DNYADA ETKNLK VE KONGRE TURZM TRKYEDE ETKNLK VE

DÜNYADA ETKİNLİK VE KONGRE TURİZMİ • TÜRKİYE’DE ETKİNLİK VE KONGRE TURİZMİ ÖĞR. GÖR. AYŞEN GÖNÜL EKŞİOĞLU

Deniz, kum ve güneş üçlemesinin dışında alternatif tatil imkânı arayan insanların sayısındaki artış alternatif turizm türlerinin giderek daha önem kazanmasına ve deniz, güneş, kum kaynağı kısıtlı olan veya hiç olmayan destinasyonların turizm faaliyetlerini ve gelirlerini arttırma konusunda önemli bir fırsat elde etmelerine olanak sağlamıştır. � Özellikle bu bölgeler için etkinlik ve kongre turizmi önemli bir turizm çeşidi olarak görülmektedir. � Benzer iki konuyu kapsayan bu turizm türüne ait değerlendirmenin etkinlik ve kongre başlıkları altında ayrı değerlendirilmesi uygun olacaktır. � Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) turizm türleri içinde en hızlı gelişme kaydeden turizm çeşidinin kongre turizmi olduğunu açıklamıştır. �

İstatistiklere göre kongre turizmi katılımcıları normal bir turistle kıyaslandığında yaklaşık dört kat daha fazla harcama yapmaktadır. � Gelen turistlerin ortalama kişi başı harcaması 637 ABD doları iken, kongre turizmi katılımcılarının ortalama kişi başı harcaması ise 1, 911 ABD dolarıdır. � Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA International Congress and Convention Association) 1963 -2012 yılları arasını kapsayan araştırma raporlarında dünya genelinde yapılan kongre ve toplantı organizasyonlarının her on yılda iki kat arttığını açıklamıştır. Özetle her yıl yaklaşık %10’luk bir artışın olduğu söylenebilir. � Buna paralel olarak birliğin üye sayısında da ciddi artışların olduğunu, 1963 yılında 7 üyesi bulunan birliğin 2012 yılında 917 üyeye ve 2016 yılında ise 90 ülkeden Binin üzerinde üyeye ulaştığı açıklanmıştır. �

� � � ICCA verilerine göre dünya genelinde gerçekleştirilen yaklaşık 9 bin adet kongre için yaklaşık 13, 8 milyar dolar toplam harcama yapılmıştır. Kongre ve toplantı katılımcılarının alım güçlerinin sosyal ve ekonomik statülerine bağlı olarak diğer turistlerden fazla olması, kongre düzenlenen destinasyonun ticari hayatına önemli bir canlılık getirmektedir. Bu önemle, konunun farkında olan birçok destinasyon yaptığı yatırımlarla kendi bölgelerinde bu turizm türünü geliştirmeye ve turizm gelirlerini arttırmaya odaklanmaktadır. Bu kapsamda kongre merkezleri yatırımları artış göstermekte, kapasitesinin yetersiz olduğunu düşünen oteller kapasitelerini arttırmak için yatırım yapmaktadırlar. Mevcut kuruluşlar da teknik donanımlarını arttırma ve kalifiye personel istihdamı sağlama özellikle hizmet kalitesini arttırarak kongre turizmi pazarında rekabet güçlerini arttırmaya çalışmaktadır.

� tivalleri, spor etkinlikleri, dini etkinlikler, fuar ve sergiler gibi çeşitli etkinliklerin turistik bir çekim unsuru olarak kullanılması akla gelmektedir. � Herhangi bir destinasyonda düzenlenen etkinliklerin, bölgenin ekonomisini canlandırmasının yanı sıra bölgenin tanıtımına ve bölgede bulunan doğal ve kültürel çekicilikler gibi kaynakların canlanmasına da önemli katkıları bulunmaktadır. � Bu kapsamda bu bölümde, ülkeler açısından giderek önemi artan etkinlik ve kongre turizmi faaliyetleri açısından Türkiye’nin mevcut ve potansiyeli etkinlik turizmi ve kongre turizmi başlıkları altında ayrı değerlendirilecektir.

� � � Etkinlik turizmi, dünya turizm hareketliliği içinde hızla büyümekte olan önemli bir turizm çeşididir. Etkinlikler, turizmde önemli bir motivasyon faktörüdür. Bir destinasyonda düzenlenen etkinlikler, destinasyonun önemli bir rekabet avantajı yakalamasına bununla birlikte turizm sezonunu uzatma, turizmi çeşitlendirme, bölgede alt yapı faaliyetlerini güçlendirme, yeni gelir kaynakları yaratma, bölge imajına katkı gibi birçok fayda sağlamaktadır. Birçok destinasyon etkinlik turizminin bu öneminden hareketle çeşitli etkinlikler düzenleyerek fayda sağlamaya çalışmaktadır. Dünya genelinde gerçekleştirilen Olimpiyat Oyunları, Formula 1, FİFA Dünya Kupası, UEFA Şampiyonlar Ligi vb. spor etkinliklerine, Eurovision Şarkı Yarışması, Oscar Ödül Töreni, Grammy Ödül Töreni, Cannes Film Festivali, Rio Karnavalı vb. kültür, sanat ve eğlence etkinliklerine örnek olarak verilebilir.

� Dünya genelinde milyonlarca insan bu etkinlikleri takip etmekte ve etkinliklere katılabilmek için çaba sarf etmektedir. � Dolayısıyla yoğun ziyaretçi çeken bu etkinlikler destinasyona da önemli katkılar sağlamaktadır. � Örneğin Brezilya’nın Rio De Janeiro kentinde düzenlenen 2014 Dünya Kupası sürecinde yaklaşık 7 milyon turistin bölgeyi ziyaret ettiği ve Brezilya’nın bu bir aylık süre içinde yaklaşık 30 milyar dolar gelir elde ettiği bilinmektedir. � 2004 yılında Türkiye’de düzenlenen Eurovision şarkı yarışmasına 24 ülke katılmış olup yarışma, katılımcı ülkelerin dışında birçok ülkede de canlı yayınlanmış ve Türkiye uluslararası arenada önemli bir tanıtım yapma fırsatı bulmuştur.

� Bunların dışında birçok destinasyon, anma günleri (10 Kasım Mustafa Kemal Atatürk’ü Anma Günü, Mevlana’yı Anma Günü vb. ), dini etkinlikler (Feast of Santa Rosalia/İtalya, Kutlu Doğum Haftası etkinlikleri vb. ), yaşam etkinlikleri (Shopping fest/alışveriş festivalleri vb. ), politik zirveler ve toplantılar (Dünya Ekonomik Forumu Yıllık Toplantısı, G 20 Zirvesi vb. ) ve yerel etkinlikler düzenlemektedir. � Uluslararası, ulusal, bölgesel veya yerel düzenlenen tüm bu etkinlikler, ülkelerin hem dış turizmini hem de iç turizmini canlandıran önemli bir turizm faaliyetidir. � Dünya turizm gelirlerinin yaklaşık %30’u kongre turizmi pazarından elde edilmektedir

� Kongre turizmi pazarı da turizm sektöründe gittikçe gelişen ve ülkelerin turizm gelirlerini de arttıran önemli bir pazardır. � 2. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük gelişme gösteren toplantılar, bilimin gelişmesi, yatırım ve üretimin artması, teknolojinin ilerlemesi, ulaşım alanında yaşanan gelişmeler ve mesafelerin kısalması vb. nedenlerle günümüzde de giderek artan bir seyirde düzenlenmeye devam etmektedir. � Bununla birlikte kongre ve toplantı organizasyonları katılımcılarının katılım ücretleri, ulaşım, konaklama, vb. harcamalarının bir kısmının veya tamamının temsilcisi olduğu firma ya da kuruluşlar tarafından karşılanması, kongre turizminin gelişimini kolaylaştıran nedenler arasında sayılabilir.

Kongre ve toplantı turizmi dünya turizm gelirlerinin yaklaşık yüzde 30’unu oluşturduğu ve dünya genelinde seyahat eden insanların yaklaşık yüzde 10’unun kongre turizmi amacıyla ülke değiştirdiği bilinmektedir. ICCA’ya göre yılda yaklaşık 21 bin farklı kuruluşun toplantısı gerçekleştirilmektedir. � Toplantı ve kongre pazarında en büyük payı tıp kongreleri, bilimsel ve akademik diğer toplantılar almakta ve bunları ticaret odaları, sosyal gruplar, profesyonel organlar takip etmektedir. � Dünya ülkelerinde gerçekleştirilen kongre ve toplantı sayıları giderek artmakta olup bu durum, kongre turizmi sektörünün sürekli gelişmeye devam edeceği anlamına gelmektedir. �

� ICCA tarafından yayınlanan 2015 yılı sektör raporunda ise kongre ve toplantı pazarı gelişimin giderek arttığı gözlemlenmektedir. � 2015 yılında dünya genelinde 12 bin 114 kongre ve toplantı gerçekleştirilmiştir. � Kıtalara göre 2015 yılı verilerine bakıldığında yine Avrupa kıtasının tüm Avrupa ülkeleri genelinde düzenlenen 6 bin 565 kongre ve toplantıyla liderliğini koruduğu görülmektedir. � Avrupa ülkelerini 2 bin 627 toplantı ve kongreyle Amerika Birleşik Devletleri (Latin ve Kuzey Amerika), 2 bin 546 toplantı ve kongreyle Asya Pasifik ve Orta Doğu ülkeleri ve 338 toplantı ve kongreyle Afrika ülkelerinin izlediği söylenebilir.

� ICCA dışında UIA (Union Of International Associations) verilerine göre de Avrupa, her zaman kongrelerin merkezi olmuştur. � Kongre merkezleri yatırımlarının artmasının dışında uygun donanım, alt yapı ve üst yapı olanakları Avrupa ülkelerini sektörde öncü yapan önemli etkenlerdir. � Dünya genelinde de olduğu gibi Avrupa’da da büyük faaliyetlerin sayısının azaldığı fakat küçük faaliyetlerin artış gösterdiği görülmektedir. � Doğu Asya, Pasifik ülkelerinin sektörde yer almak için yoğun çaba göstermesine ve küresel rekabete rağmen toplam talebin yaklaşık % 80’ine sahip olan Avrupa ülkeleri sektörde lider olmaya devam etmektedir.

� Özel etkinlikler turizmin gelişimi ve turizm pazarlamasının önemli bir parçası ve önemli bir turistik çekim unsurudur. � Dünyada gelişen etkinlik ve turizm pazarına paralel olarak Türkiye de yerel, ulusal ve uluslararası kapsamda düzenlenen etkinlikler, kongre ve toplantılar ile bu turizm türünde de gelişen bir ülke olma yolunda önemli atılımlar yapmaktadır. � Bu kapsamda Türkiye’de düzenlenen önemli etkinlikler ülke turizmine önemli katkılar sağlamıştır ve sağlamaya devam etmektedir. � Bu organizasyonlara örnek olarak; Doğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat Fuarı (EMITT / Her yıl İstanbul’da düzenlenmektedir), 2005 -2011 yılları arasında düzenlenen Formula 1 Grand Prix’i (İstanbul),

� 2012 FIBA Kadınlar Ligi 8’li Finali (İstanbul), 2011 Dünya Üniversite Kış Oyunları (Erzurum), 2011 Avrupa Gençlik Olimpik Oyunları (Trabzon), 2004 Eurovision Şarkı Yarışması (İstanbul), 2013 Dünya Gençler Tekerlekli Sandalye Basketbol Şampiyonası (Adana), 2004 -2005 Avrupa Şampiyonlar Ligi Final müsabakası (İstanbul), 2013 FIFA 20 Yaş Altı Dünya Kupası (İstanbul, Bursa, Antalya, Trabzon, Gaziantep, Kayseri ve Rize olmak üzere 7 farklı şehirde düzenlenmiştir), 2005 Dünya Üniversite Yaz Oyunları (İzmir), 2012 Özel Sporcular Dünya Kayak Şampiyonası (Erzurum), 2012 Dünya Salon Atletizm Şampiyonası (İstanbul), 2013 Dünya Kadınlar Tenis Şampiyonası (İstanbul), 2012 Dünya Satranç Olimpiyatları (İstanbul), 16 -22 Mart 2009’da düzenlenen 5. Dünya Su Forumu (İstanbul) ve 2013 yılında düzenlenen 17. Akdeniz Oyunları (Mersin) verilebilir. (Harman ve diğ, 2013: 1386)

� Bu etkinler dünya genelinde geniş kitleler tarafından takip edilmekte ve geniş bir katılımla gerçekleştirilmektedir. � Örneğin, 20 -30 Haziran 2013 tarihleri arasında Mersin’de düzenlenen 17. Akdeniz Oyunları 31 dalda 3 bin 069 sporcu ve bin 187 resmi görevlinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir (Harman ve diğ, 2013: 1401). � 25 bin kişilik stadyumda biletlere yoğun talep olmuş ve satışa açıldığı ilk on dakika içinde biletler tükenmiştir. � Bununla birlikte her yıl İstanbul’da düzenlenen EMITT fuarına 2016 yılında 656 yerli ve 226 yabancı olmak üzere 4 bin 500 kurum, 882 firma katılmış, 89 ülkeden 56 bin 124 kişi ziyaret etmiştir.

Bu etkinlerin ülke turizmiyle birlikte ülke ekonomisine de önemli katkıları bulunmaktadır. � Örneğin 2005 yılında düzenlenen Türkiye Grand Prix etkinliği için İstanbul’a gelen yabancı ziyaretçilerin toplam harcamaları 8 milyon 232 bin 750 TL’lik doğrudan bir ekonomik katkı sağlamıştır. � Uluslararası katılımlı bu organizasyonların dışında Türkiye’de ulusal ve yerel birçok etkinlik de düzenlenmektedir. � Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 80 ilin İl Kültür Ve Turizm Müdürlüklerinden elde ettiği bilgilere göre düzenlemiş olduğu, ‘Yerel Etkinlikler 2003’ adlı çalışmada Türkiye’de düzenlenen yerel etkinlik sayısının bin 188 olduğu belirlenmiştir. � Türkiye’de düzenlenen yerel etkinliklerin, turizm sektöründe alternatif turizm çeşitleri içinde yeni turizm çeşidi ve anlayışı olarak önem kazanmaya başlayacağı tahmin edilmektedir (Kızılırmak, 2006: 186). �

� Etkinlik ve kongre turizmi konusunun kongre ve toplantı organizasyonları açısından Türkiye değerlendirildiğinde de düzenli bir büyümenin olduğu göze çarpmaktadır. � Türkiye’de gerçekleştirilen ilk uluslararası toplantılar geçmişe yönelik değerlendirildiğinde ilk organizasyonun 1969 yılına tarihlendiği görülmektedir. � Dünya Kızılhaç Kongresi adıyla düzenlenen organizasyona 1300 delegenin katıldığı bilinmektedir. � Yine aynı tarihlerde düzenlenen Dünya Ticaret Odaları Kongresi, bir diğer önemli toplantı organizasyonu olup yaklaşık 1200 uluslararası delegenin katıldığı bilinmektedir.

� Türkiye için en önemli gelişmelerden biri 19881996 yılları arasında spor ve sergi mekânı olarak işlevini devam ettiren İstanbul Lütfi Kırdar Spor ve Sergi Sarayının, 1996 yılında Birleşmiş Milletlerin, Habitat II Zirvesi’ni İstanbul’da gerçekleştirmeyi kararlaştırması üzerine, İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı adıyla uluslararası bir kongre merkezine dönüştürülmesi olmuştur. � Uluslararası kongre konusunda Türkiye’nin en büyük atılımı 1 -15 Haziran 1996 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen ve son 20 yılın en büyük uluslararası organizasyonu sayılan Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı (HABİTAT II) olmuştur.

İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı’nda düzenlenen HABİTAT II Konferansına Birleşmiş Milletler üyesi ülkelerin resmi delegasyonlarıyla birlikte bu sistemi oluşturan UNICEF, UNESCO, UNIDO gibi örgütler, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, özel sektör, sendika temsilcileri ve akademisyenler katılım göstermiştir. � İki hafta süren organizasyon süresince yaklaşık 25 bin katılımcı, İstanbul’da ağırlanmıştır. �

� Günümüzde ise Türkiye’de kongre turizmi pazarının henüz istenilen seviyelere ulaşmış olmasa da oldukça hızlı ve düzenli bir büyüme seyrettiği söylenebilir. � 500 ve üzerinde katılımcı sayısı olan uluslararası nitelikteki kongrelerin baz alınarak yapıldığı sıralamalarda Türkiye›nin büyüme hızının dünya ortalamasının 2 katı olduğu görülmektedir.

� Kongre turizminin dünya genelindeki büyüme hızı yaklaşık yüzde 6 ila 10 civarında seyrederken, Türkiye’deki büyüme hızının bu ortalamanın oldukça üstünde olduğu görülmektedir. � 2009 -2011 yılın verileri değerlendirildiğinde Türkiye’deki kongre sayısındaki artışın yüzde 22, 5 olarak gerçekleştiği söylenebilir.

� ICCA (Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği) istatistiklerine bakıldığında 2006 ve 2015 yılları arasında Türkiye’de düzenlenen kongre sayılarında ve sıralamalarında büyük farklılıkların olmadığı ama sürekli bir değişim gösterdiği söylenebilir. � 2013 yılında 221 uluslararası kongreye ev sahipliği yapan Türkiye kongre turizminde aldığı pay ile 2013 yılında önemli bir gelişim göstermiştir. � 2013 yılında Dünya’da 18’inci ülke, Avrupa’da ise 10’uncu ülke olmuştur.

� Türkiye maalesef 2014 ve 2015 yıllarında 2013 yılında yakaladığı başarıyı düzenlediği kongre sayısı açısından sürdürememiş 2014 yılında 190 kongreye, 2015 yılında da dünyada yaşanan olaylar nedeniyle, önceden onaylanmış 69 kongrenin iptali sebebiyle 211 kongreye ev sahipliği yapmıştır. � Dünya genelinde yaşanan olaylar tüm ülkeleri olumsuz etkilediğinden genel sıralamada çok büyük bir gerileme yaşamamıştır. � 2014 yılında Türkiye dünyada 19. sırada Avrupa’da ise 11’inci sırada yer almıştır. � 2015 yılında ise dünyada 18’inci sıraya yükselmiş Avrupa’daki sıralamada yerini korumuştur.

TÜRKİYE’DE ETKİNLİK VE KONGRE TURİZMİ Türkiye’de kongre ve toplantı etkinliklerinde ilk sırayı İstanbul almaktadır. � İstanbul Kongre ve Ziyaretçi Bürosu (İCVB) verilerine göre, İstanbul dünyanın sayılı kongre ve toplantı merkezlerinden biridir. � İstanbul, 500 ve üstü delegenin katıldığı kongreler kategorisinde 2011 yılında dünya sıralamasında 1. olmuştur. � 500 delege üzerindeki katılım sıralamada 3 yıldır ilk 10´da yer alan İstanbul, 2012’de 128 kongre ile 9´uncu sırada yer alarak Lizbon, Dubai, Amsterdam, Hong Kong, Barselona ve Pekin gibi şehirleri geride bırakmıştır. � İstanbul, 2013´te ise 500 katılımcının üzerinde 146 kongre organizasyonuyla dünya sıralamasında bir basamak daha yükselerek 8´inci sıraya çıkmıştır. �

TÜRKİYE’DE ETKİNLİK VE KONGRE TURİZMİ 2006 -2015 Yılları Aralığında İstanbul’da Düzenlenen Kongre Sayıları ve Sıralamaları. � � � Tablo incelendiğinde İstanbul’un kongre ve toplantı organizasyonu pazarında 2010 yılından itibaren ilk on şehir arasında yer almaya başladığı, 2010 ve 2015 yılları arasında 6 ila 8’inci sıralarda yerinin değiştiği görülmektedir. 2015 yılında toplan 148 kongreye ev sahipliği yapan İstanbul dünya sıralamasında 8’inci olurken Avrupa ülkeleri arasında ise 7’inci sırada yer almıştır. İstanbul’da düzenlenen uluslararası kongrelerin konuya göre sıralamasına bakıldığında ilk üç sırayı tıp (%23, 08), bilim (%13, 99) ve teknoloji (%11, 89) kongrelerinin aldığı, organizasyonların çoğunlukla 3 gün (%37, 8) sürdüğü, % 77 oranında 500’den az katılımcıyla, % 12 oranında 500 ila bin katılımcıyla, % 7 oranında 1000 ila 2500 katılımcıyla ve % 4 oranında da 2 bin 500’ün üzerinde katılımcıyla gerçekleştiği görülmektedir (İCVB/2, 2016: 12).

TÜRKİYE’DE ETKİNLİK VE KONGRE TURİZMİ � Türkiye’de İstanbul’un dışında Antalya, İzmir, Ankara gibi büyük � � şehirlerde de kongre ve toplantı pazarında önemli gelişmeler görülmektedir. Turizm Medya Grubu tarafından, Türkiye’deki MICE (Meeting, Incentive, Congress, Events) endüstrisinin pazar hacmini ortaya koyan, 270 toplantı yönetim firmasını kapsayan araştırma raporu sonuçlarına göre katılımcıların en çok etkinlik düzenledikleri ilk 5 şehri gösteren grafikte Antalya %24, 3 ile toplantı ve etkinlik yönetim firmalarının en çok etkinlik düzenlediği şehir olarak görülmektedir. Antalya’yı %22, 9 ile İstanbul, %14, 2 ile İzmir ve %12, 9 ile Ankara takip etmektedir. Türkiye’de etkinliklerin genel olarak Mayıs (%19), Ekim (%16, 4), Nisan(%13, 7) ve Eylül(%13)aylarında yoğunlukla gerçekleştirildiği, Temmuz ayının ise %1 ile etkinliklerin en seyrek gerçekleştirildiği ay olduğu görülmektedir (Ataman, 2016).

� � � Bir turistik yörede sürekli ve düzenli gelişen bir turizmden bahsedebilmek için sadece yörenin sahip olduğu doğal, kültürel veya tarihi turistik çekiciliklerin olması yeterli değildir. Yörede turizme yapılan yatırımlardan, altyapı ve üstyapı faaliyetlerinden de bahsetmek gerekmektedir. Kızılırmak (2006)’a göre bir turistik ürünün oluşturulabilmesi ve turizm hareketliliğinden bahsedilmesi için ülkenin, bölgenin veya yörenin sahip olması gereken üç önemli özellik bulunmaktadır. Bu özellikler ulaşılabilirlik, turizm işletmelerinin varlığı ve turistik çekiciliktir. Çekicilik, turistin bir yeri başka bir yere tercih etmesi için yörenin sahip olduğu doğal, kültürel, tarihi vb. özellikleri olarak ele alınabilir.

Deniz, kum ve güneş üçlüsünün yoğunlukla tercih edildiği turizm türleri, kültür turizmi, doğa turizmi gibi birçok turizm türü için sahip olunan çekicilikler ile bir takım alt ve üst yapının kapasite doğrultusunda güçlendirilmesi yeterli olabilirken medikal turizm, etkinlik ve kongre turizmi gibi bazı turizm türlerinde planlı ve çoğu zaman yüksek bütçeli ekstra yatırımların yapılması ve turistik özelliklere ek olarak insanları cezbedecek farklı nitelikte olaylar da gereklidir. � Sportif etkinlikler, fuar ve festivaller, karnavallar bu olaylara örnek olarak verilebilir. �

� Türkiye birçok turizm türü için akla gelebilecek birçok çekiciliğe ve bunun yanında ulaşım, konaklama tesisleri, yiyecek-içecek işletmeleri, iletişim altyapısı gibi birçok alt ve üst yapıya sahiptir. � Özel yatırım gerektiren birçok turizm türü için de girişimler mevcuttur ve devam etmektedir. � Örneğin etkinlik ve kongre turizmi için Türkiye’de kongre merkezleri ve kongre büroları kurulmaya başlamıştır.

� Bununla birlikte bu turizm türünden pay almak isteyen oteller de kapasitelerini büyütme, teknolojik donanımlarını arttırma, mevcut otel yapısına kongre salonları ekleme gibi yatırımlar yapmaktadır. � Ayrıca Etkinlik ve kongre turizmi devlet tarafından da desteklenmekte ve Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Planı 20072013 kapsamında Türkiye’de turizmin çeşitlendirilmesi kapsamında öncelik verilmesi gereken altı alternatif turizm türünden birisi olarak yer almaktadır.

� Türkiye’de düzenlenen ulusal, uluslararası ve yerel düzeyde birçok etkinlik bulunmaktadır. � Bu etkinliklerin çoğu geniş kitlelerce takip edilmektedir. � Bu etkinlikler: Müzik Festivalleri, Alışveriş Festivalleri, Kültür ve Sanat Festivalleri, Dini Etkinlikler, Geleneksel Türk Festivalleri (Yerel Etkinlikler), Spor Etkinlikleri, Milli Bayramlar, Fuarlar ve Sergiler olarak ele alınmıştır.

� Türkiye jazz, dance, blues, rock, hip-hop, latin veya electronic müzik gibi birçok müzik türünde ulusal ve uluslararası düzeyde birçok müzik festivaline ve konsere ev sahipliği yapmaktadır. � Bu etkinlikler bir geceden bir haftaya kadar geniş bir zaman dilimine yayılmaktadır. � Müzik festivalleri birçok turizm türüyle entegre olabilen önemli etkinliklerdir. � Türkiye’de düzenlenen müzik festivallerinin bazıları aşağıda yer almaktadır.

� Rock’n Coke Müzik Festivali: � Rock’n Coke, ilki 2003 yılında Çatalca’daki İstanbul Hezarfen Havaalanı’nda gerçekleşen festivaldir. Dünyaca ünlü grup ve kişilerin katılımından ve gençlerin ilgisinden dolayı Türkiye’de yapılan senelik müzik festivallerinin en büyüğüdür. � Festival, üç gün sürmektedir. Cuma gününden açılan kamp alanına günlük ya da iki günlük çadırlar kurularak konaklanmaktadır. � Festival alanında büyük sahne dışında alternatif sahne, alışveriş alanı, kamp alanı, otopark, lunapark gibi katılımcıların her türlü gereksinim ve eğlence ihtiyaçlarını temin edebilecekleri yerler bulunmaktadır.

� İstanbul Uluslararası Müzik Festivali: � İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından organize edilen İstanbul Müzik Festivali, ilk kez 15 Haziran – 15 Temmuz 1973 tarihleri arasında “İstanbul Festivali” adıyla düzenlenmiştir. � Festival, 1994 yılında İstanbul Müzik Festivali adını almıştır. İstanbul Müzik Festivali, 1977’den bu yana Avrupa Festivaller Birliği üyesidir.

� İstanbul Caz Festivali: � İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın en genç festivali olan İstanbul Caz Festivali, 1994 yılından bu yana düzenlenmektedir. � Her yıl temmuz ayının ilk yarısında İstanbul’un değişik konser ve etkinlik mekânlarında gerçekleştirilmektedir. � İstanbul Caz Festivali, programında caz müziğinin yanı sıra pop, rock ve dünya müziği gibi farklı tarzları da kapsamaktadır.

İzmir Uluslararası Avrupa Caz Festivali: � 5 - 21 Mart 2015 tarihlerinde 22’ncisi gerçekleştirilen festivalin amacı, Avrupa’nın ve Türkiye’nin kendi alanlarında önemli gelişmeler sağlamış caz sanatçılarını bir araya getirerek bu kültürü geniş kitlelere yaymaktır. � İtalya, Fransa, Avusturya, Lüksemburg, Polonya, Slovakya ve İsviçre’den gelen caz sanatçıları caz severlerle buluşurken, çok sayıda genç izleyici Avrupa Cazını dinlemek, anlamak, öğrenmek ve sevmek fırsatını bulmaktadır. � İzmir Avrupa Caz Festivali’nin en büyük farkı, eğitim ağırlıklı olmasıdır. Festivale konser vermek için gelen sanatçılar atölye çalışmaları ve ustalık sınıflarıyla İzmirli genç sanatçılara birikimlerini aktarmaktadır. � Atölye çalışmalarına katılan başarılı gençlerden ikisi Siena Caz Vakfı ve İKSEV işbirliği ile İtalya’da Siena Yaz Caz Ustalık Sınıfları kurslarına burslu olarak katılmaktadır �

� Sun Splash Açık Hava Müzik Festivali: � Çıkış noktası güneş, deniz, sağlıklı yaşam ve kaliteli müzik olan Sun Splash Festivali güneşin altında, açık havada müzikler dinleme fikri üzerine şekillenmiş ilk kez 2009’da düzenlenmiştir. � Festival 5 yıl boyunca Antalya’da gerçekleştirilmiş olup 2015 yılından itibaren Bodrum’un Aspat Koyu’nda düzenlenmektedir.

� Konya Uluslararası Mistik Müzik Festivali: � Uluslararası Mistik Müzik Festivali Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından Konya’da 2004 yılından beri her yıl düzenlenmektedir. � Dünya halklarının geleneksel mistik müziklerinin buluşma noktası haline gelen Konya Uluslararası Mistik Müzik Festivali, bu alanda dünyanın en saygın etkinlikleri arasında yer almaktadır. � Festival, geleneksel müzikleri tanıtmayı ve bu müziklere, popüler unsurlara karışmadan, otantik yapıları ve özellikleri korunarak sergilenebilecekleri, yani kendileri olarak var olabilecekleri bir kültür ortamı sağlamayı amaçlamaktadır.

Yukarıda açıklanan müzik festivallerinin dışında da Türkiye’de düzenli olarak gerçekleştirilmeye devam eden önemli müzik festivalleri bulunmaktadır. � Bu festivaller, aşağıda sıralanmıştır: • Efes Pilsen Blues Festivali • Mersin Uluslararası Müzik Festivali • Müzik Festivali İstanbul Chill Out • İstanbul One Love Festival • Gümüşlük Uluslararası Klasik Müzik Festivali • Uluslararası Ankara Müzik Festivali • Ankara Uluslararası Caz Festivali • Uluslararası Antalya Piyano Festivali �

� Alışveriş festivalleri kişiye alışveriş yaparken farklı deneyimler de yaşamasını sağlayan son zamanların önemli olaylarından biridir. � Düzenlendiği şehirde veya bölgede alışveriş merkezleri (AVM), cadde ve sokaklardaki mağazalar, restoranlar ve eğlence merkezleri gibi birçok firmanın katılım gösterdiği, festival süresince çeşitli indirimlerin uygulandığı, konser, sergi gibi farklı etkinliklerle bütünleşebilen ve bölgeye önemli katkı sağlayan festival türüdür. � Örneğin, 2012 yılında Ankara’da düzenlenen alışveriş festivaliyle Ankara’ya gelen yerli turist sayısı yaklaşık % 20 artmış, Esenboğa Havalimanı’ndan giriş yapan yabancı turist sayısında ise yaklaşık % 20’lik bir atış meydana gelmiştir.

� Konaklama sektöründe % 45’lik artış yaşanırken, konaklayan kişi sayısında ise % 10 civarında artış gerçekleşmiştir (Tayfun ve Arslan, 2013: 195). � Alışveriş festivallerinin dışında yaşam olayları olarak adlandırılabilecek ev dekoru, eğlence, eğitim, gıda gibi birçok temada tüm yaş gurupları ve birçok farklı sektörün katılımıyla gerçekleştirilen festivaller de bulunmaktadır. Aşağıda bu festivallere örnekler verilmiştir.

� İzmir Enternasyonal Fuarı: � Her yılın Eylül ayında düzenlenen Türkiye’nin ilk ve en kapsamlı fuarının 2016 yılında 85’incisini düzenlenmiştir. � Bir ticaret fuarı niteliği taşıyan Enternasyonal Fuarı’na her yıl sağlık, gıda, otomotiv, ticari araç, iş makineleri, genel makine, mobilya, finans, iletişim teknolojileri ve telekomünikasyon gibi birçok farklı ürün grubunda yerli yabancı binin üzerinde firma ve 60’a yakın ülke katılmaktadır. 10 gün süreyle açık kalan fuarı yaklaşık 1, 5 milyon kişi ziyaret etmektedir.

İstanbul Alışveriş Festivali: � İstanbul’un zengin tarihi geçmişini, kültürünü, mutfak sanatını, alışveriş ve eğlenceyle buluşturan İstanbul Shopping Fest’in 1 -31 Temmuz 2017 tarihleri arasında altıncı kez düzenlenmesi planlanmaktadır. � Festivalde indirim ve kampanyaların yanı sıra, İstanbul’u keyifle yaşayıp keşfetmeyi sağlayacak etkinlikler yer almaktadır. � Festival sadece AVM’lerde değil, şehrin değişik merkezi noktalarında birçok ürünü indirimli fiyatlarla sunan modern alışveriş merkezleri, çeşitli cadde ve sokaklarda yer alan, mağazalarda konserler, yarışmalar, özel defilelerle, rengârenk süslü caddelerle devam eden geniş katılımlı bir festival niteliği taşımaktadır. �

� Ankara Alışveriş Festivali: � Başkent Ankara’da 2012 yılı içerisinde 8 Haziran – 1 Temmuz tarihleri arasında ilk defa düzenlenen organizasyon olup her yıl aynı tarihlerde düzenlenmeye devam etmektedir. � Festivalin stratejik ortakları arasında T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara Valiliği, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Ankara Ticaret Odası ve Giyim Sanayicileri Derneği bulunmaktadır. � Bunların haricinde birçok firma tarafından festival için sponsor desteği sağlanmaktadır. � Festival kapsamında alışveriş olanaklarının yanı sıra konser, sergi, gösteri gibi etkinlikler de yer almaktadır.

İstanbul Uluslararası Gastronomi Festivali: � Türk mutfağını dünyanın diğer mutfak kültürleri ile buluşturmak, Türkiye’nin aşçıları ile dünyanın önde gelen aşçıları arasında yakınlaşmayı ve karşılıklı bilgi alışverişini sağlamak amacıyla düzenlenen uluslararası bir gastronomi yarışmasıdır. � Türkiye Aşçılar ve Şefler Federasyonu’nun 2008 yılında WACS’a üyeliğinin kabul edilmesinin ardından 15’incisi 2017 yılında gerçekleştirilecek olan festival uluslararası anlamda da önemli bir etkinliktir. � Dünya Şefler Birliği’nin (WACS) belirlediği standartlar çerçevesinde yapılacak yarışmalarda başarı gösteren şefler madalyaların yanı sıra dünya genelinde geçerliliği olan sertifikaların sahipleri olmaktadır. � Festivale her yıl yaklaşık 30 faklı ülkeden katılım gerçekleşmektedir. �

� � • • Ürgüp Uluslararası Bağ Bozumu Festivali: 2016 yılında 45’incisi düzenlenen Ürgüp Uluslararası Bağ Bozumu Festivali Kaymakamlık, Belediye, sivil toplum kuruluşları, turizmciler, çiftçiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Ürgüp’ün en önemli özelliklerinden olan Ürgüp üzümünün ve üzüme bağlı pekmez gibi yan ürünlerinin de tanıtımının yapılmasının amaçlandığı, bunun yanı sıra turizm ve tarımın Ürgüp için önemine dikkat çekilen kültürel bir festivaldir. Yukarıda kısaca açıklanan alışveriş ve yaşam festivallerinin dışında düzenlenen festivaller aşağıda sıralanmıştır: İstanbul Uluslararası Kukla. Festivali İstanbul Boat Show Bodrum Uluslararası Yat Show İzmir Uluslararası Kukla Festivali İstanbul Kahve Festivali İstanbul Design Week İstanbul Fashion Week

� Türkiye her yıl ulusal ve uluslararası birçok kültürel ve sanatsal etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. � Sinema ve tiyatro festivalleri, bale, kitap fuarları gibi etkinlikleri kapsayan bu festivaller genellikle İstanbul, Antalya, İzmir, Ankara, Bodrum, Konya gibi büyük şehirlerde gerçekleştirilmektedir. � Aşağıda Türkiye’de düzenlenen bu etkinliklere dair örnekler yer almaktadır.

� � � Antalya Uluslararası Altın Portakal Film Festivali: Uluslararası Antalya Film Festivali, Avrupa ve Asya´nın en köklü film festivallerinden birisi olup ülkemizin ise en eski ve uzun soluklu film festivalidir. 1950´li yılların ortalarında, tarihi Aspendos Tiyatrosu´nda düzenlenmeye başlayan konserler ve tiyatrolar, Uluslararası Antalya Film Festivali´nin temelini oluşturur. Halkın yoğun ilgi gösterdiği ve her yıl yaz aylarında yapılan gösteriler gelenekselleşerek ve 1960´lı yılların başına kadar bir şenlik havasında düzenlenmeye devam etmiştir. 2005 yılından itibaren uluslararası platforma taşınarak büyük bir sinema etkinliği haline gelen Uluslararası Antalya Film Festivali geniş katılımlı bir festival olup dünya sinema platformunda iddialı bir film festivali olma yolunda ilerlemektedir. Festival kapsamında Asya ve Avrupa sineması olmak üzere, dünya sinemasının önemli ve saygın isimlerinin filmleri de sinemaseverlerle buluşmaktadır.

İstanbul Uluslararası Kısa Film Festivali: � Türkiye’de gerçekleştirilen uluslararası kısa film festivalleri arasında, en uzun ömürlü ve en deneyimli organizasyon olarak dikkat çekmektedir. � Bu etkinlik, sinema sanatı kapsamında kısa zamanda çok şey anlatma temeline dayanan ve yönetmenlerinin yeteneklerini en özgün biçimde yansıtmalarına olanak tanıyan kısa filmi desteklemek, ulusal ve uluslararası alanda genç yönetmenlerin seslerini duyurmalarına ortam hazırlamak amacıyla düzenlenmektedir. � Festival 1978 yılında ulusal alanda başlatılmış olup festival kapsamında önceleri sadece Türkiye de üretilmiş filmlere yer verilmiş fakat gördüğü büyük ilgi üzerine 1988 yılından itibaren uluslararası bir kimlik kazanmıştır. � Hiç ara vermeden 38 yıl sürdürülen organizasyon, ülkemizde az rastlanan bir örnek olarak önem kazanmaktadır. �

� Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali: � Yerli ve yabancı tiyatro ve dans topluluklarının iki yılda bir Mayıs ayında, üç hafta boyunca izleyiciyle buluştuğu uluslararası bir etkinlik olan İstanbul Tiyatro Festivali ilk kez 1989 yılında gerçekleştirilmiştir. � 2002 yılından bu yana iki yılda bir düzenlenen festival kapsamındaki yapımlar ve topluluklar, hem izleyiciye hem de sanat dünyasına farklı açılımlar kazandırmakta; ulusal ve uluslararası, klasik ve çağdaş yorumlar İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında sahnelenmektedir.

� � � Ankara Engelsiz Filmler Festivali (AEFF): Festival, herkesin kültürel yaşama katılma hakkına sahip olduğu gerçeğinden yola çıkarak; engelli bireylerin sosyal ve kültürel haklarını kullanabilecekleri koşulların yaratılmasının bir zorunluluk olduğunu hatırlatmak üzere ilk kez 2013 yılında gerçekleştirilmiştir. Engelli bireylerin yakınlarıyla birlikte film izleyebilme, kültürel ve sosyal bir etkinliğe katılma, yalnızca kendileri için değil, aynı zamanda parçası oldukları toplumu zenginleştirmek için de yaratıcı, sanatsal ve entelektüel kapasitelerini geliştirme ve kullanma imkânına sahip olmaları gerektiğini savunan AEFF kapsamındaki tüm film gösterimleri, atölyeler ve diğer yan etkinlikler erişilebilir olarak sunulmaktadır. Güncel sinema örnekleri görme engelli bireyler için sesli betimlemeyle, işitme engelliler için işaret dili ve ayrıntılı altyazıyla gösterilmekte ve film sonrası söyleşiler de Türkçe işaret diline çeviri yapılmaktadır. Festival kapsamındaki atölyeler ve diğer yan etkinlikler görme ve işitme engelli bireylerin de katılabileceği altyapıyla gerçekleşiyor.

Uluslararası İstanbul Bienali Festivali: � İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) 1987 yılından bu yana, farklı kültürlerden sanatçılar ve izleyiciler arasında görsel sanatlar alanında İstanbul’da bir buluşma noktası oluşturmayı amaçlayan İstanbul Bienali’ni düzenlemektedir. � Bugün ülkemizde ve bulunduğumuz coğrafyada düzenlenen en geniş çaplı uluslararası sanat sergisi olma özelliği taşıyan İstanbul Bienali, sadece Türkiye’den değil birçok farklı ülkeden güncel sanatçının uluslararası alanda tanınmaları ve çeşitli etkinliklere davet edilmeleri konusunda önemli bir rol oynamaktadır. � Bienal kapsamındaki sergiler ve sergi kapsamında düzenlenen, eşzamanlı çeviri düzeninde uygulanan panel, konferans ve atölye çalışmaları sayesinde, hem genel izleyiciye hem de sanat öğrencilerine dünyadaki sanatsal gelişmeleri ve güncel tartışmaları izleme ve bu yolla tamamlayıcı bir eğitim olanağı da sunulmaktadır. �

Türkiye’de yukarıda özetlenen kültür ve sanat etkinliklerinin yanı sıra aşağıda sıralanan etkinlikler de düzenli olarak gerçekleştirilmeye devam etmektedir. • Aspendos Uluslararası Opera ve Bale Festivali • İstanbul Uluslararası Opera Festivali • İzmir Uluslararası Film Festivali • İzmir Uluslararası Kısa Film Festivali • Antalya Devlet Opera ve Bale Festivali • Antalya Uluslararası Koro Festivali • Antalya Uluslararası Halk Müziği ve Dans Festivali • Mevlana Semazenler Festivali • Bodrum Uluslararası Bale Festivali �

� A. Akın Aksu, V. Erdinç Ören, Volkan Sinan, Canan Özcan, (2004). Evaluation of Congress Tourism Development in The World and in Turkey, Tourism Review, Vol. 59 Iss: 1, pp. 44 - 46 Altın Portakal (2016. 11. 18). http: //www. altinportakal. org. tr Erişim Tarihi: 18 Kasım 2016. Arslan K. (2008). Türkiye`de Kongre Turizmini Geliştirme İmkânları, İTO Yayınları, İstanbul. Atabaş, A. (2008). ‘Kongre Turizmi Bağlamında Şehir Markalaşması: Trabzon İncelemesi’, Uzmanlık Tezi, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tanıtma Genel Müdürlüğü, Ankara. Ataman, V. (2016. 11. 16). Araştırma. A: http: //www. turizmguncel. com/haber/turkiyenin-kongre-toplanti-veetkinlik-sektorune-iliskin-onemli-arastirma-h 22360. html Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016 Aymankuy, Y. (2006). ‘Kongre Turizmi ve Fuar Organizasyonları’. Ankara, Detay Yayıncılık. � Boyacıoğlu, Z. (2013). Dünya Turizminde Yükselen Trend Marka Kentler: Yeni Bir Destinasyon Olarak Marka Kent Edirne, 14. Ulusal Turizm Kongresi, Bildiri Kitabı, 99 -120, Kayseri. Çulha, O. (2008) Kültür Turizmi Kapsamında Destekleyici Turistik Ürün Olarak Deve Güreşi Festivalleri Üzerine Bir Alan Çalışması, Journal of Yasar University, 3(12), 1827 -1852. � Değirmencioğlu, A. Ö. ve Ahipaşaoğlu H. S. (2011). ‘Anadolu’da Turizm Rehberliği Temel Bilgileri’, 6. Basım, Gazi Kitabevi, Ankara. Döner, Z. G. ve Tepeci, M. (2014). Manisa Mesir Macunu Festivali Ziyaretçilerinin Festivale Katılım Nedenleri ve Memnuniyet Düzeylerini Etkileyen Unsurların Belirlenmesi, 15. Ulusal Turizm Kongresi, Bildiri Kitabı, 782795, Ankara. Edirne İKTM (2016. 11. 24). http: //www. edirnekultur. gov. tr/ TR, 76392/kirkpinar-yagli-guresleri. html Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. EF (2016. 11. 16). www. engelsizfestival. com Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. EMİTT (2016. 12. 01). http: //www. emittistanbul. com/ITE/ media/ITEGroup/Tourism-Statistics/Emitt-16 -PSR-m. pdf. Erişim Tarihi: 01 Aralık 2016. � Erdoğan, C. (2006). ‘İzmir İli Kongre Turizmi Arz Potansiyelinin İncelenmesi ve Geliştirilmesine Yönelik Bir Araştırma’, Yüksek Lisans Tezi, T. C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri, İzmir. � Getz, D. (2008), ‘Event tourism: Definition, evolution, and research’, Tourism Management, Volume: 29, Issue: 3, , 403– 428. � Hacıoğlu, N. (2015). Turizm Pazarlaması, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. Harman, S. , Duran, E. ve Kaya, O. (2013) ‘Bağımsız Seyahat Eden Yerli Gezginlerin Seyahat Alışkanlıkları ve Seyahat Güzergâhları Üzerine Bir Araştırma’, 14. Ulusal Turizm Kongresi, Bildiri Kitabı, 429 -448, Kayseri. ICCA (2013). ‘ A Modern History of International Association Meetings: 1963 -2012 http: //www. iccaworld. org/knowledge/benefit. cfm? benefitid=5180 ICCA (2016. 11. 24). http: //www. iccaworld. org İCEC (2016. 11. 24). http: //www. icec. org/tr/kurumsal/tarihce Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. İCVB/1 (2016. 11. 24). http: //tr. icvb. org. tr/iccaistatistiklerine-gore-turkiye-3/#sthash. M 3 XRGl. L 2. dpuf Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. İCVB/2 (2016. 11. 24). http: //icvb. org. tr/wp-content/uploads/2016/03/MPG-2016. pdf Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. � İçöz, O. (1998). Genel Turizm: Gelişimi-Geleceği, Ankara, Detay Yayıncılık. İFF (2016. 11. 18). http: //www. istanbulfilmfestival. com/hometurkish. html Erişim Tarihi: 18 Kasım 2016. İKSV/1 (2016. 11. 16). http: //muzik. iksv. org/tr/festival/tarihce Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. İKSV/2 (2016. 11. 16). http: //caz. iksv. org/tr/festival/tarihce Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. İKSV/3 (2016. 11. 16). http: //tiyatro. iksv. org/tr/festival/tarihçe Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. İKSV/4 (2016. 11. 16). http: //bienal. iksv. org/tr/bienal/tarihce Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. İKSEV (2016. 11. 16 ). http: //www. iksev. org/tr/cazfestivali) Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016 KDK (2016, 11 24). http: // kdk. gov. tr/haber/kongre-turizminde-10 -yilda-254 lukbuyume/426 Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. � İM (2016. 11. 24). http: //www. istanbulmarathon. org/genelb%C 4%B 0 lg%C 4%B 0 ler/tarih%C 3%A 7 e/ Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. Karagöz, D. (2006). ‘Etkinlik Turizmi ve Etkinlik Turizmi Bağlamında Yabancı Ziyaretçi Harcamalarının Ekonomiye Etkisi: Formula 1 2005 Türkiye Grand Prix Örneği’, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı, Eskişehir. � Kasa, Ö. (2012). ‘Toplantı Ve Kongre Turizmi; Sektörün Hızlı Büyüyen Pazarı’, Turizm&Yatırım Dergisi, 5. Sayı, Toplantı ve Kongre Turizmi Eki, Özgün Ofset, İstanbul, Aralık 2012. Kızılırmak, (2006) ‘Türkiye’de Düzenlenen Yerel Etkinliklerin Turistik Çekicilik Olarak Kullanılmasına Yönelik Bir İnceleme’, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 15. KONYA İKTM (2016. 11. 16). http: //mistikmuzik. com/? page_ id=1455 Erişim Tarihi: 16 Kasım 2016. Kömürcü, G. B. (2013). ‘Etkinlik Turizmi Çeşidi Olarak Festivaller: Bozcaada Yerel Tatlar Festivali Örneği’, Yüksek Lisans Tezi, T. C. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Çanakkale. KUTO (Kuşadası Ticaret Odası). Dünyada ve Türkiye’de Kongre Turizmi, Kuşadası-Efes Kongre Merkezi, Kongre ve Ziyaretçi Büroları, http: //www. kuto. org. tr/img/kuto/ raporlar/26. pdf Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. TAŞFED (2016. 17. 16). http: //www. istanbulgastronomyfestival. com/tr/hakkimizda. aspx? id=5 Erişim Tarihi: 17 Kasım 2016. � Tayfun, A. ve Arslan, E. (2013). Festival Turizmi Kapsamında Yerli Turistlerin Ankara Alışveriş Festivali’nden Memnuniyetleri Üzerine Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2013) 191 -206. TOBB (2016. 01. 12). http: //www. tobb. org. tr/Fuarlar. Mudurlugu/Sayfalar/Istatistikler. php Erişim Tarihi: 01 Aralık 2016. � TÜRSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği), (2013). Türkiye Kongre Turizmi Raporu, http: //www. Tursab. Org. Tr/Dosya/12188/Tursab-Kongre-Turizmi. Raporu_12188_5546141. Pdf Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. TÜRSAB (2016. 12. 01 ). http: //www. tursab. org. tr/tr/seyahatacentalari/seyahat-acentasi-arama Erişim Tarihi: 24 Kasım 2016. UNESCO (2016) http: //www. unesco. org/culture/ich/en/RL/ mesir-macunu-festival-00642). � Usta, Ö. (2012). ‘Turizm, Genel ve Yapısal Yaklaşım’ 3. Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara. Ürgüp Bld. (2016. 11. 18). http: //www. urgup. bel. tr/etkinlikler imiz/45 bagbozumufestivali 18 Kasım 2016. � Yoon, S. , Daniel, M. , Spencer, D. Ve Dae-Kwan, K. (2000). A Profıle of Michigan’s Festival and Special Event Tourism Market, Event Management an International Journal, Volume 6, Number 1.