DOAL EKOSSTEMLER VE ZELLKLER Doal koullarn etkisi ile

DOĞAL EKOSİSTEMLER VE ÖZELLİKLERİ Doğal koşulların etkisi ile gelişim gösteren, ekolojik etkileşimlerin çevre faktörlerine doğrudan bağlı olduğu sistemler doğal ekosistemlerdir. Özelliğini koruyan ve insan müdahalesi bulunmayan orman veya çayır sistemleri örnek verilebilir. 1

EKOSİSTEMLERDE ENERJİ KAVRAMI Enerji: İş yapabilme gücüdür. Her türlü yaşam olayı, ancak sistemin kendi dışından enerji almasıyla sürdürülebilir. Her hangi bir iş, enerjinin bir şekilden diğerine dönmesi sonucu olur. Bir hayvanın (vücudundaki yürüyebilmesi, besinlerin) mekanik kimyasal enerjiye enerjinin (hareket) çevrilmesi ile olur. Bütün enerji dönüşümlerinde en son dönüşüm ısı enerjisidir. 2

EKOLOJİK DÖNGÜLER Ekolojik döngülerin meydana geldiği 6 çevresel küre bulunur. Bunlar; Kosmosfer: Güneş enerjisi ve yerçekimi etmenlerdir. Atmosfer: Hava küredir. Yaşamı destekleyen gazları içerir. Hidrosfer: Su küredir. Litosfer: Dünyanın katı tabakasıdır(taşküre). Biyosfer: Ekosistemlerin işlevlerini sürdürdükleri yeryüzü parçasıdır. Pedosfer: Canlı yaşamın bulunduğu topraktır. 3

• Doğada ekolojik önemi olan maddeler canlılar ve cansız çevre arasında alınıp verilirler. Maddelerin ekosistem içinde bu dolaşımına ekolojik döngüler veya çevirimler denir. • Çağdaş ekoloji bilimde ekosfer, güneş enerjisi ile işleyen büyük bir makineye benzetilir. Bu makinenin tüm canlılar için önemli başlıca parçaları; karbon, fosfor, azot, su ve oksijen döngüleridir. Tüm bu döngüleri yürüten güç ise güneştir. 4

YENİLENEBİLİR VE YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI Yenilenebilir nitelikteki enerji kaynakları belirli sınırlar içinde kendini yenileyebilen veya tüketilmesi mümkün olmayan doğal kaynaklardır. Ormanlar, balıklar, yaban hayatı stokların korunması prensibine uyulduğu sürece kendilerini yenilerler. Tüm canlı kaynaklar bu gruba dahildir. Toprak ta aşırı ve dikkatsiz kullanım olmadığı sürece bu gruba dahildir. 5

• Bir doğal kaynak olan su da yenilenebilir nitelikte kaynaktır. Hidrolojik döngü yoluyla kendini durmadan yeniler. Ancak geniş çapta erozyon, orman tahribi ve sulak alanların kurutulması gibi hidrolojik döngüyü büyük ölçüde etkileyen faaliyetler sonucu yerel kaynak olarak kullanılan yer altı ve yüzey suları kullanılamaz olur. Bu durumda su yenilenebilir nitelikte bir doğal kaynak olarak kalsa bile, suyun kullanımı kirlenme nedeniyle etkilenmektedir. 6

Tüketilmesi mümkün olmayan doğal kaynaklar arasında güneş ve rüzgar enerjisi sayılabilir. Güneş enerjisinin kötü kullanım nedeniyle bozulması veya tüketilmesi mümkün değildir. 7

Yenilenemez enerji kaynakları grubunda madenler, kömür, petrol, doğalgaz ve linyit sayılabilir. Milyonlarca yıl boyunca karada gömülerek birikmiş bitki atıklarından kömür ve linyit, deniz dibinde ayrışmadan birikmiş plankton atıklarından da petrol ve doğalgaz oluşmuştur. Oluşumları devam eder ancak kullanım hızıyla oluşumları aynı hızda değildir. 8

İNSAN YÜZEYE EN YAKIN KÖMÜR YATAKLARINI YALNIZCA 200 YILDA, PETROL YATAKLARINI İSE YALNIZCA 50 YILDA BÜYÜK ÖLÇÜDE TÜKETMİŞTİR. 9

• Madenler de yenilenemez nitelikte doğal kaynaklardır. Altın, elmas gibi değerli madenler; Cu, Fe, Hg gibi sanayide kullanılan madenler, fosfatlı kayalar vb. tükenmekte olan kaynaklardır. 10