Dilemmas bij dementie Tim van Iersel geestelijk verzorger
Dilemma’s bij dementie Tim van Iersel, geestelijk verzorger - ethicus
Inleiding • • Ethiek Dilemma’s Waarden bij dementie Ethisch Beraad
Ethiek Associëren: Waar denk je aan bij ‘ethiek’?
Ethiek Beknopte definitie Ethiek = nadenken over: wat is het goede om te doen? Ethiek in de zorg = nadenken over ‘Wat is goede zorg? ’
Ethiek Beknopte definitie Wat is goede zorg? NIET: goed in technische zin. Je kunt een injectie op technisch goede wijze geven, maar dat is nog geen goede zorg, bijv. als iemand die injectie helemaal niet wil. > Wat is het goede om te doen?
Ethiek
Dilemma’s Een dochter, wiens vader met dementie in een verpleeghuis woont en uitermate blijkt te genieten van maaltijden met vlees: ‘Ik wil niet dat mijn vader nog vlees aangeboden krijgt. Mijn vader is altijd overtuigd vegetariër geweest!’ In het vervolg wordt meneer geen vlees meer aangeboden. EENS / ONEENS ?
Dilemma’s Een bewoonster is zeer onrustig en angstig. Ook herkent ze haar man niet meer. Als er een nieuwe mannelijke bewoner komt, wordt ze onafscheidelijk van hem. Ze kruipen zelfs bij elkaar in bed. Mevrouw is rustig en oogt tevreden en gelukkig. De echtgenoot van de bewoonster komt elke dag op bezoek en vindt het moeilijk om aan te zien. Hij wil dat het contact van zijn vrouw met de nieuwe meneer wordt beëindigd. EENS / ONEENS ?
Dilemma’s Een vrouw met gevorderde dementie wordt door haar man geholpen met de maaltijden, dat doet hij al jaren. Nu gaat ze verder achteruit en verslikt zich dan vaak. Mevrouw communiceert nog nauwelijks, maar geniet wel zichtbaar van de hulp van haar man. De logopedist is ingeschakeld om meneer instructies te geven. Dat helpt niet langdurig, mevrouw blijft zich regelmatig verslikken. De arts wil meneer verbieden om mevrouw nog te helpen bij de maaltijden: het is te onveilig. Meneer en zijn kinderen zijn furieus: dit is hun moment samen, het weinige wat ze nog samen hebben; ze genieten daarvan. Dat mag je niet afnemen! EENS / ONEENS ?
Dilemma’s Waarden en normen - Ethiek: waarden en normen - Waarden = wat belangrijk is om na te streven - Normen = gedragsregels, afgeleid van waarden
Dilemma’s Waarden Bijvoorbeeld: Gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid, nietschaden, welzijn, autonomie, naastenliefde, integriteit, ijver, solidariteit, respect, rust, zorgvuldigheid, trouw, transparantie, professionaliteit, flexibiliteit, openheid, enz.
Dilemma’s Waarden - Ethisch dilemma (zoals de casus): botsing van verschillende waarden: vroegere autonomie <> genieten
Dilemma’s Een dochter, wiens vader met dementie in een verpleeghuis woont en uitermate blijkt te genieten van maaltijden met vlees: ‘Ik wil niet dat mijn vader nog vlees aangeboden krijgt. Mijn vader is altijd overtuigd vegetariër geweest!’ In het vervolg wordt meneer geen vlees meer aangeboden. vroegere autonomie <> genieten
Dilemma’s Een bewoonster is zeer onrustig en angstig. Ook herkent ze haar man niet meer. Als er een nieuwe mannelijke bewoner komt, wordt ze onafscheidelijk van hem. Ze kruipen zelfs bij elkaar in bed. Mevrouw is rustig en oogt tevreden en gelukkig. De echtgenoot van de bewoonster komt elke dag op bezoek en vindt het moeilijk om aan te zien. Hij wil dat het contact van zijn vrouw met de nieuwe meneer wordt beëindigd. intimiteit <> trouw / respect huwelijk
Dilemma’s Een vrouw met gevorderde dementie wordt door haar man geholpen met de maaltijden, dat doet hij al jaren. Nu gaat ze verder achteruit en verslikt zich dan vaak. Mevrouw communiceert nog nauwelijks, maar geniet wel zichtbaar van de hulp van haar man. De logopedist is ingeschakeld om meneer instructies te geven. Dat helpt niet langdurig, mevrouw blijft zich regelmatig verslikken. De arts wil meneer verbieden om mevrouw nog te helpen bij de maaltijden: het is te onveilig. Meneer en zijn kinderen zijn furieus: dit is hun moment samen, het weinige wat ze nog samen hebben; ze genieten daarvan. Dat mag je niet afnemen! veiligheid + welzijn omstanders <> kwaliteit van leven
Dilemma’s
Waarden bij dementie • Bij dementie: specifieke ethiek! • Dat wil zeggen: specifieke waarden op het spel
Persoon met dementie
Persoon met dementie
Vroegere autonomie Persoon met dementie
Vroegere autonomie • • Autonomie belangrijk, juist bij dementie! Toen en nu Wilsverklaring Euthanasie bij dementie
Vroegere autonomie • Afwegen: autonomie van nu
Vroegere autonomie Hygiëne Persoon met dementie
Hygiëne
Hygiëne • Lichaam en omgeving • Volstrekte kwetsbaarheid • Verschillende redenen van dilemma’s – Vergeten – Opvatting gewijzigd – Hulp als inbreuk – Zelfoverschatting – Welzijn omstanders – Nightingale complex
Hygiëne • Afwegen: waardigheid
Vroegere autonomie Hygiëne Persoon met dementie Respect voor levensbeschouwing
Respect voor levensbeschouwing • Verschillende levensbeschouwingen • Problematisch: – Erkenning van dementie – Verhuizen naar verpleeghuis – Doorbehandelen – Pijnbestrijding
Respect voor levensbeschouwing • Afwegen: niet-schaden
Vroegere autonomie Hygiëne Persoon met dementie Respect voor levensbeschouwing Veiligheid
Veiligheid Een meneer met dementie is altijd buitenmens geweest. Zijn dochters vragen, wanneer hij naar het verpleeghuis is verhuisd, of hij dagelijks zelfstandig een wandeling buiten kan gaan maken. Daarop leert de ergotherapeut een vaste route met hem aan. Sommige teamleden vinden het spannend: misschien loopt hij wel de sloot in, of onder een auto! Zijn dochters zeggen echter: liever sterven in het harnas, dan gekooid in het verpleeghuis. EENS / ONEENS ?
Veiligheid
Veiligheid Een meneer met dementie is altijd buitenmens geweest. Zijn dochters vragen, wanneer hij naar het verpleeghuis is verhuisd, of hij dagelijks zelfstandig een wandeling buiten kan gaan maken. Daarop leert de ergotherapeut een vaste route met hem aan. Sommige teamleden vinden het spannend: misschien loopt hij wel de sloot in, of onder een auto! Zijn dochters zeggen echter: liever sterven in het harnas, dan gekooid in het verpleeghuis. veiligheid <> vrijheid <> veiligheid anderen!
Veiligheid • • • Risico’s Gevoel van veiligheid Regelreflex Bewegingsvrijheid Kwaliteit van leven Privacy
Veiligheid • Afwegen: vrijheid
Vroegere autonomie Hygiëne Persoon met dementie Respect voor levensbeschouwing Veiligheid Gezondheid
Gezondheid • Eten, roken, drank… • Genieten • Onschuldig?
Gezondheid • Afwegen: kwaliteit van leven
Vroegere autonomie Hygiëne Persoon met dementie Intimiteit Respect voor levensbeschouwing Veiligheid Gezondheid
Intimiteit
Intimiteit • • Basale behoefte Privacy Respect voor huwelijk Grenzen
Intimiteit • Afwegen: verbondenheid
Vroegere autonomie Hygiëne Gemeenschap Persoon met dementie Intimiteit Respect voor levensbeschouwing Veiligheid Gezondheid
Gemeenschap • Schaamte • Rust • Robotica
Gemeenschap • Afwegen: betrokkenheid
Vroegere autonomie Hygiëne Eerlijkheid Gemeenschap Persoon met dementie Intimiteit Respect voor levensbeschouwing Veiligheid Gezondheid
Eerlijkheid
Eerlijkheid • • Diagnose vertellen? Medicijnen Achterhouden van informatie Meegaan in verhaal
Eerlijkheid • Afwegen: vertrouwen
Vroegere autonomie Hygiëne Eerlijkheid Gemeenschap Persoon met dementie Intimiteit Respect voor levensbeschouwing Veiligheid Gezondheid
Ethisch Beraad • Doel: Op gestructureerde wijze komen tot een gezamenlijke afweging wat in déze situatie goed handelen is • WZH: vier stappen • Centraal: waarden in kaart brengen en afwegen • Kan ook met cliënt / familie!
Ethisch Beraad
Tim van Iersel tvaniersel@wzh. nl 06 42 70 44 50 www. timvaniersel. nl
- Slides: 53