Dnmeyi RENME Dnme Becerileri Eletirel DNME Prof Dr

Düşünmeyi ÖĞRENME, Düşünme Becerileri Eleştirel DÜŞÜNME Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN BAÜ Necatibey Eğitim Fakültesi Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 1

Düşünme: Tanım Düşünme; gözlem, tecrübe, sezgi, akıl yürütme ve diğer kanallarla elde edilen malumatı kavramsallaştırma, uygulama, analiz ve değerlendirmenin disipline edilmiş şeklidir. Düşünme “mevcut bilgilerden başka bir şeye ulaşma” ve “eldeki bilgilerin ötesine gitme” şeklinde de tanımlanabilir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 2

Düşünme: Türler En çok bilinen düşünme türleri [eleştirel düşünme, [problem çözme, [bilimsel düşünme, [analitik düşünme, [tümevarım, tümdengelim [düşünme ve ilişkisel düşünme olarak sayılabilir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 3

Düşünmeyi Öğrenme Öğrenciler olguyla görüşü ayırt etme, temelsiz varsayımları saptama, önyargı ya da propagandayı fark etme, mantıklı çözümler üretme ve olası sonuçları tahmin etme gibi yetenekleri okul yıllarında kazanmış olmalıdır Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 4

Düşünmeyi Öğrenme Öğrenciler okul yıllarında eleştirel düşünme yeteneğini kazandıklarında, dinledikleri konuşmacının kanaatlerini, varsayımlarını ve iddialarını ayırt edebilecekler, konuşmada açıklığa kavuşmayan noktaları ve argümanın eksik kalan kısımlarını görebilecekler ve tanımlamaların yeterliliğini ve sonuçların uygunluğunu değerlendirebileceklerdir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 5

Düşünmeyi Öğrenme Öğretim öğrencilere okuduğunu anlama ve ana fikri çıkarabilme yanında yazarın niyetini anlama, tefsir ve yorumlarını değerlendirme yeteneği de kazandırmalıdır. Zorunlu eğitimi bitiren öğrenciler okuduklarından ve dinlediklerinden mantıksal çıkarımlarda bulunmayı, satır aralarını okumayı, değişik imaları görebilmeyi ve sonuç çıkarmayı alışkanlık haline getirmiş olmalıdır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 6

Düşünmeyi Öğrenme Her yaştaki öğrenci madalyonun arka yüzünü görmeyi öğrenebilir. Konular seçilen bir yönü ile değil, zıt ve alternatif yanlarıyla birlikte verilmelidir. Böylece her konuda zıt görüşler olabileceğini çocuk daha küçük yaşlardan itibaren öğrenecektir. Hatta, ilerleyen yaşlarında çocuklara, konuların sadece siyah ve beyaz olarak iki zıt kutba ayrılamayacağı; ikisi arasında bir çok gri tonların olabileceği planlı Düşünmeyive Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 7 kasıtlı olarak öğretilmelidir.

Düşünmeyi Öğrenme Öğrenciler bu sayede alternatif bakış açılarını değerlendirme yeteneği kazanacaklardır. Daha da önemlisi, her konuda farklı bakış açıları getirebileceğini gören öğrenciler kendi bakış açılarını oluşturmayı da öğreneceklerdir. Böylece okul, insanların kendisine ve başkalarının fikirlerine saygılı olma erdemini edinecekleri bir yer olacaktır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 8

Sistem Düşüncesi Sistem düşüncesi büyük tabloyu görmemizi sağlar. Bizi ayrıntılar arasında boğulmaktan kurtarır. Bakış açımızı zenginleştirir. Çünkü, gündelik yaşamda karşılaştığımız problemleri çözebilmek için “şeylerden çok karşılıklı ilişkileri, statik “enstantene”lerden çok değişim düzenlerini” görmeye ihtiyaç vardır. Sistem düşüncesini edinenler, kişilere ve olaylara takılmadan fikirleri konuşabilen insanlardır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 9

Düşünmeyi Öğrenme Kamuoyu, eleştirel düşünebilen, okuduğunu ve dinlediğini anlayabilen, olayları ve eşyayı kendi bakış açılarına göre değerlendirebilen kişilerce oluşturulduğunda halkın görüşlerini yansıtır. Bu yeteneklere sahip insanların azınlıkta olduğu yerlerde kamuoyu halk tarafından şekillenmez. Olayları kendi başına değerlendiremeyen, satır aralarını okuyamayan, yazarın niyetini anlamayan, çıkarsamalarını irdeleyemeyen ve ulaştığı sonuçları değerlendiremeyenlerin çoğunlukta olduğu bir ülkede gerçek kamuoyundan söz edilemez Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 10

Düşünmeyi Öğrenme Öğretimin, analiz, sentez, değerlendirme, ilişkilendirme, soyutlama gibi yüksek düzeyde düşünme becerilerini geliştirecek; konuların özünü verecek; ve öğrenilenleri sınıf dışındaki dünya ile ilişkilendirecek şekilde düzenlenmesi eğitim sistemini 21. yy’a taşıyacak yeniden yapılanmanın özünü oluşturmaktadır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 11

Düşünmeyi Öğrenme Bir konunun öğretilmesi, öğrencinin o konuda tanımlama, sınıflama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme yapabilmesini amaçlıyorsa anlam taşır. Bu tür öğretimde öğrenci düşünmeyi öğrenmeden, sadece ezberleme yoluyla analiz, sentez ve değerlendirme gibi düşünsel becerileri ortaya koymaz. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 12

Düşünmeyi Öğrenme Herhangi bir konuyu öğrenmek, eşya ve olguları algılamada öğrencinin zihninde aksiyomlar oluşturabildiği ve ona bir bakış açısı kazandırabildiği oranda değer taşımaktadır. Bu şekliyle, tarihi bilgi tarihsel düşünme biçiminin bir manifestosudur. Matematik de matematiksel düşünme biçiminin bir tezahüründen ibarettir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 13

Düşünmeyi Öğrenme Diğer bir deyişle, bütün konular belli bir düşünme biçiminin yansımasından ve somutlaşmasından başka bir şey değildir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 14

Düşünme Şapkaları Beyaz şapka: Bu şapkayı takanlar daha çok olgu ve rakamlarla ilgilenirler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 15

Düşünme Şapkaları Kırmızı şapka: Bu şapka duygusal olanları temsil eder. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 16

Düşünme Şapkaları Siyah şapka: Her şeyin niçinini kendine dert edinenleri temsil eder Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 17

Düşünme Şapkaları Sarı şapka: Sarı şapka iyimser düşünenleri temsil eder. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 18

Düşünme Şapkaları Yeşil şapka: Yaratıcı ve yeni fikirlere açık olan insanları temsil eder. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 19

Düşünme Şapkaları Mavi şapkalı düşünürler kontrolle ilgilenirler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 20

Düşünmeyi Öğrenme Analitik düşünenler olgu, rakam, yön ve nedenlerle ilgilenirler. Gerçekte nelerin geçerli olduğu onları daha çok ilgilendirir. Somut düşünmeyi tercih ederler. Olayların analizini yapmada çok başarılıdırlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 21

Düşünmeyi Öğrenme Kavramsal düşünenler zihinlerinde hep problemin ait olduğu büyük tabloyu resimlemek isterler. Soyut düşüncelere ilgi duyarlar. Onlar, insanları, olayları ve eşyayı anlamaktan çok, düşünce üretmeyi severler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 22

Düşünmeyi Öğrenme Yapısal düşünenler ise, problemin asıl nedenini bulmak için sistematik bağlantılar kurmayı denerler. Problemi oluşturan alt problemler ve olası çözüm önerileri üzerinde kafa yorarlar. Problemi tanımlamak ve çözüm üretmek için karşılaştırmalar yaparlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 23

Düşünmeyi Öğrenme Sosyal düşünenler, ortak çözüm önerileri geliştirmeye çalışanlardır. Herkesle konuşur, ortak çözümler bulmak için uğraşırlar. İnsanların duygu ve düşüncelerini anlamak onların düşünme tarzının en karakteristik özelliğidir. Başkalarının fikrini almak ve herkesin kabul edeceği ortak bir zemin bulmak en önemli şeydir onlar için. Önemli olan insanlardır, onların düşünceleridir, Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN hisleridir. 24

Düşünmeyi Öğrenme Düşünmeyi öğrenme, farklı şekillerde düşünebilmektir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 25

Eleştirel Düşünme Önyargı ve tutarlılığı değerlendirme. Birinci el ve ikinci el kaynakları ayırt etme. Çıkarsamaları ve nedenlerini değerlendirme. Varsayımları, fikirleri ve iddiaları ayırt etme. Argümanın eksiklerini ve tutarsızlıklarını görme. Tanımlamaların yeterliliğini ve sonuçların uygunluğunu ölçme Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 26

Problem Çözme Problemi açıklama ve tanımlama. İlgili bilgileri seçme. Hipotezler geliştirme. Alternatifleri belirleme ve seçme. Sonuç çıkarma. . Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 27

Okuduğunu Anlama Ana fikri bulma, yazarın niyetini açıklama. Yorum ve tefsirleri yargılama. Mantıksal çıkarımlarda bulunma. Okuduklarını hissetme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 28

Yazma Bir fikri ifade etme ve savunma. Bilgileri mantıksal sıraya koyma. Fikirleri açımlayabilme. Neden ve sonuç ilişkisi kurma. Duygu ve düşünceleri ifade etme. Argümanlarında mantıksal ve ikna edici olma. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 29

Bilimsel Düşünme Gerekli bilgiyi tanımlama. Bilinenlerden bilinmeyeni kestirme. Sebep-sonuçtaki tutarsızlıkları yakalama. Grafik, çizelge ve haritaları okuma. Verilerden grafik ve çizelge çıkarma. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 30

Yaratıcı Düşünme Akıcılık, Esneklik, Orijinallik, Açımlama. İmgeleme, Sezgi, Tahmin. Analiz, Sentez, Değerlendirme. Konsantre olma, Sıra dışı bağlantılar kurabilme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 31

Yaratıcı Problem Çözme Mantıksal, Olgusal, Eleştirel, Analitik düşünme. Görsel, Kavramsal, Sezgisel, İmgesel düşünme. Yapısal, Ardışıkçı, Organize, Ayrıntıcı olma. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 32

Sorular ve Düşünceler Hedeflerimizi belirlemeye yönelik sorular, sorumluluklarımızı belirlemeye zorlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 33

Sorular ve Düşünceler Bilginin doğruluğuna yönelik sorular, bilginin kaynağını ve kalitesini yoklamaya zorlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 34

Sorular ve Düşünceler Yorumlamaya yönelik sorular, bilgiyi anlamlandırdığımızı araştırmaya zorlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 35

Sorular ve Düşünceler Kabullenmelere ait sorular, sahip olduğumuz kabullenmeleri yeniden gözden geçirmeye zorlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 36

Sorular ve Düşünceler Görüş açımıza yönelik sorular, sahip olduğumuz bakış açısını sorgulamaya yarar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 37

Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Düşünmeyi Öğrenme Ne, Ne zaman, Nerede, Kim, Hangisi, Tanımla, Ayırt et, Hatırla, Yaz, Listele, Adlandır, Göster. Karşılaştır, Sonuçlandır, Kıyasla, Göster, Ayırt et, Tahmin et, Yeniden düzenle, Hesapla, Açıkla, Örnekle, İlişkilendir. Uygula, Geliştir, Sına, Mütalaa et, İnşa et, Planla, Tercih et, Nasıl, Oluştur, Çöz, Göster. Sınıfla, Betimle, Grupla, Karşılaştır, Ayırt et, Tanı, Destekle, İlişkilendir, Açıkla Akıl yürüt, Öner, Birleştir, Bul, Geliştir, Planla, Formüle et, Sonuç çıkar, Sentezle. Seç, Karar ver, Yargıla, Tercih et, Kanıtla, Sizce, En uygun Olan. Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 38

Anahtar Sözcük Diğer kullanışlar? Düşünmeyi Uyaran Sorular Bir nesneyi değişik kullanma yolları? Nesne biraz değiştirildiğinde nerelerde, nasıl kullanılabilir? Uyarla? Buna benzeyen başka neler var? Bu başka hangi fikirleri çağrıştırmaktadır? Geçmiş zamanlardan kopyalanabilecek veya uyarlanabilecek herhangi bir fikir? Değiştirme? Anlam, renk, devinim, ses, koku, tat ve şekli nasıl değiştirilebilirsiniz? Başka değişiklikler? Büyüt? Ne eklenebilir? Daha güçlü? Daha büyük? Daha yüksek? Daha uzun? Daha kalın? İlave değer? Ekleme? Katlama? Abartma? Küçült? Ne çıkarılabilir? Daha küçük? Daha hafif? Daha yavaş? , Daha ince? Daha seyrek? Bölme? Sıkıştırma? Minyatür? Yerine? Yeniden düzenle? Zıddı? Birleştir? Onun yerine kim? Hangi nesneyle değiştirilebilir? Başka bir yer? Başka zaman? Başka içerik? Başka materyal? Başka bir süreç? Başka enerji kaynakları? Başka bir yaklaşım? Başka ses (renk vb. ) tonu? Başka mizanpaj? Değişik sıralama? Değişik hız? Başka örüntü? Ters çevirme? Alt-üst döndürme? İç-dış çevirme? Aynadaki yansıma? Artı ve eksileri değiştirme? Harmanlama? Çeşitlendirme? Alaşım? Kaynaştırma? Orkestra? Koro? Üniteleri birleştirme? Amaçları birleştirme? Fikirleri birleştirme? Fonksiyonları birleştirme? Cazip yanları birleştirme? Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 39

Sokrat Yönteminde Sorular ve Amaçları 1. Konunun ana temasını belirleyen genel amaç ve hedefler. 2. Çözümü aranan genel soru ve problemler. 3. İlgili alanda somut, deneysel tabanı oluşturan bilgi ve veriler. 4. Konuyu oluşturan bilgileri yorumlama ve değerlendirmede kullanılan düşünme biçimleri. 5. İlgili alandaki verileri organize etmeye yardımcı olan özel kavram ve terminolojiler. 6. İlgili konuda kabul edilen anahtar kabullenmeler ve ilkeler. 7. Belirli bir perspektiften ilgili alandaki ortak hedeflere ulaşmayı sağlayan Düşünmeyi Öğrenme genel bakış Prof. Dr. Yüksel ÖZDENnoktası. 40 açısı ve görüş

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri 1) Eleştirel düşünme aktif olmayı gerektirir. Eleştirel düşünme sırasındayken zekamızı, bilgimizi, belleğimizi ve bilişsel becerilerimizi aktif olarak kullanırız. Aktif olarak düşünen kişi, kendini etkileyen olayın dışında kalmaz; olaylara yön vermeye çalışır. Harekete geçmek için başkasından emir beklemez; kendi verdiği kararla harekete geçer. Karşılaştığı sorunlarla uğraşmaktan hemen vazgeçmez. Çözmeye karar verdiği sorunun sonucunu alıncaya kadar devam eder ve zorluklardan yılmaz. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 41

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri 2) Eleştirel düşünme, bağımsız olmayı gerektirir. Eleştirel düşünme hiçbir önyargı ya da herhangi bir otoriteye bağlanmayı kabul etmez. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 42

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri 3) Eleştirel düşünme, yeni düşüncelere açık olmayı gerektirir. Eleştirel düşünen kişi kendi düşünceleriyle farklı düşünceleri gözden geçirir ve alması gerekenleri alarak düşüncelerini zenginleştirir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 43

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri 4) Eleştirel düşünme düşünceleri destekleyen delilleri ve nedenleri dikkate almayı gerektirir. Eleştirel düşünen kişi ortaya attığı düşüncenin nedenlerini ve delillerini açıklayabilir ve nedeninin açıklayamadığı ve delil gösteremediği düşünceleri savunmaz. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 44

Eleştirel Düşünmenin Özellikleri 5) Eleştirel düşünce organizasyonu gerektirir. Neyin sebep, neyin sonuç olduğunu, nelerin delil olarak kullanıldığını, hangi düşüncelerin temel, hangilerinin destekleyici düşünce olduğunu açıklamayı sağlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 45

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Gerçekler ve iddialar arasındaki farklılığı ayırt edebilme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 46

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Kaynak güvenirliğini test etme Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 47

Eleştirel Düşünmenin Amaçları İlgisiz bilgilerle ilgili bilgileri ayıklama becerisi Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 48

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Önyargı ve bilişsel hataların farkında olma Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 49

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Tutarsız yargıların farkına varma Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 50

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Etkili soru sorma becerisi Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 51

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Sözel ve yazılı dilin etkin kullanımı Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 52

Eleştirel Düşünmenin Amaçları Düşünmeyi düşünme yeteneği Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 53

Eleştirel Düşünmenin Kuralları 1) Tutarlılık: Eleştirel düşünen kişi düşüncedeki tezatlıkları elemelidir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 54

Eleştirel Düşünmenin Kuralları 2) Birleştirme: Eleştirel düşünen kişi düşüncenin tüm boyutlarını ele alabilmelidir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 55

Eleştirel Düşünmenin Kuralları 3) Uygulanabilme: Kişi deneyimlerinden faydalanarak anladıklarını bir modele uygulayabilmelidir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 56

Eleştirel Düşünmenin Kuralları 4)Yeterlilik: Eleştirel düşünen kişi deneyimlerini ve sonuçlarını sağlam bir şekilde oturtabilmelidir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 57

Eleştirel Düşünmenin Kuralları 5) İletişim kurabilme: Eleştirel düşünen kişi anladıklarını çevresine anlaşılabilir bir şekilde iletebilmelidir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 58

Eleştirel Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 59

Eleştirel Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 60

Eleştirel Düşünme Eleştirel düşünmeyi öğretmenin bir diğer yolu da okuma alışkanlığı kazandırmaktır. Eleştirel okuma becerilerinin geliştirilmesi problem çözmeyi ve okuma boyunca mantık yürütmeyi içerir. Eleştirel okuyucular, aktif okuyuculardır. Okuma boyunca okuduklarını sorgular, destekler ve yargılarlar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 61

Eleştirel Düşünmenin Yararları Düşünce özgürlüğü kazandırır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 62

Eleştirel Düşünmenin Yararları Bir şeyin doğru ifadesini anlamamızı sağlayarak iyi sonuçlara ulaşmaya vesile olur. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 63

Eleştirel Düşünmenin Yararları Bilgi birikimini arttırır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 64

Eleştirel Düşünmenin Yararları Düşünce sorunlarını çözmede yardımcı olur. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 65

Eleştirel Düşünmenin Yararları Mantıksız düşüncelerden alıkoyar. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 66

Eleştirel Düşünmenin Yararları Eleştirel düşünme esnasında insan aklını kullandığını hisseder. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 67

Eleştirel Düşünmenin Yararları Okuduğu bir metne, söylenen bir söze farklı açılardan bakmayı öğrenir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 68

Eleştirel Düşünmenin Yararları Her şeyin sebebini, sonucunu ve olabilme imkanını düşünür. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 69

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Konuşmacının gözlemlerinin doğruluğunu takdir etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 70

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Bir kaynaktaki önyargıları tanıma. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 71

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Yazar veya konuşmacının yeterliliğini takdir etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 72

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Yazarın kendisiyle ve verilerle tutarlılığını takdir etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 73

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Yazar veya konuşmacının verilerinin güncelliğini takdir etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 74

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Birinci el veya ikinci el verileri ayırt etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 75

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Argümanların akıl yürütmeye mi yoksa kanıtlara mı dayandığını tanımlama. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 76

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Argümanın eksik kalan kısımlarını yakalama. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 77

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Çıkarsamaları değerlendirme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 78

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Sonuçların uygunluğunu değerlendirme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 79

Eleştirel Düşünmenin Becerileri İtirazların haklı veya haksızlığını idrak etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 80

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Mantıksal çıkarım silsilesini takip etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 81

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Bilgilerin geçerlik ve güvenirliğini kontrol etme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 82

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Bir iddiaya dayanak olan nedenleri değerlendirme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 83

Eleştirel Düşünmenin Becerileri Akıl yürütmedeki boşluk ve tutarsızlıkları görme. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 84

Entelektüel Gelişme Süreci Olarak Eleştirel Düşünme 1. Tartışma yeteneği: Analiz yeteneği ve verilere dayalı tartışma geliştirme yeteneklerinin geliştirilmesi. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 85

Entelektüel Gelişme Süreci Olarak Eleştirel Düşünme 2. Bilişsel süreci anlama: Öğrenci mevcut bilgilere dayanarak olgu ve olayları yorumlamayı öğrenir. Yorumlamada öğrenci, bir iddia, hipotez veya delile dayalı olarak, bir problem veya durumun zihinsel modelini oluşturur. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 86

Entelektüel Gelişme Süreci Olarak Eleştirel Düşünme 3)Entelektüel gelişme: Öğrencinin her şeyi siyah-beyaz olarak gördüğü ve tek bir doğru cevap olduğunu düşündüğü noktadan kendi duygu ve paradigmalarını aşıp düşünmeyi öğrendiği bir noktaya yükseldiği Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 87

Eleştirel Düşünme Basamakları Birinci Basamak: Doğru Cevabı Otorite Bilir. Bu basamakta öğrencilerin faklı görüşlere ne empatisi, ne de toleransı vardır. Farklı bilgileri yorumlamak, bu öğrenciler için çok zordur. Onlar, kendilerine ulaşan bilgilerin, bilgi denizinden birileri tarafından seçilen bilgilerden ibaret olduğunu ve önyargı taşıyabileceğini düşünemezler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 88

Eleştirel Düşünme Basamakları Birinci Basamak: Doğru Cevabı Otorite Bilir. Bu tür öğrenciler polis memuruna benzetilebilir; çünkü her ikisi için de bir cevap ya doğrudur, ya da yanlış. Bu öğrenciler için doğru cevapların kaynağı otoritedir. Onlar bazen otoritenin belirttiği doğrunun dışına çıkarlar. Ancak, yine de bir düşünme. eylemi yoktur. Otoriteye göre doğru olanı öğrenirler (örneğin, anne-babasının fikrini alır), fakat tam tersini yaparlar. Bu öğrencileri bir üst düşünme basamağına taşıyabilmek için yapılabilecek ilk şey “Ne”’yi düşünmeleri gerektiğini öğretmektir. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 89

Eleştirel Düşünme Basamakları İkinci Basamak: Herkesin Fikri Değerlidir. Bu basamakta öğrenciler farklı fikirleri kabul ederler. Fikirlerin bazen birbiriyle çatışabileceğinin farkındadırlar. Başkalarının fikirlerine saygılı olmayı öğrenmişlerdir, ancak eleştirel düşünmeyi henüz Düşünmeyi Öğrenme öğrenmemişlerdir. Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 90

Eleştirel Düşünme Basamakları İkinci Basamak: Herkesin Fikri Değerlidir. Bu öğrenciler otoriteye her zaman güvenilemeyeceğini bilirler. Mantığın her zaman doğru sonuca ulaştırmadığının da farkındadırlar. Teori üretmek için yaratma gücüne ihtiyaç duyulduğunu kabul ederler. Bu öğrenciler “. . . ise”yi düşünmelidirler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 91

Eleştirel Düşünme Basamakları Üçüncü Basamak: Herkesin Doğrusu Kendisinindir. Herkesin doğrusu kendisinindir, çünkü doğrular ait oldukları referans noktaları içinde doğrudur. Doğrulara, fikirleri yargılamadan, empatiyle yaklaşarak; başkalarının neden o şekilde düşündüklerini anlamakla ulaşılır. Bir olayın, içinde gerçekleştiği ortamın özgün koşullarını anlamak önemlidir. Fikirler nitelik açısından olarak birbirlerinden ayrılırlar -bazı fikirler diğerlerinden daha iyidir. Şüpheci olmanın bir sakıncası yoktur. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 92

Eleştirel Düşünme Basamakları Üçüncü Basamak: Herkesin Doğrusu Kendisinindir. Bu öğrenciler herkesin doğruları olabileceğinin farkında olmalarına rağmen kendileri henüz tarafsız yargılamada bulunamazlar. Her bilimsel alanın kendine özgü yanlarının farkındadırlar. Ancak, zihinlerinde henüz daha geniş bağlantılar oluşmamıştır. Eleştirel düşünmeyi öğrenmek için bu öğrenciler Niçin sorusunu sormayı öğrenmelidirler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 93

Eleştirel Düşünme Basamakları Dördüncü Basamak: Doğrular Koşulları İçinde Değerlendirilir. Onlar kendilerini aşabilmiş insanlardır. Onların düşünceleri kendi duygu ve paradigmalarının ötesindedir. Düşünmeyi öğrenmişlerdir. Fikirleri sadece eleştirmekle kalmayıp; geliştirmenin ve zenginleştirmenin yollarını öğrenmişlerdir. Yargılama, problem ve özgün koşulları altında yapılır; cevaplar karmaşıktır, her cevabın artı ve eksi yönleri vardır. Cevaplar ortak paydalar altında birleştirildiklerinde zenginleşirler. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 94

Eleştirel Düşünme Basamakları Dördüncü Basamak: Doğrular Koşulları İçinde Değerlendirilir. Onlar, her alanın farklı değer sistemi olduğunun farkındadırlar ve bunları kendi değer sistemi ile bağdaştırabilirler. Empatiktirler fakat yanlışlara ve mantıksız fikirlere toleranslarının belli bir sınırı vardır. Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 95

Bu sunu Öğrenme ve Öğretme (Özden, Yüksel) (7. Baskı) Ankara: PEGEM A Yayınları. Kitabından hazırlanmıştır. Yayınevi Tel: 0312 4306750 -51 -posta: pegema@pegema. com. tr e www. pegema. com. tr Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 96

Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN BAÜ Necatibey Eğitim Fakültesi Haberleşme: İş Tel: 0266 241 2762 #178 GSM 0532 592 7197 e-posta: yukselozden@yahoo. com Düşünmeyi Öğrenme Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN 97