DOAL AFETLER VE TRKYE N RSKLER BASINDAN K

DOĞAL AFETLER VE TÜRKİYE İÇİN RİSKLERİ

BASINDAN İKİ HABER: 2007’de doğal afetler yüzde 20 arttı. Dünya’da doğal afetlerin sayısının son bir yılda yaklaşık yüzde 20 oranında arttığı ve bu yıl 500’ün üzerine çıkarak rekor sayıya ulaştığı bildirildi. 1997 -2006 arasındaki on yıllık dönemde meydana gelen afet sayısının, 1987 -96 arasındaki bir önceki on yıllık döneme göre yüzde 60 arttığı, aynı dönemler arasında ölü sayısının 600 binden 1, 2 milyona ulaşarak ikiye katlandığı, bu afetlerden etkilenen yıllık ortalama insan sayısının da 230 milyondan 270 milyona yükseldiği kaydedildi. (NTVMSNBC)AA • Doğal afetler 170 milyon insanı etkiledi. Dünya’da geçen yıl 170 milyon kişi doğal afetlerden etkilendi. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu'nun ''2002 Dünya Afetler Raporu'' yayınlandı. Rapora göre son 10 yıl içinde doğal afetlerden etkilenen kişilerin sayısı ise 2 milyara ulaştı. (Hürriyet)AA

İlk önce, bu kadar çok insanı etkileyen doğal afetin ne olduğunu öğrenelim. • Can ve mal kaybına yol açan doğa olaylarına doğal afet denir. • Doğal afetler; -İnsan dışı etkenlerle oluşmaktadır, - Can ve mal kaybına neden olmaktadırlar, - Çok kısa zamanda meydana gelirler ve başladıktan sonra insanlar tarafından engellenemezler.

Doğal afetlerin neler olabileceğini düşünün. • İsterseniz düşündüklerimizi maddeler halinde sınıflandıralım: • Meteorolojik Kökenli Afetler • Jeolojik(Yerin Yapısı ile İlgili) a. Sel Afetler b. Aşırı Kar a. Deprem c. Çığ d. Don b. Heyelan e. Fırtına c. Kaya düşmesi f. Tipi g. Yıldırım Düşmesi d. Çamur Seli h. Dolu i. Sis j. Kuraklık k. Orman Yangını m. İklim Değişiklikleri

Şimdi de Doğal Afetlerin Ülkemizdeki Etkilerini İnceleyelim. Ülkemizde doğa olaylarının afete dönüşmesinde jeolojik, jeomorfolojik ve meteorolojik olayların etkisi vardır. Ancak bunların etkisinin fazla olmasında, insanların yapmış olduğu yanlış uygulamalar etkili olmaktadır. Mesela plansız kentleşme, yerli olmayan tabakalara (alüvyonlu arazilere) konutlar yapılması, kalitesiz yapı malzemesi kullanma vb. uygulamalar bunların başta gelenleridir.

DEPREM ÜLKESİ TÜRKİYE • • Türkiye Dünya’nın en önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle çok sayıda kırıklarla parçalanmış olan Anadolu geçmişte çok şiddetli ve yıkıcı depremler yaşamış ve bugün de yıkıcı depremler yaşamaktadır • . Anadolu Avrasya-Afrika-Arap levhaları arasında sıkışmış olmasından dolayı, üzerinde pek çok fay hattı oluşmuştur. Bunların en önemlileri; Kuzey Anadolu Fay Kuşağı, Doğu Anadolu Fay Kuşağı, Batı Anadolu Horst-Graben sistemidir.

Kuzey Anadolu Fay Kuşağı: Yurdumuzdaki depremlerin en yıkıcıları bu kuşakta meydana gelmektedir. Örneğin 1939 Erzincan depremi(Şiddet: 7, 9 Ölü Sayısı: 32962) 1999 Marmara depremi(Şiddet: 7. 4, Ölü Sayısı: 17127)Kaynak: Belge. net Bunun dışında burda isimleri olmayan daha küçük fay sistemleri de vardır. Batı Anadolu Horst-Graben Sistemi: Özellikle Ege Bölgesinde meydana gelen depremlere bu sistem sebep olmaktadır. Doğu Anadolu Fay Sistemi: Ülkemizdeki uzunluğunun 400 km olduğu bu fay sistemi üzerinde önemli depremler meydana gelmiştir. Örnek: 1995 Dinar depremi(Şiddet: 6. 0 Ölü sayısı: 96) Kaynak: Belge. net Örnek: 2003 Bingöl depremi(Şiddet: 6. 4 Ölü Sayısı: 176) Kaynak: Belge. net

Hangi illerimiz 1. derece deprem kuşağındadır? Hangi illerimiz 2. derece deprem kuşağındadır? 1. Derece deprem kuşağında yer alan büyük şehirlerimizi sıralayın. Deprem riskinin en az olduğu yerleri sıralayın.

Ülkemizde 1970 -2004 arası yaşanan büyük depremler

DEPREMİN YIKICI ETKİLERİNE ÖRNEKLER

Alüvyonal arazilerde (tektonik ova tabanları ve deltalarda) yapılan binalar sağlam dahi olsa, depremde bu şekilde yan yatmaktadır. Buna zemin sıvılaşması denilen bir olay sebep olmaktadır. Yan tarafta görmüş olduğunuz binada bir çatlak dahi yok iken neden yatmış olabilir? Türkiye ve Japonya’yı depremsellik ve etkileri açısından karşılaştırınız.

• • • Sonuç olarak ülkemiz büyük depremlerin her an yaşanabileceği bir coğrafya üzerinde bulunmaktadır. Deprem engellenemezse de, etkilerini akılla ve bilimle azaltmak mümkündür. (Japonya’nın yaptığı gibi) Dolayısıyla çocuğundan yaşlısına kadar deprem konusunda bilinçlenilmelidir. Bilim adamları deprem için tarih belirleyerek halkı panikletmektense, depremin etkisini azaltmak için neler yapılabileceği konusunda araştırmalar yaparak bu araştırmalarını halkla paylaşmalıdır. Sağlam yapılı araziler dışında şehirler kurulmamalı, Sağlam binalar yapılarak depremin etkisi azaltılmalıdır. Deprem esnasında neler yapılabileceği önceden belirlenmelidir.

• • • SELLER VE TAŞKINLAR Ülkemizde depremlerden sonra en fazla etkili olan doğal afet sel ve taşkınlardır. Önemli hava cephe sistemlerinin mücadele alanına giren ülkemiz bazen aşırı yağışlara maruz kalabilmektedir. Yükselti, eğim, bakı gibi özellikler ve drenaj sisteminin özellikleri, bitki örtüsü, ve arazinin kullanımı gibi faktörlerin etkisi ile seller ve taşkınlar oluşmaktadır.

ÜLKEMİZDE SELLERİN FAZLACA GÖZÜKMESİNİN SEBEPLERİ • Akarsu yataklarının su akışını engelleyecek şekilde kullanılması • Sel ve taşkın riski olan yerlerde yerleşim açılması(İstanbul’da Sarıyer’deki bazı kesimler ve Alibeyköy gibi) • Kuru dere yataklarının yol yapımı için doldurulması • Akarsu vadilerinin daraltılması veya bu yatakların çöp ve molozla doldurulması • Suyun dengeli bir şekilde drenajını sağlayan bitki örtüsünün tahribi • Şehirlerdeki alt yapı eksiklikleri

• Ülkemizde en fazla taşkının yaşandığı illeri sıralayınız. • En az taşkının yaşandığı illeri sıralayınız. • Sizce en fazla taşkın yaşayan illerle, en az taşkın yaşayan iller arasında ne tür farklılıklar vardır?

Ülkemizde sellerle ilgili basından bir haber… • SELLER • • Türkiye'de doğal bitki örtüsünün tahribatı, çarpık şehirleşme, sel ve dere yataklarındaki yapılaşma yüzünden sel ve taşkın olaylarına da sıkça rastlanıyor. İklimlerle ilgili değişimler de sellerin nedenleri arasında yer alıyor. Yıllık yağış ortalamasındaki düşüşe rağmen yağış rejimindeki sapmalar, zaman aşırı yağışlara ve bunun sonucunda sel felaketlerine yol açıyor. 1955 -2002 yılları arasında 1. 235 kişinin ölümüne ve 61 bin konutun ağır hasar görmesine neden olan 1. 308 sel felaketi meydana geldi. Bu dönem içinde İzmir, Bartın, Hatay, Gaziantep ve Trabzon'da meydana gelen seller, 100 milyon doların üzerine kayıp yarattı. 1995'de İzmir'de, 1998'de Batı Karadeniz'de meydana gelen sellerin her birindeki kayıp 1 milyar dolar düzeyinde oldu. 1955 -1995 yıllarında sel afetinden kaynaklanan zarar miktarı yıllık ortalama 61 trilyon lirayı buldu. Hürriyet

Alt taraftaki resimdeki durumun sebepleri sizce ne olabilir? Küresel ısınmanın etkisi ile iklimde çok büyük farklılıklar yaşanmaktadır. Aynı ülke sınırları içinde dahi iklimde çok keskin farklılıklar oluşmaktadır. 2007’de Türkiye, haberde de görüldüğü gibi bu durumun etkisini yaşamıştır Bangladeş’i, bulunduğu coğrafyanın özelliklerini de düşünerek sel ve taşkın açısından değerlendiriniz.

KÜTLE HAREKETLERİ • Kütle hareketi, çeşitli nedenlerden dolayı yamaç dengesinin bozulması ile birlikte arazinin bir bölümünün yer çekiminin etkisi ile yer değiştirmesidir. • Heyelan, kaya düşmesi, kayma, akma ve sürünme kütle hareketlerinden bazılarıdır.

Yurdumuzda kütle hareketleri, en çok Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ile fay sistemlerinden KAF ve DAF fay hatlarında gözükmektedir. Heyelanların en fazla gözüktüğü illeri sıralayınız. Heyelanların en az gözüktüğü illeri sıralayınız. Sizce heyelanların fazla gözüktüğü illerle az gözüktüğü iller arasında ne tür farklar vardır?

ORMAN YANGINLARI • “Ormanlar memleketin çok önemli bir servet kaynağıdır. Tarımla uğraştığımız kadar ormanlarımıza da önem vermeliyiz” M. Kemal ATATÜRK • “Ormanımdan bir ağaç kesenin, hayatına son veririm” Fatih Sultan Mehmet

Türkiye konumu ve iklimi nedeniyle çok kolay orman yangınlarının yaşanabileceği bir ülkedir. • Şiddetli yaz kuraklığı • İnsanların ormanlık alanlarda zaman geçirirken bilinçsiz davranmaları • İnsanların daha fazla arazi kazanma düşüncesi • Enerji nakil hatlarının ormanlardan geçmesi gibi sebeplerden dolayı sık orman yangınları çıkabilmektedir.

• Ülkemizde Kahramanmaraş’tan İstanbul’a kadar Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarından 160 km iç kesimlere kadar orman yangını riski en yüksek alanlardır. • 1937 -2005 arasında ülkemizde 77. 785 orman yangını çıkmış; 1. 563. 847 hektar orman arazisi ve bu alanlarda yaşayan canlılar zarar görmüştür. • Bu yangınların %38’i Muğla, Antalya ve İzmir illerimizde meydana gelmiştir.

Orman yangını riskinin fazla olduğu alanlarla bu riskin az olduğu alanlar hangi açıdan farklı özellikler gösterirler?

Yerel Seçim Tarihleri 1946 1950 1955 1963 1968 1977 1984 1989 1994 1999 2004 Orman yangınlarının fazla olduğu yıllar ile ülkemizde yerel seçimlerin yapıldığı tarihleri karşılaştırınız. Bu tarihlerin benzerlik ve farklılıkları açısından değerlendiriniz.

Basından bir haber… • Ormanları seçim alevlendiriyor (22 Temmuz 2007 Pazar 09: 28) • Haftalık ekonomi dergisi Ekonomist, son günlerde artan orman yangınlarını farklı bir açıdan araştırdı. Orman yangınlarının seçim dönemlerinde arttığına dönük iddiaları baz alan dergi, Orman Bakanlığı’nin 70 yıldır düzenli olarak tuttuğu istatistikleri inceledi. Sonuç olarak her seçim öncesi ve sonrası ormanların alev yandığı doğrulandı. YANGINI BİRİLERİ ÇIKARIYOR Ekonomist Dergisi’nin araştırmasına göre orman yangınlarının yüzde 94’ü insan faktörüyle çıkıyor. Kasıtlı olarak çıkan orman yangını oranı ise yüzde 14 düzeyinde. 1937’den itibaren en büyük orman yangını, 1979 yılında Marmaris’te çıktı. Mart ayında çıkan bu yangında 13 bin 260 hektar alan yandı ve nedeni bilinmiyor.

Türkiye’de Çığ Sorunu Çığ, bitki örtüsünün az olduğu, dağlık ve engebeli alanlarda, yoğun ve sürekli kar yağışı sonucu oluşan kar örtüsünün herhangi bir nedenle aşağıya doğru hareketiyle ortaya çıkan doğal afetlerdendir.

• Ülkemiz ortalama yüksekliğinin 1132 metre olması ve yüzölçümünün 1/3’ünün dağlık alan olması çığ olaylarının yaşanması için uygun bir ortam hazırlamıştır. • Ülkemizde 1958 yılından beri 448 adet çığ oluşmuş ve bu çığlara bağlı olarak 328 kişi hayatını kaybetmiştir.

1. Çığ afetinin yaşandığı şehirlerin dağılışı ile coğrafi özellikleri arasında nasıl bir ilişki vardır? 2. Çığ afetlerinin yerleşim yerlerine büyük zarar vermesinde etkili olan faktörler nelerdir? 3. Türkiye fiziki haritasından yararlanarak çığ riskinin az veya çok olduğu iki şehir seçip bu durumun nedenlerini açıklayınız.

Diğer Slaytlar İçin: www. slaytyerim. com