DNYADA VE TRKYEDE YENDOAN SALIININ DURUMU Neden gstergelere

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE YENİDOĞAN SAĞLIĞININ DURUMU

Neden göstergelere bakıyoruz? ? ? Bir toplumun demografik yapısı, hastalık ve ölüm nedenleri; o toplumun gelişme düzeyi, sağlık durumu, yüksek riskli yaş grupları ve öncelikle ele alınması gereken sorunlar, sağlık hizmetlerinin hedefleri ile ilgili düzenlemelere ilişkin önemli bilgiler verir.

İstatistiklerle ilgili temel kavramlar Doğurganlık hızı: Bir yıl içinde doğurganlık çağındaki (15 -49 yaş) 1000 kadının yaptığı canlı doğum sayısı Anne ölüm hızı: Bir yılda her 100. 000 canlı doğumda gebelik ve doğum komplikasyonları nedeniyle ölen annelerin sayısı Bebek ölüm hızı: Bir yılda her 1000 canlı doğumda 1 yaşını doldurmadan (0 -365 gün) ölen bebeklerin sayısı Neonatal ölüm hızı: Her 1000 canlı doğumda yaşamın ilk 28 günü içinde meydana gelen ölümlerin sayısı Postneonatal ölüm hızı: Her 1000 canlı doğumda 28365 gün arasında ölen bebeklerin sayısı

Sağlık ölçütleri; toplumu sağlık, hastalık, ölüm, doğurganlık, sağlık hizmetlerinden yararlanma vb. değişik yönleri ile tanımlar.

ü ü ü Bir bölgenin ya da ülkenin değişik zaman kesitlerindeki sağlık düzeylerinin ne durumda olduğunun karşılaştırılması Sağlık düzeyinin başka bölge ve ülkelerin sağlık düzeyleri ile karşılaştırılması Sunulan sağlık hizmetlerinin (ilaç, aşı, eğitim) sorunları çözmedeki etkinliklerinin değerlendirilmesi amacıyla bu göstergelerden yararlanılır

Sağlık düzeyi ölçütleri açısından daha iyi bir konuma gelinmesinde; • • Temel sağlık hizmetleri Birinci basamak sağlık hizmetlerinin kalitesi ve yaygınlığı ÖNEMLİDİR

Bebek ve çocuk ölümlerinin % 90 veya daha fazlası; Çevre sağlığının düzeltilmesi Ana çocuk sağlığı hizmetlerinin arttırılması Annelere gerekli eğitimin verilmesi Aşı programlarının aksatılmadan uygulanması Beslenme ihtiyaçlarının yeterli seviyeye çıkarılması ile önlenebilir.

Türkiye’de 1960 yılında % 0. 163 olan infantil mortalite oranı, • 1996 yılında % 0. 41, • 2003 yılında % 0. 29 civarına gerilemiştir. � Bu oran 1996’da • İsveç’te % 0. 4, • Yunanistan’da % 0. 8, • Afganistan’da % 0. 165, • Angola’da % 0. 170 •

Bebek Ölüm Nedenleri Gelişmiş ülkeler • • • Doğum travmaları Konjenital anomaliler Solunum yolu hastalıkları Kazalar Diğer infeksiyonlar Gelişmekte olan ülkeler Doğum travmaları Solunum yolu infeksiyonları Gastroenteritler Konjenital anomaliler Diğer infeksiyonlar

DÜNYADA YENİDOĞAN ÇOCUKLARIN DURUMU • Dünyada her yıl yaklaşık 130 milyon bebek doğmakta ve yaşamının ilk dört haftası içinde dört milyon bebek kaybedilmektedir. • Başka bir ifadeyle her saatte dünyada 450 yenidoğan ölmektedir. 12

• Gebeliğin son üç ayında , inutero (ölü doğum) ölen bebeklerin sayısıda üç milyondur. • Anne ölümleri (her yıl 500. 000) çok çarpıcı ve korkutucu istatistiğini son on yıldır fazla değişmeden korumaktadır. 13

• Anne ve yenidoğan ölümlerinin %99’u orta ve düşük gelir düzeyi olan ülkelerde, %1’i ise gelişmiş ülkelerde olmaktadır. • Ölümler en fazla ilk haftada ve ilk 24 saatte görülmektedir. Afrika ve Güneydoğu Asya yenidoğan ölümlerinin en fazla görüldüğü kıtalardır. • Son tahminler dünyada doğan 1000 bebekten 34’ünün 1. Ayına erişemeden öldüğünü göstermektedir. 14

• Yenidoğan morbidite durumu hakkında güvenilir istatistikler bulunmamaktadır. • Bu bebeklerin bir kısmı yaşam boyu özürlü kalabilmektedir. • İstatistiklerin yetersiz olmasına karşın her yıl en az 1 milyon bebekte asfiktik doğuma bağlı serebral palsy, öğrenme güçlüğü gibi sakatlıklar kaldığı bildirilmiştir. 15

• Yoksul ülkelerde doğan bebeklerin enfeksiyondan ölme riski 2 kat, asfiksiden ölme riskleri 8 kat daha fazladır. • Afganistan’da doğan bir bebeğin beş yaşına gelmeden ölme ihtimali, İzlanda veya Singapur’da doğan bir bebeğe göre 75 kat daha fazladır. 16

Yenidoğan 3. 7 milyon çocuk da ilk 28 gün içinde ölmektedir.

TÜRKİYE’DE YENİDOĞAN SAĞLIĞININ DURUMU 18

Yerleşim yerine göre yaşa özel doğurganlık hızları: Kaynak: TNSA 2008. 19

Yaşa göre doğurganlık hızındaki değişimler: Kaynak: TNSA 2008. 20

Bebek ve çocuk ölümlülüğü: Araştırmad Yaklaşık an önceki referans yıllar tarihi Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm Çocuk ölüm Beş yaş altı hızı ölüm hızı TNSA-2008 0 -4 2003 -2008 13 4 17 6 24 5 -9 1998 -2003 17 16 33 9 41 10 -14 1993 -1998 21 23 50 10 59 0 -4 1998 -2003 17 12 29 9 37 5 -9 1993 -1998 24 22 47 10 56 1993 -1998 26 17 43 10 52 TNSA-2003 TNSA-1998 0 -4 Kaynak: TNSA-2008 21

Bebek ve çocuk ölümlülüğündeki eğilimler: 24

Bebek ölüm hızı: Kaynak: Sağlık Bakanlığı 2010. 25

26

27

Bebek ve çocuk ölümlerinin nedenleri • Yenidoğan hastalıkları (%49. 3) • • • Konjenital anomaliler (%25. 2) Diğer enfeksiyonlar (%14. 3) Akut solunum yolu enfeksiyonları (%5. 0) İshalli hastalıklar (%1. 8) Diğer hastalıklar (%4. 5). 28

Bebek Çocuk Ölüm Nedenleri WHO 2005 yılı raporlarına göre neonatal ölüm nedenleri arasında ilk üç neden; • Prematüre doğum ( %28) • Şiddetli enfeksiyonlar ( %26) • Doğumda asfiksi ( %23)

Türkiye’de 0 -5 yaş çocuk ölümlerinin ilk 10 nedeni 30

Neden Türkiye(%) Kent (%) Kır (%) Perinatal nedenler 43. 7 41. 4 45. 6 Solunum yolu enfeksiyonları Doğuştan anomaliler İshalli hastalıklar 15. 9 13. 0 15. 8 11. 9 16. 1 7. 4 9. 4 7. 0 10. 8 Menenjit 2. 9 2. 3 3. 8 Beslenme eksiklikleri Aşı ile korunabilir hastalıklar Kazalar 2. 8 1. 9 3. 3 2. 6 2. 0 3. 5 2. 5 3. 4 2. 3 Kalp damar hastalıkları Solunum yolu hastalıkları 1. 7 3. 7 1. 4 0. 9 2. 0 0. 8 31

AŞILAMA ORANLARI 32

Yıllar göre aşılanma oranı (%) Türkiye: *Hib-3 aşılamasına 2007 yılında başlanmıştır. 2008’dan itibaren Da. BT+IPA+Hib 5’li aşı olarak uygulanmaktadır ** 2006’dan önce sadece kızamık aşısı olarak uygulanmıştır. *** KPA 3 aşılamasına Kasım 2008 yılında başlanmıştır. Kaynak : Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010. 33

Anne Sütü • Dünya Sağlık örgütü (DSÖ) (World Health Organization-WHO) ve Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (The United Nations Children’s Fund -UNICEF) anne sütü ile beslenmenin doğumdan hemen sonra başlanmasını, ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesini ve emzirmenin 6 aydan sonra uygun besin takviyeleri ile iki yaş ve ötesine kadar devam etmesini önermektedir 34

ÇOCUĞUN YAŞINA GÖRE EMZİRİLME DURUMU Ay olarak yaş Emzirilmeye Sadece n anne sütü Anne sütü ve diğer süt Anne Biberon sütü ve kullananlar ek ın yüzdesi gıdalar Anne sütü ve sadece su Çocu k sayıs ı <2 1. 5 68. 9 22. 2 0. 0 21. 8 7. 3 85 2 -3 2. 3 42. 0 23. 3 2. 3 36. 1 28. 3 133 4 -5 7. 5 23. 6 29. 3 18. 8 57. 0 15. 7 143 6 -7 16. 2 1. 6 10. 9 65. 5 59. 8 4. 7 105 8 -9 23. 6 1. 6 2. 1 69. 9 49. 7 2. 8 91 Kaynak: TNSA-2008 35

TNSA 2013 36