DNCEY GELTRME YOLLARI DNCEY GELTRME YOLLARI Aklama tartma

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Açıklama, tartışma, betimleme ve öyküleme anlatım biçimleri kullanılarak yapılan anlatımlarda parçada anlatılanları daha anlaşılır, daha açık, daha belirgin ve inandırıcı kılmak için değişik yöntemler kullanılabilir. Bir paragrafta düşünceyi geliştirmek için bir yöntem olabileceği gibi birden fazla yöntem de kullanılabilir.

a. Tanımlama: Bir kavram ya da nesneyi cümleler hâlinde, ayırt edici özellikleriyle birlikte vermeye tanımlama denir. “Bu nedir? ” sorusu tanımı verir. “Bilgi, düzenlediği belli ölçülere göre biçimlendirdiği bir düşünce ürünüdür. Bu ürünün ilk ögeleri, toprağı, suyu, kumu, çakılı birikimdir; duyularla sağlanan birikim. Düşünür; edindiği birikimleri, işleri, kendi gönlünce birtakım ölçeklere vurur, boyutlarını belirler, bilgiyi koyar ortaya. ”

b. Benzetme: Bir kavramın, başka bir kavramın özellikleriyle anlatılmasıdır. İnsanın çalışkanlığını anlatırken onu karıncaya benzetme. “Bir bakarsın ki, soylu törenlerin en görkemli dakikasında soytarı yerde yatıp yuvarlanmağa başlamış, prenslerin düklerin baronları, kontların, nazırların, rektörlerin, kardinallerin, kırmızı bayram balonu gibi şişirilmiş ciddiyetlerini sivri yergileriyle delerek ortalığı birbirine katmış, öfkeleri, kahkahaları, fısıltıları, kaygıları soytarıların sarmalına dolayıp saray halısı gibi salona yayıvermiş. ”

c. Örneklendirme: Bir yargının daha iyi açıklanması için ayırt edici örneklerin verilmesiyle ortaya çıkar. Soyut bir düşünceye somutluk ve görünürlük kazandırmak amacıyla bu düşünceye uygun bol örnek verilir. “Ankara, tarihin şaşırtıcı terkipleri ile doludur. Burada kerpiç bir duvardan İyonya tarzında bir sütun başlığı fırlar; bir türbe merdivenin basamağında bir Roma konsülünün şehre gelişini kutlayan bir taş görünür. Ahi Şerafettin’in türbesini, asırlardır Greko Romen aslanları bekler. ”

d. Karşılaştırma: İki farklı düşünce, kavram ya da durumun mukayese edilmesi ile ortaya çıkan bir yöntemdir. “Gerçekten bazı yanlarıyla Rıfat Ilgaz, Orhan Veli’ye yakın düşer. Ama bu yakınlık dıştandır, özde değil, biçimdedir. Nitekim, Orhan Veli’nin başlangıçta toplumcu bir kaygısı yoktur. Fakat, Rıfat Ilgaz’da bu bariz şekilde görülür. ”

e. Tanık Gösterme: Yazar, ortaya koyduğu düşünceyi daha inandırıcı hâle getirebilmek için, kendi düşüncesini destekleyen, o konu ile ilgili olarak sözüne güvenilir bir kişilerin söz ya da sözlerinden alıntı yapabilir. Bu söz ya da sözler genelde tırnak içinde verilir. Tırnak içinde alıntının olmadığı yerde “tanık gösterme” olmaz. “Bir kitap, her zaman güvenilebilecek bir dosttur. Yas içinde bir ahbabına Alphonse Dauder, ‘Güzel kitaplar okuyun. ’diye yazmıştı. ”

Soru: Yeşil dağlar arasında Manisa, akşamları morarak susar, ince rüzgârla dağılan ezan seslerinden sonra belde, derin bir sessizliğe dalar, karanlık basınca yamaçtaki evlerde cılız gaz lambalarının titrek ışıkları görülür. Bu parçada, aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır? a) Öyküleyici b) Betimsel c) Açıklamalı d) Karşılaştırmalı

HAZIRLAYAN: SELAMİ İPEK TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ