Djelatnosti drava u meunarodnim odnosima Novi akteri meunarodne

Djelatnosti država u međunarodnim odnosima

§ Novi akteri - međunarodne organizacije, narodi, stranke, grupe. . . nijesu učinili da države ne budu i dalje najvažniji akteri međunarodnih odnosa § Prirodni uslovi § Društveno-politički uslovi § Aktivnost - uvijek usmjerena ka postizanju određenog učinka

§ Kako bi se ciljevi ostvarili ne smiju doći u raskorak sa mogućnostima države § Odnos između ciljeva i sredstava: • Cjelokupna spoljna politika se shvata kao vještina postizanja nemogućeg (Napoleon, Hitler) • Vještina usmjerena na što bolje upoznavanje stvarnosti (Meternih: „Nikad nijesam uputio ultimatum koji nijesam mogao potkrijepiti djelom”)

Nacionalni interesi država § Stalna crta spoljne politike pojedine zemlje § Očuvanje mira, realizacija pune nacionalne bezbjednosti, stalni napredak § Uticaj krupnog kapitala - vojno-industrijski kompleks u SAD § Politički interesi (zavise od stranke na vlasti) § Životni interesi države (očuvanje i zaštita državne teritorije) § Prioritet interesa, zajednički interesi § Stvaranje trajnog sistema uslovljava relativnu sigurnost ali time i relativnu nesigurnost za sve članice sistema

Uloga sile u djelovanju država § Moć - sposobnost da se drugi prisile na ponašanje u skladu sa željama neke države § Sila - aplikacija moći § Spajkmen: samo pomoću moći se mogu ostvariti ciljevi spoljne i unutrašnje politike § „Bog je na strani najsnažnije armije” § Frederik Hartman: razvoj međunarodnih odnosa je složenost nekoliko stanja Ø U stanju mira sila se izražava uticajem (influence) Ø U mješovitom stanju se odražava moć države (power), ali bez upotrebe sile Ø U stanju rata se upotrebljava fizička sila (force)

§ Uravnoteženost moći države i njene politike v Privid postojanja veće sile nego što je ima - njemačka okupacija Rajnske oblasti v Ograničenje obaveza u jednom dijelu svijeta kako bi bolje zaštitila interese u drugom - američki angažman u odnosu na socijalističke zemlje, potom Jugoistočnu Aziju v Pristupanje stvaranju alijansi ako su unutrašnje rezerve nedovoljne (Japan prije II svjetskog rata) q Sila države je funkcija mnogih faktora i može se definisati kao ukupnost svih snaga koje stoje na raspolaganju vladajućoj klasi za ostvarenje njenih ciljeva.

Ograničenje sile § Subjektivne zapreke - upotreba sile bi mogla izazvati velike poremećaje, prije svega materijalne prirode § Faktor potencijalnih sposobnosti protivnika § Povelja UN zabranjuje i samu prijetnju silom § Tačan izbor mjesta i sredstava u trenutku koji najbolje odgovara političkim ciljevima

Nacionalna bezbjednost država § Pet različitih mogućnosti u kojima pojedina država može tražiti realizaciju svoje nacionalne bezbjednosti: ü Oslanjanje na vlastite snage bez uključivanja u saveze (izolacionizam, neutralnost) ü Vojno političke koalicije i blokovi ü Sistem kolektivne bezbjednosti ü Šira svjetska imperija (Rimsko carstvo) ü Svjetska federacija sa Svjetskom vladom

Nacionalna bezbjednost § Odsutnost bilo kakvog straha od napada, ugrožavanja interesa ili prijetnje druge države ili drugih država. § Bezbjednost podrazumijeva fizički opstanak jedne države i njenog stanovništva, zajedno sa osnovnim atributima nezavisnosti i stalnim materijalnim prosperitetom države.

Sistem međunarodne bezbjednosti § Sistem međunarodne bezbjednosti obuhvata određenu metodu djelovanja, načine postupanja i skup sredstava koje države preduzimaju u svojim međusobnim odnosima za ostvarenje najtrajnijeg osjećaja sigurnosti. § Osnovne koncepcije: Ø Ravnoteža snaga Ø Sistem kolektivne bezbjednosti Ø Svjetska naddržavna vlada § Koncept bezbjednosne zajednice (Karl Dojč) § Pet područja bezbjednosti: vojno, političko, privredno, društveno, ekološko (Beri Buzan)

Savezi država § Jezik, religija, ideologija, društvenopolitičko uređenje kao osnova savezništva § Povezivanje više država radi ostvarenja političkih ciljeva § Dogovor da se organizuje odbrana ili pripremi napad na neku treću državu

§ Centrifugalne tendencije u savezu: ü Specifični nacionalni interesi preovladavaju nad opštim, i država ako je dovoljno snažna istupa iz saveza (Francuska i vojna struktura NATO) ü Lider saveza ostvaruje svoje interese ne poštujući interese drugih članica (SAD u ratu 1973. i Vijetnamskom ratu) ü Članica saveza pokušava svoje interese realizovati pomoću savezničkih snaga (pokušaj Portugala da angažuje NATO u svojim afričkim kolonijama)

Klasifikacije saveza država § • • • § • • Prema cilju ofanzivni defanzivni mješavina oba cilja Prema broju članica bilateralni kolektivni

Klasifikacije saveza država § § § § § Prema teritorijalnom kriterijumu direktni indirektni Prema snazi saveznika ravnopravni neravnopravni Prema namjeri politički vojno-politički

Klasifikacije saveza država § § § § § Prema vijeku trajanja privremeni stalni Prema internom uređenju savezi koji nemaju stalna tijela savezi koji imaju razrađenu strukturu Prema stalnosti savezništava stalni saveznici privremeni saveznici

Glavni vojno-politički savezi § Nastaju nakon Drugog svjetskog rata § Briselski pakt (1948) Francuska, V. Britanija i zemlje Beneluksa § Ugovor o Sjevernoatlantskoj organizaciji (NATO/OTAN) 4. april 1949. § Odbijanje agresije i pružanje pomoći članici u takvoj situaciji – formiran sa ciljem sigurnosne povezanosti Sjeverne Amerike i Zapadne Evrope radi odbrane od potencijalne sovjetske invazije

§ NATO nije imao vojne akcije tokom Hladnog rata, ali je nakon njegovog završetka imao više vojnih operacija: u Bi. H, Kosovu, Avganistanu, Iraku, Libiji i protiv pirata u Indijskom okeanu. § Osnivači NATO-saveza: SAD, Francuska, Kanada, zemlje Beneluksa, Danska, Velika Britanija, Norveška, Island, Portugal i Italija; sjedište – Pariz, a od 1966. Brisel.

Glavni vojno-politički savezi § Rio-pakt-međunarodni ugovor o uzajamnoj pomoći (1947), Latinska Amerika i SAD § ANZUS (Australija, N. Zeland, SAD) 1951. § SEATO (1955 -1977, Filipini, Pakistan, Tajland, Australija, N. Zeland, SAD, Francuska, V. Britanija) § Bagdadski (CENTO) pakt (1955 -1979, Turska, Irak, Iran, Pakistan, V. Britanija, SAD) § Varšavski pakt (1955 -1991) • Političko-savjetodavni komitet (šefovi država i vlada) • Stalna komisija za spoljnopolitička pitanja i sekretarijat u Moskvi • Ujedinjena komanda oružanih snaga

§ Situacija kada mehanizam saveza stupa u pokret (casus foederis) može se odrediti na više načina: § Prostorno (npr. Varšavski pakt je vezivao djelovanje za Evropu) § Određenjem agresora (uopšteno ili konkretnog agresora) § Mora biti određeno šta se smatra agresijom Ø stvarni oblik napada (razlika od prijetnje) Ø određen stepen (razlika od incidenta) Ø mora dolaziti spolja