8. 008 2. 774. 123 2, 47 İsrail 50. 099 2. 667. 270 2, 37 İngiltere 14. 820 2. 317. 857 2, 06 4. 730 23. 285. 562 20, 71 250. 073 112. 437. 513 100 Fransa Diğer Ülkeler (98) TOPLAM

2016 Yılı Diğer Kıymetli Metal İhracatı ÜLKELER Çin MİKTAR DEĞER ($) (TON) DEĞERE GÖRE % PAY 51. 930 126. 247. 820 99, 97 77 33. 686 0, 03 Almanya 8 1. 181 0, 00 Azerbaycan 1 112 0, 00 52. 017 126. 282. 799 100, 00 Güney Kore TOPLAM